مالیات بر ارزش افزوده چیست

یکی از راه‌های اساسی کسب درآمد توسط دولت‌ها، تعیین و اخذ مالیات است که در اصل با هدف ارائه خدمات به شهروندان تعیین و اجرا می‌شود.
به طورکلی، مالیات‌ها که توسط دولت برداشت می‌شوند انواع گوناگونی دارند که به مالیات مستقیم و مالیات غیرمستقیم تقسیم‌بندی می‌شوند و هر یک از آن‌ها هم در گونه‌های متنوعی تقسیم می‌شوند.

یکی از اقسام مالیات‌های غیرمستقیم، مالیات ارزش افزوده یا مالیات بر ارزش افزوده است که به معنای مالیاتی است که به دلیل افزایش ارزش در فرایند تولید کالاها و خدمات، به صورت مرحله‌ای افزوده می‌شود و در نهایت به صورت غیرمستقیم از خریداران یا مصرف‌کنندگان آن کالا دریافت می‌شود.
در اینجا قصد داریم به سوالات زیر پاسخ دهیم:۱.
چگونه مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می‌شود؟۲.
چه زمانی می‌توان اظهارنامه مالیات ارزش افزوده را ثبت کرد؟

با توجه به این مناسبت، ابتدا به تعریف و مفهوم مالیات ارزش افزوده می‌پردازیم و بعد از آن، روش محاسبه مالیات ارزش افزوده را شرح می‌دهیم.
سپس درباره سامانه مالیات بر ارزش افزوده توضیح می‌دهیم و زمان ثبت اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را بیان می‌کنیم.

مالیات ارزش افزوده چیست

محاسبه مالیات یکی از مسائل مهم در سیستم‌های مالی هر کشور است.
مالیات به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود.
مالیات مستقیم درآمد یا دارایی افراد را از طریق روش‌های مستقیم و بدون واسطه، مثل مالیات حقوق و مشاغل، مالیات درآمد املاک و مالیات بر دارایی‌ها، اخذ می‌کند.
مالیات بر ارث نیز مثالی از مالیات مستقیم است.
تفاوت مالیات غیرمستقیم به این صورت است که به صورت از پیش تعیین شده از مصرف کننده در قالب مالیات محاسبه و وصول می‌شود.
این نوع مالیات شامل مالیات بر ارزش افزوده و عوارض انتقال مالکیت مثل مالیات بر خرید و فروش ملک یا خودرو می‌شود.
تأثیر مستقیم و غیرمستقیم مالیات‌ها بر اقتصاد و توزیع درآمد نیز قابل مشاهده است.
در نهایت، اهمیت مالیات برای تأمین منابع مالی دولت و اجرای برنامه‌های توسعه و خدمات عمومی در جامعه بیش از پیش می‌باشد.

در مورد مالیاتهای غیر مستقیم، اشخاص به صورت مستقیم مسئول پرداخت مالیات نیستند.
بلکه در عمده موارد، مصرف کنندگان کالاها مسئول پرداخت آن هستند.
این شامل مالیات بر مصرف و فروش کالاها و خدمات، و همچنین مالیات بر ارزش افزوده می‌شود.
بنابراین، مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات غیر مستقیم است که پرداخت کننده مشخصی را نمی‌توان برای آن شناخت؛ بلکه در نهایت از مصرف کننده کالا یا خدمات دریافت می‌شود.

پاسخ به پرسش دربارهٔ تعریف و مفهوم مالیات ارزش افزوده را می‌توانیم در قانون مالیات بر ارزش افزوده بیابیم.
در این قانون، ارزش افزوده به عنوان تفاوتی بین ارزش کالاها و خدماتی که عرضه می‌شوند و ارزش کالاها و خدماتی که خریداری یا تحصیل می‌شوند در یک دورهٔ مشخص تعریف شده است.

همانطور که ملاحظه می‌شود، ارزش افزوده به ارزشی گفته می‌شود که از تفاوت ارزش کالاها و خدمات با ارزش کالاهای واسطه‌ای یا مواد اولیه تشکیل دهنده آن ناشی می‌شود؛ بنابراین این تفاوت ارزش ممکن است موجب اخذ مالیات ارزش افزوده شود.

به عنوان یک مثال، اگر هزینه کل برای کالایی برابر با 1000 تومان بود و این کالا پس از عبور از مراحل تولید مختلف به دست مصرف کننده با قیمت 3000 تومان برسد، ارزش افزوده آن به مقدار 2000 تومان خواهد بود.
این ارزش افزوده در هر مرحله از فرآیند تولید، به عنوان مالیات بر ارزش افزوده محاسبه می‌شود که پرداخت کننده آن تنها مصرف کننده نهایی است.
در ادامه به توضیح نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده می‌پردازیم.

لازم به ذکر است که نرخ مصوب مالیات بر ارزش افزوده هر سال توسط سازمان مالیاتی کشور اعلام می‌شود.
این نرخ با توجه به نرخ تورم در ابتدای سال تعیین می‌شود.
به عنوان مثال، برای سال ۱۴۰۰، نرخ مالیات بر ارزش افزوده با مقدار ۹ درصد تعیین شده است؛ این مبلغ شامل ۶ درصد مالیات و ۳ درصد عوارض است.

البته در دو حوزه خاص، قانون تعیین نرخ مالیات بر ارزش افزوده پیش‌بینی کرده است که عبارتند از انواع سیگار و محصولات دخانی با مالیات بر ارزش افزوده ۱۲ درصد و همچنین انواع بنزین و سوخت هواپیما با نرخ ارزش افزوده ۲۰ درصد.
علاوه بر این، تهیه کالاها و خدمات و یا واردات موارد زیر نیز از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف شده‌اند:- کالاها و خدمات صادره- مواد اولیه و قطعات موردنیاز برای تولید کالاها و خدمات صادره- واردات مواد اولیه و قطعات موردنیاز برای تولید کالاها و خدمات صادرهدر صورتی که این کالاها و خدمات موارد دیگری را نیز در بر داشته باشند، به استثنای آن‌ها از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده معاف خواهند بود.

نحوه محاسبه مالیات ارزش افزوده

در مطلب قبلی به تشریح قابلیت‌های ارزش افزوده و مالیات ارزش افزوده پرداخته شده است.
اما برای درک دقیق‌تر مفهوم مالیات ارزش افزوده، باید روش محاسبه آن به همراه یک مثال توضیح داده شود.

همانطور که اشاره شد، مالیات بر ارزش افزوده یا به اختصار مالیات مبتنی بر مراحل، از زمان تولید کالا تا وقتی که به دست مشتری می‌رسد، در هر مرحله به تدریج دریافت می‌شود.
اولین نفری که این مالیات را پرداخت می‌کند، تولید کننده است و سپس عرضه کننده آن کالا است.
در نهایت، مصرف کننده یا خریدار نهایی مالیات نهایی را پرداخت می‌کند و عرضه کننده، پس از کسر مبلغ مالیاتی که خودش پرداخت کرده، مابقی آن را به دولت می‌پردازد.
برای مثال:

فرض کنید یک شرکت تولیدی محصول خود را با قیمت ۱۰۰۰ تومان تولید کرده است.
با توجه به مالیات بر ارزش افزوده ی ۹ درصد که برای سال ۱۴۰۰ تعیین شده است، این محصول را به فروشنده انتقال می‌دهد.
فروشنده مبلغ ۱۰۹۰ تومان را به تولید کننده پرداخت می‌کند.
این ۹۰ تومان مبلغ مالیات ارزش افزوده، که ۹ درصدی برای این کالا تعیین شده است، است.

"اگر فروشنده تمایل داشته باشد کالایی که خریداری شده است را به قیمت 1200 تومان برای مصرف کننده نهایی فروش دهد، مصرف کننده نهایی علاوه بر پرداخت 1200 تومان، باید یک مبلغ 108 تومان را به عنوان مالیات ارزش افزوده نیز پرداخت کند.
این 108 تومان اضافه، معادل 9 درصد از مالیات ارزش افزوده برای کالای 1200 تومانی است.
همانطور که دیده می‌شود، پرداخت کننده اصلی مالیات بر ارزش افزوده، مصرف کننده نهایی است.
"

در پایان، فروشنده یا تامین کننده کالا مسئول تنظیم اظهارنامه مالیاتی و پرداخت مالیات ارزش افزوده به دولت است.
او در برابر دولت مسئول پرداخت مالیات ارزش افزوده است و برای این منظور باید مالیات پرداخت شده توسط خود را از مالیات دریافت شده توسط خریدار کسر کرده و باقیمانده را از طریق سامانه عملیات الکترونیکی tax.
gov.
ir به دولت پرداخت کند.

در این نمونه، زمانی که فروشنده کالا مبلغ ۹۰ تومان را به تولید کننده پرداخت می‌کند، باید از مبلغ ۱۰۸ تومان مالیاتی که از خریدار دریافت می‌شود کسر کرده و مبلغ ۱۸ تومان باقیمانده را به حساب دولت واریز کند.
در ادامه به توضیح زمان مشروعیت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده در سامانه ارزش افزوده خواهیم پرداخت.

در پایان، لازم به ذکر است که در مورد یکی از اقسام خاص مالیات بر ارزش افزوده، به عنوان مثال مالیات طلا، طبق آخرین اصلاحات قانون مالیات ارزش افزوده، تنها مالیات بر اجرت ساخت طلا و سود فروشنده در نظر گرفته می‌شود.
در نتیجه، خود طلای ساخته شده از این مالیات معاف می‌باشد.

سامانه مالیات ارزش افزوده

در بخش قبل توضیح داده شده که چگونه مالیات ارزش افزوده محاسبه می‌شود و به آن اشاره شده که فروشندگان می‌توانند مبلغ مالیات پرداختی خود را از مالیات دریافتی کسر کنند و مابقی را به حساب دولت واریز کنند.
برای این کار، فروشندگان باید گواهی ارزش افزوده داشته باشند و مشتریان می‌توانند پس از استعلام گواهی ارزش افزوده، مبلغ مالیات را به آنها پرداخت کنند.

پاسخ به سؤال درباره نحوه پرداخت مالیات ارزش افزوده به شکلی دیگر است.
در حال حاضر، فرایند پرداخت مالیات ارزش افزوده از طریق یک سامانه آنلاین انجام می‌شود.

با این توضیح که ما در حال حاضر در حال ایجاد یک سامانه یکپارچه مالیاتی برای ثبت نام اظهارنامه مالیاتی اشخاص حقیقی هستیم.
این سامانه با استفاده از HTML تگهای قوی و تاکید شده (strong) و تگهای برجسته (em) طراحی شده است.
این سامانه با آدرس www.
evat.
ir در دسترس قرار گرفته است.
همه مودیان مالیاتی می توانند با مراجعه به سامانه مالیاتی و استفاده از روش اظهاری خود، مالیات بر ارزش افزوده خود را به صورت الکترونیکی مشخص و پرداخت کنند.

مهم است به توجه داشت که برای ورود به سامانه مالیات بر ارزش افزوده و اطلاعات ثبت اظهارنامه ارزش افزوده، ابتدا باید کد اقتصادی جدید را دریافت کنید.
در صورتی که شما تاکنون در این سامانه ثبت نام نکرده باشید، بایستی ابتدا با انجام مراحل ثبت نام، نام کاربری و رمز عبور خود را مشخص کنید.

مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده

در اینجا قصد داریم بررسی کنیم که تا چه زمانی مهلت ثبت اظهارنامه مالیات ارزش افزوده است.
بنابر قانون، در پایان هر فصل سال (یعنی هر سه ماه یکبار)، مالکان اجباری‌اند که به سامانه مالیات ارزش افزوده مراجعه کرده و پس از محاسبه مالیات مربوطه، ظرف ۱۵ روز پس از پایان هر فصل، اظهارنامه مالیاتی خود را ثبت کنند.
البته در برخی موارد ممکن است مهلت ثبت اظهارنامه مالیاتی تمدید شود.