ماترک چیست

بسیاری از افراد در طول زندگی خود با انجام فعالیت‌های اقتصادی، دارایی‌ها و اموالی را به دست می‌آورند.
این دارایی‌ها عمدتاً شامل خانه، زمین، خودرو، سهام و سپرده‌های بانکی می‌شوند.
بعضی افراد همچنین ممکن است بدهی‌ها یا دیون‌هایی داشته باشند؛ به عنوان مثال، بدهی به دیگران داشته باشند.
با این حال، هنگامی که یک فرد درگذشت می‌کند، تمام دارایی‌ها و منابع مالی او، بعد از کسر بدهی‌ها، به وراثت‌گیران منتقل می‌شوند.

در این صورت، تمام دارایی‌های باقی‌مانده از فردی که درگذشته‌اند، به عنوان یک میراث ترکه یا ماترک متوفی محسوب می‌شوند که البته پس از پرداخت بدهی‌های ایشان و اجرای وصیت‌نامه احتمالی‌شان، و پس از انجام تشریفاتی مانند تحریر ترکه که در برخی موارد اجباری است، تقسیم بین ورثه‌های متوفی قابل انجام است.
به همین دلیل، در این مقاله قصد داریم به بررسی دو موضوع اصلی بپردازیم.
اولاً، مفهوم ماترک متوفی به چه معناست.
ثانیاً، چه معنایی دارد تحریر و تقسیم میراث ماترک متوفی.

برای پاسخ دادن به این سؤالات، در این مقاله به ترتیب این مباحث را بررسی خواهیم کرد که به مفهومِ "ماترک" چه معناست و چه مواردی را در بر می‌گیرد.
همچنین، مفهوم "تحریر ماترک متوفی" به چه معناست و نحوهٔ تقسیمِ ماترک را نیز مورد بحث قرار خواهیم داد.

ماترک چیست

براساس قانون مدنی و قوانین فقهی اسلام، یکی از عوامل اساسی مالکیت، مفهوم ارث است.
به این معنا که پس از درگذشت فرد، وراثیان وی که شامل خویشاوندان نسبی و غیرنسبی او هستند، با رعایت شرایط الاقرب فالاقرب (به معنای حضور خویشاوندان نزدیک‌تر)، می‌توانند از میراث فرد فوت‌کرده بهره‌مند شوند و املاک و اموال باقیمانده را به تملک خود در آورند.

"بدون شک، به‌دست آوردن ارث از فرد فوت‌کرده شرایط قانونی خاصی دارد که در قانون مدنی به طور مشخص ذکر شده است و نحوه تقسیم هر کدام از طبقات و درجات به‌عنوان میراث و همچنین موانعی که می‌توانند از ارث برخورداری را متوقف کنند، به‌صورت کامل و دقیقی مطرح شده است.
هرچند، در بسیاری از موارد، می‌تواند منازعات جدی در میان وراثت‌داران فوت‌کرده درباره نحوه تقسیم میراث ایجاد شود.
اما یکی از مفاهیم مهم که درباره وراثت وجود دارد، ترکه یا ماترک فوت‌کرده است.
گاهی پرسیده می‌شود که ماترک چیست و ماترک فوت‌کرده شامل چه مواردی است؟"

بطور کلی، اکثر افراد ممکن است در لحظه مرگ خود، دارایی‌ها و اموال متعددی را داشته باشند که با پایان زندگی، به نزدیکان خود منتقل می‌شود؛ این انتقال اموال و دارایی‌ها به واسطه حقوق و متوازن تحت عنوان "ترکه" یا "میراث" انجام می‌شود.
"ترکه" به لحاظ لغوی به معنی "آنچه باقی مانده است" است و به اموالی اشاره دارد که بعد از مرگ فرد متوفی، از او باقی می‌ماند و به نزدیکانش واگذار می‌شود.

درباره مفهوم "ماترک متوفی" و همچنین مواردی که جزء میراث افراد درگذشته محسوب می‌شوند، باید بگوییم هرگونه دارایی مالی که قبل از فوت فرد برای "متوفی" بوده است، به عنوان میراث محسوب می‌شود.
بنابراین، به غیر از اموال ثابت نظیر خانه، زمین و آپارتمان‌ها، مواردی مانند خودرو، حساب‌های بانکی، سهام و اوراق بهادار نیز جزو موارد "ماترک" متوفی محسوب می‌شوند.

البته، به جز موارد ذکر شده، در بعضی از موارد ممکن است که شخص متوفی بدهی هایی نیز داشته باشد؛ برای مثال، وقتی شخص متوفی یک خانه مسکونی را با قرض گرفتن از سایران خریده و یا وام از بانک گرفته است، هرچند خانه جزء ارث محسوب می شود، ما نمی توانیم بدهی ها و بدهی های مالی او را نادیده بگیریم.
به همین دلیل، همانطور که در قسمت "تحریر و تقسیم میراث" ذکر می شود، پس از پرداخت بدهی ها و بدهی های متوفی، می توانیم به تقسیم میراث بپردازیم.

"البته در برخی موارد، ممکن است فردی در زمان فوت خود هیچگونه دارایی یا اموالی را به ارث نبرده و یا بدهی‌ها و بدهکاری‌هایش بیشتر از اموال باقی‌مانده باشد.
در این حالت، وارثان مجبور نیستند بدهی‌ها و بدهکاری‌های فرد فوت‌شده را از دارایی‌های شخصی خود تسویه کنند.
اما اگر مراسم به تسلیمی باقی بماند، این بدهی‌ها باید از دارایی مراسم تسلیم شده پرداخت شوند و سپس باید به تقسیم میراث اقدام شود.
"

تحریر ماترک چیست

در قسمت قبل، درباره مفهوم ماترک متوفی صحبت شد و طبق توضیحاتی که داده شد، ماترک متوفی به میراث‌داران فقید فوراً پس از فوت واگذار می‌شود.
البته، این ماترک تنها پس از انجام ترتیبات وارث‌بندی به ورثای مربوطه منتقل می‌شود.
با این حال، سوالی که برای بسیاری پیش می‌آید این است که تحریر ماترک به چه معناست؟ به همین مناسبت، در این قسمت قصد داریم به بررسی مفهوم تحریر ماترک متوفی بر اساس قانون بپردازیم.

در ماده ۲۰۶ قانون امور حسبی، مفهوم "تحریر ماترک متوفی" به صورت واضح و دقیق تشریح شده است.
تحریر ماترک بر این اساس به معنای تعیین دقیق میزان مترک و بدهی‌های متوفی است.
معمولاً با استفاده از نوشتن تمام اموال و دارایی‌های متوفی و همچنین بدهی‌ها و دیون وی، تحریر ترکه انجام می‌شود.
این اقدام با هدف تعیین دقیق اموال و دارایی‌هایی که متوفی در اختیار داشته است و همچنین بدهی‌ها و دیونی که بر عهده وی قرار دارد، انجام می‌شود.

به عنوان یک نمونه، در مورد "تحریر ماترک" مربوط به یک شخص متوفی، توضیح داده می‌شود که املاک و ملک‌هایی که او به جای می‌گذارد شامل چه چیزهایی هستند و قیمت آن‌ها چیست.
همچنین، بیان می‌شود که اموال غیر ملموس شامل چه مواردی است و ویژگی‌های خاصی دارد.
همچنین تعداد اوراق بهادار و سهامی که شخص دارد نیز ذکر می‌شود.
علاوه بر این، در "تحریر ماترک" اطلاعاتی درباره مطالبات و بدهی‌های متوفی که بر اساس حکم دادگاه نهائی و یا اسناد رسمی و تأییدشده توسط بدهکاران مشخص می‌شود، ثبت می‌شود.

بر اساس قوانین حسبی، هر یک از وراثت‌داران یا نمایندگان قانونی آن‌ها و همچنین واصیان می‌توانند درخواست تنظیم وثیقه مرحوم را داشته باشند.
البته در صورتی که در جمع ورثت مرحوم، اشخاص غایب و تحت تعقیب (شامل کودکان، افراد احمق و دیوانه) وجود داشته باشند، حتماً مقام قضایی باید نماینده مؤمن یا کارامد این اشخاص برای تنظیم وثیقه مرحوم را معرفی نماید تا از احتمال از دست دادن حقوق قانونی آنان جلوگیری شود.

"علاوه بر آنچه ذکر شد، طبق قانون، در شرایطی که برخی از وراث می‌بایست، وصیت متوفی را قبول نکرده باشند، ضرورتا باید تحریر وصیت نامه انجام شود.
همچنین در صورت فوت یک فرد خارجی که تحریر وصیت نامه او به صورت دقیق صورت پذیرفته باشد، لازم است این امر را انجام دهیم.
مهم است در طی این فرآیند تحریر وصیت نامه متوفی، به‌طور کلی ممنوع است هرگونه دستبرد یا اختیاری تا سرانجام مطابق قانون انجام گیرد.
"

لازم به ذکر است که در حال حاضر، شورای حل اختلاف می‌تواند حکمی درباره تحریر ترکه بدهد.
بنابراین، ارث‌بردگان می‌توانند خواسته تحریر ترکه خود را در یکی از دفاتر الکترونیکی قضایی ثبت کنند و پس از انجام تشریفات لازم برای صدور حکم تحریر ترکه، اعلامیه‌ها را در روزنامه‌های گسترده منتشر کنند و همچنین همهٔ افرادی که خود را دارنده حق در تقسیم ترکه می‌دانند را دعوت کنند، و نیز بازرسی برای این امر تعیین کنند.

تقسیم ماترک چیست

علاوه بر توجه به مسئله تحریر ماترک متوفی که می‌تواند توسط ورثه قابل انجام باشد، در بیشتر موارد، مورد بحث قرار گرفتن، تقسیم مالیات بر میراث را داریم.
ورثگان در این صورت مایل هستند سهم خود از ارث را دریافت کنند و بنابراین تقسیم مالیات بر متوفی اهمیت بیشتری حاکم است.
بررسی حقوقی این مرحله، که احتمالاً چالش برانگیزترین قسمت تقسیم میراث است، ضروری است و همچنین در یک مقاله جداگانه باید مالیات بر ارث را نیز مورد بررسی قرار داد.

نکته اول وجود دارد که باید درباره تقسیم اموال متوفی آن را در نظر بگیریم.
طبق قانون مربوطه، قبل از هر گونه تقسیم اموال، باید هزینه های مربوط به کفن، دفن و تجهیزات مربوطه از مالکیت اموال مرحوم برداشت شود.
متوفی نیز باید به گونه ای مناسب دفن شود.
این یکی از مهمترین مواردی است که باید قبل از تقسیم اموال، وراث باید به آن توجه کنند.

بعد از تشییع و دفن فرد درگذشته، ضروری است که تمام بدهی‌ها و مطالباتی که بر عهده آن شخص قرار دارد، از اموال ترکه‌ی او پرداخت شود.
به عنوان مثال، اگر فرد درگذشته به شخصی بدهکار است، در ابتدا باید بدهی او را از اموال وارثان پرداخت کرد.
همچنین دریافت نفقه و مهریه زن از اموال همسر درگذشته نیز یکی از بدهی‌های مالی است که در صورت درخواست باید به همسر فرد درگذشته پرداخت شود.
البته اگر اموال وارثان برای پرداخت بدهی‌های فرد درگذشته کافی نباشد، آنها ملزم به پرداخت بدهی‌های او از اموال شخصی خود نیستند.

در این مرحله، نوبت به اجرای وصیت‌های متوفی رسیده است.
مطابق قانون، هر فرد می‌تواند تا یک سوم یا ثلث اموال خود را در وصیت نامه، برای استفاده از آن بعد از درگذشت به افراد دیگر بگذارد.
البته وصیت‌های فراتر از ثلث هم معتبر هستند، اما غیر تعزیری هستند.
به این معنا است که برای اجرای آنها، میراثداران باید مقداری بیشتر از یک سوم یا ثلث را قبول کنند.
به هر حال، انجام وصیت‌نامه متوفی، حتی در مواردی که به صورت شفاهی باشد، نه تنها اجبارات شرعی بلکه اخلاقی نیز دارد.

بعد از انجام مراحل ذکر شده، نوبت به تقسیم اموال فوت شده می‌رسد.
بنابراین تا پرداخت بدهی‌ها و توزیع سهم سومین قسمت مالی فوت شده، نمی‌توان اقدام به تقسیم اموال فوت شده کرد.
اما این مهم است که درباره تقسیم اموال متوفی، اصولا درجات و رتبه‌بندی ارث در قانون مدنی ذکر شده است و سهم هر یک از وراث تعیین شده و شرایط مختلف نیز به طور دقیق مشخص است.