نهاد خانواده و فرزند متولد شده در این نهاد، بسیار با ارزش و اهمیت است و بنابراین دولت همیشه سعی می‌کند شرایطی را فراهم کند که امنیت این نهاد و رشد فرزندان در آن حفظ شود. در سال‌های اخیر، برای بهبود وضعیت فرزندان دارای والدین شاغل، تدابیر ویژه‌ای اندیشیده شده است.

از بین اقدامات متعدد، یکی از آنها اعطای مرخصی تولد فرزند برای مردان است، که باید در کنار مرخصی زایمان زنان قرار گیرد. اما لازم به ذکر است که تنها پدرانی که شرایط مرخصی زایمان را طبق قانون تامین اجتماعی و مدیریت خدمات کشوری دارند، می‌توانند از حقوقی که در قوانین مربوط به مرخصی زایمان برای مردان ذکر شده است، بهره‌مند شوند. این حقوق می‌تواند به صورت اجباری یا تشویقی در نظام مرخصی تعریف شده باشد.

در این مقاله، قصد داریم درباره "مرخصی تولد برای پدران" و "مرخصی زایمان برای آقایان" صحبت کنیم. ابتدا، قوانین تامین اجتماعی و مدیریت خدمات کشوری مربوط به مرخصی پدران تازه والدگی را بررسی می‌کنیم. سپس، در مورد نحوه اخذ و مدت زمان این مرخصی بر اساس قوانین تامین اجتماعی و کارمندان دولتی، توضیح می‌دهیم. در پایان نیز، بخشنامه مرخصی زایمان برای آقایان را به صورت فایل PDF برای خوانندگان عزیز قرار می‌دهیم.

مرخصی زایمان مردان چیست

قانونگذار با همراهی اقدامات حمایتی برجسته مانند وام فرزندآوری، به منظور تامین رفاه زنان شاغل و با فرزند، علاوه بر این که این امکان را برای آن‌ها فراهم می‌کند تا برای مدت زمانی مشخص مرخصی زایمان استفاده کنند، همچنین این امکان را برای همسران آنان نیز فراهم می‌کند که در حالت استخدام و بازنشستگی هستند.

با توجه به شرایط فعلی، آقایان بر اساس نوع شغلی که دارند، می‌توانند در بخش‌های مختلف از جمله نیروهای مسلح، بخش دولتی و غیردولتی یا بخش خصوصی فعالیت کنند و در صورت داشتن مرخصی پدری که به تازگی پدر شده‌اند، می‌توانند از مرخصی تشویقی یا مرخصی زایمان (ترک کار به مناسبت تولد فرزند) بهره‌مند شوند.

به طور کلی، مرخصی زایمان مردان یک مزایای مرتبط با پدرشدن است که به منظور حمایت از ساختار خانواده و فرزندآوری، توسط قوانین تامین اجتماعی و مدیریت خدمات کشوری برای مدت زمان مشخصی ارائه می‌شود. این مرخصی، به مردانی که به تازگی پدر شده‌اند، تعلق می‌گیرد و با هدف حمایت از آنان در مرحله نوزادی فرزند، به آن‌ها اعطا می‌شود.

قانون مرخصی زایمان برای مردان

قانون مرخصی زایمان برای مردان کارمند در شرکت‌های خصوصی و دولتی دارای تفاوت‌هایی است. در این سند، ما قصد داریم در مورد قوانین مربوط به مرخصی زایمان مردان کارمند دولت و شاغلان در بخش‌های دولتی و غیردولتی عمومی، بحث کنیم.

قانون مرخصی زایمان برای مردان کارمند شرکت‌های خصوصی، تبصره‌ای است که در ماده واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب ۲۰ مارس ۱۳۹۲ درج شده است. این تبصره برای تعیین تکلیف مرخصی زایمان برای مردان تامین اجتماعی اقدام می‌کند.

«مرخصی زایمان برای مردان کارمندان دولتی» یا به عبارت دیگر، مردانی که در قوای سه‌گانه، بخش‌های دولتی و عمومی غیردولتی مشغول به کار هستند، تحت قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (۱۳۹۶-۱۴۰۰) مورد تنظیم قرار گرفته است. این قانون در تبصره ماده ۱۰۳ خود، شرایط مرخصی زایمان برای پدرانی را که به تازگی پدر شده‌اند، تعیین کرده است.

شرایط مرخصی زایمان برای مردان

مرخصی زایمان برای پدرانی که به تازگی فرزندی به دنیا آورده‌اند شرایط خاصی دارد و صرفاً بودن کارمند دولت یا بخش خصوصی و همچنین همسرشان دارای فرزند جدید، کافی نیست. برای بررسی شرایط مرخصی زایمان برای مردان، باید به موارد زیر توجه کرد:

ماده‌ی دوم از قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده، که در تاریخ ۲۰ مهر ۱۳۹۲ تصویب شده است، توسط نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه که با شماره ۲۹۶/۹۳/۷ـ۱۴ اسفند ۱۳۹۳ تاریخ صادر شده است، و دادنامه ۱۴۲۳-۱۴۲۴ دیوان عدالت اداری، که در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۹۳ صادر شده است، تایید شده است.

تبصره ۲ ماده اول قانون تجديد نظام حقوقي ايران، مصوب ۱۳۹۳/۰۳/۲۰، مقرر مي‌کند: به دولت صلاحيت اعطاء مي‌شود تا مرخصي زايمان مادران را تا ۹ ماه افزايش دهد و همسر آنان نيز از دو هفته مرخصي اجباري (تشويقي) بهره‌مند شوند. همچنين، نظريه‌ای مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضائیه، با شماره ۲۹۶/۹۳/۷ـ۱۳۹۳/۰۲/۱۴، تصریح می‌کند:

تغییر کامل متن اصلی به زبان فارسی با استفاده از برچسب‌های HTML مانند strong و em.

اولاً، عبارت «مرخصی زایمان» که در تبصره ۲ ماده یک واحده قانون اصلاح قوانین تنظیم جمعیت و خانواده مصوب ۲۰/۰۳/۱۳۹۲ آمده است، برای زنانی است که شغل دارند، و در غیر این صورت، اعطای مرخصی به زنان غیر شاغل بی‌معنی است.

ثانیاً، واژه «آنان» که در عبارت «همسر آنان» در تبصره ۲ ماده یک واحده فوق، به کار رفته است، به زنانی اشاره دارد که از مزایای مرخصی زایمان بهره‌مند می‌شوند. بنابراین، مردانی که همسر آنان شغل ندارند، در بستر مزایای این ماده قرار نمی‌گیرند.

در دادنامه 1423-1424 دیوان عدالت اداری، که در تاریخ 17 آذر 1393 صادر شده است، بر اساس استدلالی مشابه با استدلال نظریه مشورتی فوق الذکر، شاغل بودن همسر یک مرد که درخواست مرخصی زایمان دارد را در شرایط مرخصی زایمان مردان لحاظ می‌کند.

بدین ترتیب، آقایانی که تمایل به استفاده از مرخصی زایمان برای تولد فرزندشان دارند، می بایست شرایط مشابهی را که زنان برای استفاده از مرخصی زایمان برخوردار هستند، داشته باشند. در این قسمت، به توضیح نحوه دریافت مرخصی زایمان برای آقایان می پردازیم.

نحوه گرفتن مرخصی زایمان مردان

پس از توضیح درباره‌ی "مرخصی زایمان برای مردان کارمند شرکت خصوصی و دولت" و بررسی شرایط مرخصی پدران پس از تولد فرزند، در این بخش از مقاله قصد داریم به شیوه‌ای جدید در مورد دریافت مرخصی زایمان برای مردان بپردازیم.

بر اساس ضوابط مربوط به مرخصی زایمان برای آقایان، در صورتی که آقایی تازه‌تازه پدر شده باشد و تصمیم داشته باشد از مرخصی تشویقی یا مرخصی زایمان (مرخصی تولد) استفاده نماید، باید درخواست مرخصی تولد فرزند خود را به کارفرمای خود در کارگاه یا رئیس واحد اداری اعلام کند. پس از تأیید کارفرما یا رئیس مربوطه، او می تواند از مرخصی زایمان خود استفاده کند.

مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران

به عنوانی که گفته شد، قانونگذار مرخصی زایمان برای پدران را به عنوان یک حق قانونی تعیین کرده است. بنابراین، مردان کارمند، بدون تفاوت دولتی یا خصوصی بودن شغلشان، می توانند از این مرخصی بهره‌مند شوند. این مرخصی که در متن قوانین مختلف به آن «مرخصی تشویقی» نیز گفته می‌شود، درباره مدت زمان آن بر اساس قانون تامین اجتماعی یا قانون مدیریت خدمات کشوری مشخص می‌شود.

مطابق تبصره دوم ماده یک قانون اصلاحی در خصوص تنظیم جمعیت و خانواده، که در سال ۱۳۹۲ تصویب شده است، مدت زمان مرخصی زایمان برای پدران (مرخصی تولد فرزند) دو هفته یا ۱۴ روز است و امکان تبدیل آن به پول وجود ندارد.

مطابق تبصره ماده ۱۰۳ قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی (۱۳۹۶-۱۴۰۰)، تعطیلات زایمان برای پدران (تعطیلات تولد کودک) که در حالت استخدام در قوای سه‌گانه، بخش‌های دولتی و عمومی غیردولتی مشغول به کار هستند، به مدت سه روز تعیین شده است و قابلیت تبدیل به پول یا نگهداری ندارد.

مرخصی زایمان مردان تامین اجتماعی

در خصوص اهمیت شرایط قانونی تامین اجتماعی برای مرخصی زایمان مردان، باید به تنظیمات ماده‌ی ۲ قانون اصلاحی تنظیم قوانین جمعیت و خانواده مصوب ۲۰ مارس ۱۳۹۲ مراجعه نمود. طبق این تبصره، مردان هم حق مرخصی زایمان را طبق مقررات تامین اجتماعی دارند. در نتیجه، به همه مردان توصیه می‌شود با مراجعه به ماده‌ی مذکور از قانون، اطلاعات لازم را در خصوص شرایط و مقررات مرخصی زایمان بدست آورند.

با توجه به این موضوع که دولت مجاز است، مدت مرخصی زایمان مادران را به نه ماه افزایش دهد و همچنین همسران آن‌ها از دو هفته مرخصی اجباری (تشویقی) بهره‌مند شوند. در این راستا، مدت مرخصی زایمان برای مردان، که به آن مرخصی تشویقی نیز می‌گویند و قابلیت ذخیره و تبدیل به پول را ندارد، دو هفته یا ۱۴ روز است.

لازم به ذکر است که مرخصی زایمان برای مردان کارمندان دولت، به طرز متفاوتی نسبت به مرخصی زایمان برای مردان شاغل در شرکت‌های خصوصی و تابع قانون تامین اجتماعی اجازه می‌دهد. در اینجا در مقاله به طور مفصل، با توجه به قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، در رابطه با این مسئله صحبت خواهیم کرد.

برای بررسی مرخصی زایمان برای مردان کارمندان دولت، باید قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران را بررسی نمود. بند الف ماده ۱۰۳ قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مقرر می‌دهد:

«الف- از زمان اجرای قانون حاضر، همه مردانی که در نیروهای سه‌گانه، دولتی و غیردولتی کار می‌کنند و پدر می‌شوند، از مرخصی تشویقی به مدت سه‌روز برخوردار می‌شوند.» با توجه به این قانونکشی، برای پاسخ به سوال «چند روز است که مردان کارمند دولت مرخصی زایمان دارند؟» باید گفت:

برنامه‌های پنج سالهٔ توسعهٔ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، به مردان کارمند دولت اجازه می‌دهد که در صورت تولد فرزندشان، از سه روز مرخصی زایمان استفاده کنند. تبصرهٔ ۱۰۳ این قانون همچنین امکان استفاده از سه روز مرخصی تشویقی را نیز به آنها می‌دهد.

مهم بودن این نکته را باید بیان کرد که مرخصی که در این باره صحبت می‌شود، قابل ذخیره یا پرداخت مالی نیست. این مرخصی، قبل از تصویب قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، مدت زمانی ۱۴ روز بود و اکنون با تصویب این قانون، به ۳ روز کاهش یافته است.