دیه یکی از جرائم سنگین است که در قوانین جرم و جزاء برای تنبیه افرادی تعیین شده است که سبب آسیب رساندن به جان دیگری شده اند. بالاترین مبلغ دیه متعلق به اصلی‌ترین دیه یعنی دیه انسانی است که در ابتدای هر سال توسط رئیس قوه قضاییه اعلام می‌شود. مقدار دیه برای هر قسمت از بدن در قانون تعیین شده است و بر اساس دیه کلی تعیین می‌شود. به عنوان مثال، دیه شکستن ترقوه نصف دیه کل است، مگر در صورتی که تحت درمان قرار گیرد. با این حال، برای برخی از اعضای بدن، مقدار دیه تعیین نشده است و قاضی با توجه به دیدگاه پزشکی قانونی مبنی بر آرایهایی است که به آن ارش می‌گویند، مقدار دیه را تعیین می‌کند. هنگامی که قاضی مجرم را به دیه محکوم می‌کند، فرد متهم باید در زمان مقرر شده طبق قانون دیه را به دریافت کننده پرداخت کند. در غیر این صورت می‌توان درباره عدم پرداخت مبلغ دیه شکایت کرد. حالا باید بدانیم که چه کسی موظف به پرداخت دیه است؟ آیا همیشه مقتدر به جرم موظف است؟ با توجه به آنچه گفته شد، در این مقاله به بررسی مسئولیت پرداخت دیه، از جمله مجرم، عاقله و بیت المال خواهیم پرداخت.

مرتکب

وقتی یک جرم رخ می‌دهد، اولین نفری که مسئولیت جبران خسارات جرم و مجازات آن را دارد، خود فرد متخلف است. این موضوع درباره محکومانی که باید دیه را پرداخت کنند، در ماده 462 به صورت زیر ذکر شده است: "دیه جرم عمدی و شبه عمدی بر عهده خود متخلف است." بنابراین، با توجه به این ماده، اولین فردی که مسئول پرداخت دیه است، خود فرد متخلف است.

مهم به یادآوری است که هر سال قوه قضاییه مبلغ دیه را اعلام می‌کند. دیه در ماه‌های عادی و غیرممنوعه بسته به قوانین معمول محاسبه می‌شود، اما در ماه‌های ممنوعه، دیه متناسب با شرایط بیشتر تعیین می‌شود که از تحت عنوان محاسبه دیه در ماه‌های ممنوعه است.

عاقله

بر اساس بند 468 قانون مجازات اسلامی، "عاقله" به معنای خویشاوندان مذکر نسبی از طریق پدر و مادر یا پدر است. افرادی که در زمان فوت به عنوان وارثان شمارش می‌شوند، موظف به پرداخت دیه به صورت مساوی هستند. بنابراین، عاقله شامل خویشاوندان مردی است که به واسطه مادر خود به ارتباط است و مانند برادر که فرزند مادر است یا دایی عاقله نیست. طبق قانون، عاقله در موارد خاصی مسئولیت پرداخت دیه را بر عهده دارد. مسئولیت عاقله در پرداخت دیه شامل 4 حالت زیر است: جنایات خطای محض، فرار متهم در قتل عمدی، مرگ متهم در قتل عمدی و جرم شخص نابالغ یا دیوانه. البته، عاقله تنها در صورتی موظف به پرداخت دیه است که بالغ و صاحب تمکن مالی باشد و نسبتش با مرتکب قانونی باشد. در این زمینه تفاوتی بین دیه قتل و دیه اعضای بدن وجود ندارد. برای اطلاعات بیشتر، بر روی "مسئولیت عاقله در پرداخت دیه" کلیک کنید.

بیت المال

در موضوع پرداخت دیه، آخرین مسئولیت بر عهده بیت المال است. قانون مجازات اسلامی سال ۱۳۹۲ در ماده ۴۷۹ آمده است: "اگر کسی جانور یا انسانی را به قتل رسانده و عاقله نداشته باشد یا عاقله اش به دلیل مشکلات مالی نتواند دیه را طبق روش مقرر در مهلت معین پرداخت کند، دیه باید توسط مجرم و در صورت عدم توانایی مالی او توسط بیت المال پرداخت شود. در این موضوع تفاوتی بین دیه نفس و دیه دیگری نیست." بنابراین، در صورتی که خود مجرم نتواند دیه را پرداخت کند و عاقله‌ای هم نداشته باشد و اگر عاقله دارد اما توانایی مالی ندارد، بیت المال مسئول پرداخت دیه می‌باشد. همچنین، اگر عاقله توانایی مالی داشته باشد اما دیه را نپردازد، منجر به پرداخت دیه از سوی بیت المال نخواهد شد. برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره موارد پرداخت دیه توسط بیت المال، می‌توانید اینجا را کلیک کنید.