یکی از قراردادهای پرکاربرد در جامعه، عقد بیع است که به طور گسترده ای استفاده می شود. این نوع قرارداد شرایط خاص خود را دارد که باید در تنظیم متن آن به دقت رعایت شود تا نکات ضروری تاکید شود.

یکی از مباحث مهم در قرارداد خرید و فروش، شرایط لازم برای انجام عقد بیع است. در این قرارداد، فروشنده، خریدار و قیمت معامله (بای) به همراه شرایط خاصی باید وجود داشته باشند تا قرارداد بیع به شکل صحیحی انجام شود. بنابراین، درک شرایط معامله یا قوانین مورد نیاز برای انجام قرارداد بیع، بسیار مهم و ضروری است. بدون رعایت این شرایط، معامله ممکن است باطل یا نامعتبر شود.

در این مقاله، به بررسی مفاهیمی همچون "مبیع" و "شرایط قانونی مبیع" می‌پردازیم. همچنین، نحوه تعیین وضعیت مبیع را تشریح کرده و به اهمیت "مستحق للغیر درآمدن مبیع" می‌پردازیم. با استفاده از تگ‌های HTML، این مفاهیم به طور قوی و مهم بیان خواهند شد.

مبیع چیست

با توجه به جنبه‌های حقوقی، قرارداد خرید و فروش که به عنوان "عقد بیع" شناخته می‌شود، حاوی فعل خرید و فروش است. در این نوع قرارداد، پس از ایجاب و قبول بین خریدار و فروشنده، پول یا مال در ازای انتقال ملکیت بین دو طرف مبادله می‌شود. در خلاصه‌ای از این تعریف، می‌توان به چهار عنصر اساسی و اصلی در قرارداد بیع اشاره کرد.

نخست، فروشنده یا بایع و دومین رکن از ارکان عقد بیع، مشتری یا خریدار است که با توافق یکدیگر، عقد بیع را شکل می‌دهند. سوم، مبیع یا همان مالی است که مورد معامله قرار می‌گیرد و چهارم، ثمن یا بهایی است که در قبال آن پرداخت می‌شود. در اصطلاح حقوقی، مبیع و ثمن را، مورد معامله نیز می‌گویند.

مسئله‌ی مهمی که در ارتباط با این موضوع پیش می‌آید، مربوط به "مفهوم و شروط مبیع" است. به سؤال "مفهوم مبیع چیست" پاسخ می‌دهیم که مبیع، به عنوان یکی از عناصر اصلی قرارداد خرید و فروش، در قانون مدنی شرایط مربوط به آن ذکر شده است. به طور خلاصه، می‌توانیم مبیع را به عنوان مال، کالا یا کالایی تعریف کنیم که مالکیت آن از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.

به طور ساده، "مبیع" به معنای همان چیزی است که در مقابل یک مبلغ معین به فروش می‌رسد و هدف اصلی از قرارداد "بیع"، انتقال مالکیت آن از فروشنده به خریدار است. به عنوان مثال، در قرارداد فروش یک ملک مسکونی، می‌توان "مبیع" را خانه‌ای دانست که خریدار با پرداخت مبلغ تعیین شده، آن را به مالکیت خود درمی‌آورد.

شرایط مبیع چیست

مبیع، به عنوان یکی از اصول اساسی قرارداد خرید و فروش، بسیار مهم است. در تعریف معنایی مبیع، به آن چیزی اشاره شده است که می‌توان آن را به عنوان مال یا کالا تلقی کرد که با دریافت مبلغ معامله، مالکیت آن به خریدار منتقل می‌شود. با این حال، این تعریف ساده از مبیع، نباید مانعی برای بیان شرایط حقوقی مرتبط با آن باشد؛ زیرا نادیده گرفتن هر یک از شروط قانونی، باعث کاهش اعتبار قرارداد خرید و فروش می‌شود.

یکی از پرسش‌های اساسی که درباره فروش مطرح می‌شود این است که به لحاظ قانونی و حقوقی، چه شرایطی برای مبیع وجود دارد. در این قسمت، با استفاده از مواد قانون مدنی، به مهمترین شرایط مبیع اشاره خواهیم کرد.

یکی از شروط قابل توجه در قراردادهای فروش، مطابق ماده ۱۹۰ قانون مدنی، به وضوح تعیین و تمییز از موضوع معامله و همچنین قیمت آن است. به عبارت دیگر، در هنگام انعقاد قرارداد فروش، باید مشخص شود که چه چیزی به چه قیمتی از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود. همچنین، طبق ماده ۲۱۶ قانون مدنی، معاملات از جمله فروش نباید مبهم و نامشخص باشند، مگر در مواردی که علم در مورد آن به صورت کلی کافی باشد.

موردی دیگر از ضوابط فروش، حضور آن در ماده 361 قانون مدنی است که این مسئله را تأیید می‌کند. براساس این ماده، در صورتی که در قرارداد فروش مشخص شود که موضوع فروش، وجود ندارد، قرارداد فروش باطل خواهد شد. به عنوان مثال، در قرارداد فروش معین (مانند یک خانه یا زمین)، حتماً باید آن زمین یا خانه حاضر باشد؛ در غیر این صورت، قرارداد فروش باطل است.

از جملهٔ شرایط الزامی در مبیعیت بر اساس مادهٔ ۳۴۸ قانون مدنی، وجود نفع عقلی و مشروع برای معامله و تأسیس صحت مبیعیت است. همچنین برخی انواع معاملاتی که به لحاظ عقلی، در چارچوب قانونی مال محسوب نمی‌شوند، مستثنی و باطل هستند. به عنوان مثال خرید و فروش موادمخدر یا مشروبات الکلی، استناد به قوانین مورد نظر ممنوع و غیرمجاز است. بنابراین، در مبیعیت‌ها باید به این نکات دقت کرده و از دستورات قانونی پیروی نمود.

علاوه بر این، محدودیت‌هایی برای مبیع وجود دارد که باید به آنها اشاره شود. یکی از این محدودیت‌ها، این است که فروشنده تنها می‌تواند کسی راها بفروشد که مالکیت آن به خود وی تعلق داشته باشد و فرد دیگری نباشد. به همین خاطر، در قانون ایران، معامله‌ای که بدون اجازه مالک اصلی انجام شود، صحیح نبوده و به اثر نخواهد رسید.

به طور مادی ماده 348 قانون مدنی، قابلیت تسلیم و نقل و انتقال برای "مبیع" یک عنصر مهم است که باید در نظر گرفته شود. زیرا انعقاد قرارداد "بیع" در مورد خریداری که قابلیت نقل و انتقال و یا تحویل به خریدار را ندارد، باطل خواهد بود. با این حال، مشتری ممکن است بتواند در مورد این مسئله، به نحوی املاک را به تملک خود درآورد.

نحوه معلوم و معین کردن مبیع

برابر با ماده 190 قانون مدنی، ضوابط اعتبار معامله بطور کامل ذکر شده است. بنابراین، بر اساس بند 3 این ماده، از جمله این ضوابط می‌توان به داشتن معامله‌ای مشخص و قطعی، از جمله قیمت و ثمن، اشاره کرد. به همین خاطر، در قرارداد خرید، قیمت باید مشخص و قطعی باشد؛ در غیر اینصورت، قرارداد خرید معتبر محسوب نمی‌شود.

درباره این موضوع، سؤالی پیش می‌آید که راه‌های تعیین وضوح و قطعیت فروش چگونه است؟ بر اساس ماده 342 قانون مدنی، آن چیزی که به فروش می‌رسد و یا به تعبیر دیگر مورد معامله قرار می‌گیرد، می‌تواند به عنوان "معلوم" در نظر گرفته شود، در صورتی که ویژگی‌ها، توصیف و مقدار آن به طور دقیق در قرارداد ذکر شده باشد. بنابراین، روش تعیین معلومی فروش، توضیح جنس، توصیف و مقدار آن است.

اما درباره‌ی "تعیین قیمت"، موضوع متفاوتی است. با این وصف که "تعیین" به معنای مشخص بودن است، به این معنا که جزئیات معامله به دقت تعیین و شکی دربین دو یا چند مورد نباشد. البته، تعیین قیمت، برای مواردی اختصاص داده می‌شود که قیمت، به طور دقیق و مشخصی تعیین شده باشد (مانند زمین و خانه ای که در آدرس ... و با مشخصات ... واقع شده است) و نه جزء اموال کلی در قیمت گذاری کلی.

مستحق للغیر درآمدن مبیع یعنی چه

متن: "مبیع"، به عنوان یکی از ارکان اساسی قرارداد "بیع"، باید برخی شرایط خاص را داشته باشد تا این قرارداد را به صورت صحیح و معتبر در نظر بگیریم. همانگونه که قبلا ذکر شد، یکی از شرایط اصلی "شرایط مبیع"، این است که فروشنده باید مالک کالا باشد و قادر باشد آن را به مشتری تحویل دهد. در این شرایط همچنین، برخی از ویژگی‌ها و مشخصات مورد معامله را نیز باید در نظر بگیریم.

به همین علت، اگر مالکیت مبیع به فروشنده تعلق نگیرد، معامله بیع به لحاظ حقوقی صحیح نیست و به عنوان یک معامله فضولی در نظر گرفته می‌شود. اما یکی از مفاهیم اصلی در حقوق که در اینجا بحث می‌شود مفهوم "مستحق للغیر درآمدن مبیع" است که در اینجا قصد داریم توضیح دهیم که دقیقاً چه معنایی دارد.

حقوقاً، وقتی یک قرارداد خرید و فروش بین دو نفر انجام می‌شود و پس از مدتی مشخص می‌شود که مالی که فروخته شده، تعلق به خریدار ندارد و در واقع به مالکیت شخص دیگری تعلق دارد، می‌توان توصیف کرد که فروشنده عائدات غیرمستحق خود را دریافت کرده است؛ به این معنا که فروشنده مالک مال نبوده و مالکیت این مال به شخص دیگری تعلق داشته است.