ماده 125 قانون مجازات اسلامی

ارتکاب یک عمل جنایی می‌تواند به صورت فردی یا گروهی (توسط چند نفر به صورت مشترک) انجام شود.
وقتی که چند نفر با همکاری یکدیگر جرمی را انجام می‌دهند، به آن شرکت در جرم گفته می‌شود.
در چنین شرایطی، برای هر شرکت کننده، براساس مجازات‌های تعیین شده در قوانین، حکم مناسب صادر می‌شود.

یکی از مواد مرتبط با این موضوع، قسمتی از قانون مجازات اسلامی است.
این قسمت ماده ۱۲۵ نام دارد که به طور صریح حاکمیت در جرم را توضیح می‌دهد و مجازات متعلق به آن را تعیین کرده است.
برخی افراد ممکن است با متن کامل ماده ۱۲۵ و جزئیات آن آشنا نباشند.
بنابراین، سوالی مطرح می‌شود که تفسیر و نکات حقوقی مربوط به این ماده چیست؟

در این مقاله، قصد داریم در ادامه، ابتدا به توضیح متن ماده 125 قانون مجازات اسلامی بپردازیم.
پس از آن، شرح و تفسیر این ماده را بیان می‌کنیم و در پایان، نکات حقوقی مربوط به ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی را توضیح می‌دهیم.
اطلاعات بیشتر را دریافت کنید و همراه ما باشید.

متن ماده 125 قانون مجازات اسلامی

"شرکت در یک جرم، معنای ارتکاب جرم توسط دو یا بیشتر افراد است که در فرآیند اجرای جرم نقش فعالی داشته‌اند.
یکی از سوالات شائبه‌برانگیزی که ممکن است برای برخی افراد در این مورد پیش بیاید، این است که اگر چند نفر با همکاری همدیگر یک جرم را ارتکاب کنند، نحوه مجازات هرکدام چگونه است؟"

ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی، به بررسی شریک‌داری در جرم پرداخته است.
این ماده با استفاده از تعاریف و جرم‌شناسی، مجازات‌های شریک در جرم را مشخص می‌کند.
طبق این ماده، هر فردی که در اقدامات جرم‌آمیز با فرد یا افراد دیگر همکاری داشته باشد و جرم، توسط همه آن افراد ترتیب داده شده باشد، برای وقوع جرم کافی است.
بدون توجه به عوامل دیگری که تنها رفتار یک فرد به تنهایی می‌تواند برای اتفاق افتادن جرم کافی باشد یا نه، یا حتی اگر جرم بر اثر عملکرد هر فرد به تنهایی یکسان یا مختلف باشد، شریک در جرم تلقی می‌شود و مجازات او جداگانه از مجازات مرتکب جرم است.

با توجه به تقصیر دو یا چند نفر در جرم غیرعمدی، آنها به عنوان شریکان در ارتکاب جرم در نظر گرفته می‌شوند.
در این صورت، هریک از آنان مجازاتی مستقل بصورت فردی دریافت می‌کنند.
علاوه براین، در این مورد، یک تبصره نیز وجود دارد که تعیین می‌کند: "اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در دستور المعامله با رعایت مواد مربوطه از کتاب دوم، سوم و چهارم قانون مجازات اعمال می‌شود.
"

در همانجایی که در پاراگراف قبلی نگاه می‌کنید، در صورتی که چند نفر در انجام یک جرم شریک باشند و اگر جرم وابسته به رفتار همه آن‌ها باشد، آنگاه ما شراکت در جرم را تجربه می‌کنیم.
به عنوان مثال، اگر یک نفر ماده‌ای سمی را به غذای خود اضافه کند و نفر دیگری با آگاهی از سمی بودن آن دستور می‌دهد تا آن را بخورد و به دلیل مصرف غذای سمی، فرد موردنظر فوت کند، در این مورد شراکت در جرم قتل عمد دیده می‌شود.

در این شرایط، بی‌اهمیت است که رفتار هر فرد به تنهایی برای رخ دادن جرم کافی باشد یا نه، همچنین اهمیتی ندارد که اثر تلاش هر فرد برابر یا نابرابر باشد؛ در هر صورت، هر دو شخص به عنوان شریکان در جرم قتل شناخته می‌شوند و همین طور، مجازات آن دو، مجازات فاعل اصلی آن جرم است.

شرح و تفسیر ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی

در بخش قبلی، درباره تبصره 125 قانون مجازات اسلامی توضیحاتی ارائه شد و بیان شد که شرکای جرم هر کدام به صورت منفرد به عنوان فاعل مستقل جرم محکوم می‌شوند.
در این بخش از مقاله، می‌خواهیم به توضیح و تفسیر تبصره ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی بپردازیم.

اولین نکته در تفسیر ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی، این است که بر اساس این ماده، مجازات شریک جرم به عنوان مجازات فاعل مستقل از جرم اعمال می‌شود.
از این ماده آنچنان استفاده می‌شود که هر یک از شرکا، بدون توجه به حد همکاری و تأثیر رفتارشان در وقوع جرم، به همان مجازاتی که شریک دیگر محکوم شده است، محکوم می‌شود و مانند این است که جرم را به تنهایی ارتکاب کرده باشد.

نکته همچنین در تفسیر ماده ۱۲۵ مربوطه، این است که طبق ماده ۵۳۵ قانون مجازات، در صورتی که دو یا چند نفر با ارتکاب عملی غیرمجاز به صورت مشترک در وقوع یک جرم نقش داشته باشند، اگر کار یکی از افراد قبل از تاثیر دیگران رخ داده باشد، آن شخص مسئولیت ضامنی را بر عهده دارد.
به عنوان مثال، اگر یک فرد یک چاه حفر کند و دیگری یک سنگ در کنار آن قرار دهد و شخصی به دلیل برخورد با سنگ به چاه افتاده و گرفتار شود، شخصی که سنگ را قرار داده است مسئولیت ضامنی را بر عهده دارد، مگر آنکه همه افراد همه قصد ارتکاب جرم را داشته باشند که در این صورت به عنوان شریک در جرم محسوب می‌شوند.

همچنین، باید در تفسیر ماده 125 قانون مجازات اسلامی به این نکته اشاره کرد که اگرچه بنابر متن صریح این ماده، شریک جرم به مجازات جداگانه ای محکوم می‌شود، اما شرایط کلی مسئولیت کیفری مانند بلوغ و عقل در نظر گرفته می‌شوند.
بنابراین، در مواردی که شریک جرم، دیوانه باشد یا سن او کمتر از سن قانونی باشد، مجازات بر او اعمال نمی‌شود.

نکات حقوقی ماده 125 قانون مجازات اسلامی

در بخش‌های قبلی مقاله، بیان کردیم که تفسیر و متن ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی چه چیزی است و توضیح دادیم که این ماده یکی از موادی است که در راستای بیان مجازات شریک جرم استفاده می‌شود.
حال پس از بررسی دقیق تفسیر و متن این ماده، در بخش فعلی مقاله، قصد داریم توضیحاتی درباره نکات حقوقی ماده ۱۲۵ قانون مجازات اسلامی ارائه دهیم.

یکی از مسائل مهم در حقوق، قانون مجازات و ماده ۱۲۵ است که بیان می‌کند حق قصاص می‌تواند به ارث برسد.
اما بر اساس قوانین، فقط افرادی که به غیر از همسر هستند می‌توانند به عنوان ورثه‌برداران حق قصاص به دست آورند.
در صورتی که یکی از ورثه‌برداران در جرم مشارکت داشته باشد، از حق قصاص محروم می‌شود و دیه نیز برای او لازم نخواهد بود.

«ماده 357 قانون مجازات اسلامی» تعریف می‌کند که اگر فردی یا همکار در یک جرم عمدی، وارث فرد قتل‌شده باشد، او حق دیه و قصاص را نخواهد داشت و همچنین حق قصاص را به ارث نمی‌برد.
به‌طور مشابه، در جرم قتل، اگر بعضی افراد، صدماتی به قربانی وارد کنند و تنها بخشی از این صدمات منجر به کشتن قربانی شود، فقط این افراد واردکننده صدمات، به عنوان شریک در قتل شناخته می‌شوند و سایر افراد به تفصیل، به قصاص یا پرداخت دیه محکوم خواهند شد.