در نظام حقوقی ایران، به قانونی با عنوان "قانون تجارت" توجه فراوان شود. این قانون به شرکت‌ها و اشخاصی که فعالیت‌های تجاری انجام می‌دهند، یعنی هم به اشخاص حقیقی و هم به اشخاص حقوقی، اهمیت ویژه‌ای می‌دهد. قانون تجارت، انواع و اقسام فعالیت‌های تجاری مختلف را تعیین کرده است. این قوانین و مقررات مهم بایستی توسط تاجران و شرکت‌های تجاری مورد توجه و احترام قرار گیرند. بنابراین برای ایجاد تجارتی قانونی و موثر، آشنایی کامل با این قوانین ضروری است.

یکی از مفاهیم کلیدی در حوزه حقوق تجارت، مفهوم معاملات تجاری است. این مفهوم به ارائه و دریافت خدمات و کالاها با هدف کسب سود می‌پردازد. گفتنی است که معاملات تجاری در حقوق تجارت می‌توانند انواع و اقسام مختلفی داشته باشند. به طور کلی، معاملات تجاری می‌توانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند، به عنوان معاملات تجاری ذاتی و تبعی. شناخت این معاملات تجاری، به دلیل اثرات مهمی که ایجاد می‌کنند، بسیار حائز اهمیت است.

به مناسبت فعلی، در این مقاله قصد داریم به بررسی تعریف معامله تجاری و انواع مختلف آن در حقوق تجارت ایران بپردازیم. همچنین، تفاوت بین معاملات تجاری و فعالیت‌های تجاری را نیز بررسی خواهیم کرد. در اینجا ما از برچسب‌های html از قبیل em و strong استفاده خواهیم کرد.

معامله تجاری چیست

در حوزهٔ "حقوق تجارت"، معاملات تجاری به معاملاتی اشاره دارد که در آن‌ها طرفین هدفی از نیروی انگیزشان در انجام آن معامله ندارند و عمدتاً به دنبال کسب سود و منفعت مالی هستند. چنین معاملاتی با استفاده از الگوها و سند‌های حقوقی و تجاری خاص خرید فروش، یا تبادل کالا و خدمات صورت می‌گیرد. اینگونه سند‌های تجاری که معاملات را تسهیل و قوانین لازم را تعیین می‌کنند، از طریق برچسب‌های قوی (strong) و تأکیدی (em) به‌خصوص بیان می‌شوند.

معاملات تجاری در حقوق تجارت با فعالیت‌های تجاری جزئیات متفاوتی دارند. اما در پاسخ به سوال "معامله تجاری چیست" باید گفت که معمولاً معاملات تجاری به معاملاتی اطلاق می‌شود که بر اساس قوانین تجارت ایران تجارت به حساب می‌آیند و در صورت انجام آنها، طرفین به عنوان تاجر شناخته می‌شوند.

بدون تکرار سوال، متن چنین است: البته، معاملات تجاری انواع و اقسام مختلفی دارند که می‌توان آنها را به صورت کلی به دو نوع تقسیم کرد: معاملات تجاری ذاتی و تبعی. معاملات تجاری تبعی، آنگونه نامیده می‌شوند چون اگر تاجر آنها را انجام دهد، به عنوان معاملات تجاری شناخته می‌شوند و در غیر این صورت به عنوان معامله تجاری محسوب نمی‌شوند. در بخش بعد به توضیح انواع معاملات تجاری بر اساس قوانین تجارت می‌پردازیم.

انواع معاملات تجاری در حقوق تجارت

با توجه به شرحی که در بخش قبل ارائه دادیم، در حوزهٔ حقوق تجارت، به معاملات تجاری اشاره داریم. این نوع معاملات را به صورت فرآیندهایی در نظر می‌گیریم که افراد آنها را برای کسب سود و منفعت متقابل انجام می‌دهند. اما برای تشخیص اینکه کدامیک از این معاملات به عنوان معاملات تجاری و کدامیک به عنوان غیرتجاری درنظر گرفته می‌شوند، باید به توضیحات زیر توجه کنیم.

اولا، با توجه به قانون تجارت، معاملات تجاری به دو دسته عمده تقسیم می‌شوند؛ معاملات تجاری ذاتی و معاملات تجاری تبعی. معاملات تجاری ذاتی به هر نوع معامله‌ای گفته می‌شود که بدون توجه به شخصی که آن را انجام می‌دهد، همچنان به عنوان یک معامله تجاری محسوب می‌شود. بنابراین، همه افرادی که به صورت مداوم در انجام این نوع معاملات تجاری ذاتی فعالیت می‌کنند، قانونا به عنوان تاجر شناخته می‌شوند.

معاملات تجاری تبعی، به دسته‌ای از معاملات اطلاق می‌شود که بطور مستقل تجارتی نباشند. اما اگر اینگونه معاملات توسط اشخاصی انجام شود که از نظر قانونی به عنوان تاجر شناخته می‌شوند، به دلیل انجام آن توسط تجار، به عنوان معاملات تجاری در نظر گرفته خواهند شد. در اینجا باید اشاره کنیم که وجود نماینده تجاری برای تاجر ضروری نیست.

به سوالی که می‌پرسد که کدام نوع معاملات تجاری، به عنوان معاملات تجاری ذاتی و کدام نوع معاملات تجاری، به عنوان معاملات تجاری تبعی شناخته می‌شوند، باید با مراجعه به ماده 2 و 3 قانون تجارت، این انواع معاملات را به تفکیک بیان کنیم.

تفاوت معاملات تجاری و فعالیت تجاری

در بخش‌های قبل، توضیح داده شد که معامله تجاری در حقوق تجارت چه معنا و انواع و اقسام آن چیستند. اما سؤالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که آیا فعالیت تجاری با معامله تجاری تفاوتی دارد؟ به عبارت دیگر، آیا معاملات تجاری و فعالیت‌های تجاری با یکدیگر تفاوتی دارند یا خیر؟ اگر پاسخ مثبت باشد، آن تفاوت چیست؟

در پاسخ به این سؤال، باید بیان کرد که به عملیاتی که تجار و شرکت‌ها پس از تأسیس شرکت انجام می‌دهند و نیازی به استمرار یا تکرار ندارد تا آن را تجاری بدانیم، معاملات تجاری گفته می‌شود. به عنوان مثال، صدور برات، خرید و فروش یا اجاره اموال منقول، حتی اگر برای یک بار هم انجام شده باشند، به عنوان معامله تجاری در نظر گرفته می‌شوند و نیازی نیست که تکرار شوند تا معامله تجاری باشند.