در حال حاضر، افراد شاکی می‌توانند از سه روش متفاوت برای ثبت شکایت خود استفاده کنند. در روش اول، لازم است به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و شکواییه‌ای را تنظیم کنند. در روش دوم، دادسرا مسئول ثبت شکایت‌های شهروندان است و در روش سوم، افراد میتوانند به کلانتری‌ها مراجعه کرده و شکایت خود را ثبت کنند. در حال حاضر، تاکید بیشتر به ثبت شکایت از طریق دفاتر خدمات قضایی است، اما شرایط ثبت شکایت در کلانتری نیز به موجب قانون وجود دارد.

با توجه به این موضوع، در این نوشتار برآنیم تا به بررسی امکان شکایت در کلانتری بپردازیم و اگر شکایت امکان‌پذیر باشد، مراحل آن را بررسی کنیم. به علاوه، اقدامات پس از شکایت در کلانتری را بررسی می‌کنیم و می‌پرسیم آیا مأموران می‌توانند پس از شکایت‌کردن، تامین یا دریافت سند را دریافت کنند.

مراحل شکایت در کلانتری

رسیدگی به جرائم و تعیین مجازات‌ها در دادسراها و دادگاه‌های کیفری به صورتی انجام می‌شود که پس از ارجاع شکایت، مقدمات جرم مذکور توسط مقامات دادسرا مثل دادیار و بازپرس مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که شکایت تأیید شده باشد و اثبات‌ها و مستندات قانع‌کننده‌ای در دست باشد، پرونده جهت تکمیل رسیدگی و صدور حکم به دادگاه کیفری ارجاع داده می‌شود تا قاضی مربوطه حکم خود را صادر کند.

در برخی مواقع، بعضی از افراد برای اعلام شکایت درباره جرایمی که تحت تاثیر آنها قرار گرفته‌اند، به اطلاعات لازم نیازمند هستند و این سؤال برایشان پیش می‌آید که چگونه می‌توانند به مقامات متخصصان اعلامیه جرم کنند. به عنوان پاسخ به این سؤال، باید گفت که در حقیقت شاکیان می‌توانند از سه روش مختلف برای اعلام شکایت درباره جرمی که رخ داده است استفاده کنند.

در روش اول، فردی به نام "شاکی" به یک اداره خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه می‌کند و با داشتن مدارک لازم، مانند شناسنامه و کارت ملی، و همچنین مدارکی که شکایت او را تثبیت کنند، مراحل شکایت را انجام می‌دهد. سپس پس از طرح شکایت، نسبت به پیگیری موضوع شکایت خود اقدام می‌کند.

در روش دیگری، شخص متضرر به دادسرا مراجعه و شکایت خود را ثبت می‌کند. با پراکنده شدن استفاده از سامانه ثنا برای ارسال شکایت، به طور عمومی شکایت‌ها از طریق دادسرا انجام نمی‌شود؛ جزئیاتی که صرفا در شهرهای کوچک و با عدم دسترسی شهروندان به سامانه ثنا بروز می‌کند.

در روش سوم، فرد شاکی برای ارائه شکایت خود به اداره پلیس مراجعه می‌کند. می‌توان گفت افسران پلیس افرادی هستند که مسئولیت حفظ نظم و امنیت جامعه را برعهده دارند و به عنوان ضابطان دادگستری در این فرآیند نقش مهمی دارند. بنابراین، بخشی از مراحل رسیدگی به جرایم با کمک این افسران انجام می‌شود. به همین دلیل، یکی از مراحل شکایت، تقدیم شکایت از طریق اداره پلیس است.

موضوعی که در اینجا به بحث می‌انجامد این است که "چگونه می‌توان در کلانتری شکایت کرد و مراحل آن چگونه است؟" به این سؤال پاسخ داده می‌شود که مراحل شکایت در کلانتری و اقدامات لازم پس از آن در ماده ۳۷ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است. طبق این ماده، ضابطان قضایی، از جمله ماموران کلانتری، مکلفند تا شکایت‌های کتبی یا حتی شکایت‌های شفاهی را در همه زمان‌ها بپذیرند و این مسئله به وجود شرایط خاصی وابسته نیست.

بر اساس این مقاله، مراحل مراجعه به کلانتری برای رسیدگی به شکایات به این شکل است که افراد می‌توانند شکایت خود را به صورت کتبی یا شفاهی در کلانتری‌ها ارائه دهند. اگر شکایت به صورت شفاهی ارائه شود، باید بر روی برگه‌ای نوشته شود و شاکی باید زیر آن را امضا کند. در صورتی که شاکی قادر به امضای برگه نباشد یا سواد کافی نداشته باشد، جزئیات شکایت در برگه نوشته شده و مطابقت آن با شکایت تأیید می‌شود.

اقدامات پس از شکایت در کلانتری

در بخش قبل، به بررسی شرایط لازم برای اقدام به شکایت در کلانتری پرداخته شد. در اینجا، مراحل شکایت در کلانتری و اقدامات مورد نیاز برای ثبت آن بیان خواهد شد. همانطور که ذکر شد، شاکی یا بزه دیده باید به یکی از کلانتری ها مراجعه کرده و شکایت خود را به صورت کتبی یا شفاهی ثبت کند. اما هم اکنون، اغلب شکایت‌ها از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت می‌شوند. با این وجود، قانوناً کلانترها موظف به پذیرش شکایات افراد هستند.

با این وجود، طبق قوانین دادرسی کیفری، ماموران پلیس فقط مسئول ثبت شکایت هستند و مکلف به ارسال پرونده به دادستان، که رئیس دادگاه است، پس از دریافت شکایت می‌باشند تا تحقیقات اولیه درباره جرم صورت گیرد. بنابراین، شاکی باید بعد از ارائه شکایت خود در پلیس، برخی از مراحل و اقدامات را نیز طی کند که در اینجا به آن تحقیق خواهیم پرداخت.

در حال حاضر، بعد از اینکه شاکی به کلانتری مراجعه کرده و مراحل شکایت خود را در کلانتری انجام داده است، ماموران کلانتری او را راهنمایی می‌کنند تا به یکی از شعب دادسرا مراجعه کند و شکایت خود را ثبت کند. در این شرایط، شاکی می‌تواند به صورتی که ماموران کلانتری در خصوص شکایت او ثبت کرده‌اند استناد کند، و همانطور که می‌دانیم، گزارش ضابطان دادگستری ارزش و اعتبار بالایی دارد و می‌تواند در اثبات دعاوی کیفری کمک کننده باشد.

یکی از مراحل پس از ثبت شکایت در کلانتری، دریافت خسارات وارده به شاکی است. طبق ماده 38 قانون آیین دادرسی کیفری، ضابطان قضایی، از جمله ماموران کلانتری‌ها، موظف هستند تا شاکی را از حق خواستن جبران خسارت یا دریافت خدمات مشاوره‌ای قضایی و حقوقی باخبر کنند.

بنابراین، در شرایط بعد از انجام مراحل شکایت در کلانتری، شاکی می‌تواند ضرر و زیان ناشی از شکایت خود را مطالبه کند یا از معاضدت های قضایی برای طی مراحل شکایت استفاده کند. در این صورت، اطلاعات لازم را باید به وی ارائه دهند. البته، طبق ماده 39 قانون مذکور، ضابطان قضایی مکلفند اظهارات شاکی در مورد ضرر و زیان‌هایی که وی وارد شده است را در گزارش خود به مراجع قضایی ثبت کنند.

قبل از هر چیز، لازم است به این نکته اشاره شود که پس از ارائه یک شکایت به دادگاه، شاکی موظف است اقدامات دیگری نیز برای پیگیری شکایت انجام دهد. این اقدامات شامل ساختن یک حساب کاربری شخصی در سامانه ثنا و انجام مراحل احراز هویت مربوطه است.

این اقدام بسیار حائز اهمیت است زیرا امکان ارتباط بین شاکی و مراجع رسیدگی کننده به شکایت، از طریق این سیستم فراهم می‌شود و تمام اطلاعات و اقداماتی که توسط دادسرا و دادگاه کیفری انجام شده و همچنین رای صادره از طرف دادگاه، از طریق همین سامانه به شاکی اطلاع داده می‌شود.

آیا در صورت شکایت در کلانتری مامورین کلانتری حق اخذ تامین (گرفتن سند) را دارند

تا به حال در قسمت‌های قبل، به مرور مراحل شکایت در کلانتری و اقداماتی که پس از آن انجام می‌گیرد، از جمله مراجعه به دادسرا و تهیه شکوایه و ایجاد حساب کاربری در سامانه ثنا، صحبت کرده‌ایم. اما گاهی این سوال مطرح می‌شود که آیا مامورین کلانتری حق دارند تامینیه یا سندی از شخص متهم را بگیرند؟

در قسمت 41 قانون آیین دادرسی کیفری، بیان شده است که ضابطان دادگستری و ماموران کلانتری، بعد از طی مراحل شکایت در کلانتری، حق اخذ یا دریافت سند از متهم را ندارند و نیز مقامات قضایی نمی‌توانند این حق را به آنان واگذار کنند. به عبارت دیگر، از آنجایی که مقامات کلانتری صلاحیت رسیدگی و صدور دادنامه کیفری درباره شکایات را ندارند، حق دریافت سند یا تامین را نیز نخواهند داشت.