یکی از اصول اساسی که در آیین دادرسی مدنی تعیین شده است و در هنگام بررسی دعاوی باید به آن توجه کرد، اقامه دعوا و مورد بررسی قرار گرفتن آن در دادگاه صالح است. بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، دادگاه باید دارای دو نوع صلاحیت، صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی باشد. عدم توجه به این صلاحیت‌ها باعث می‌شود که در برخی موارد حکم دادگاه بی‌ارزش و مورد پیگیری قرار نگیرد و قابل ابطال باشد.

زمانی که یک دادگاه با یک پرونده روبرو می شود که در صلاحیت آن قرار ندارد، باید قرار عدم صلاحیت را صادر کند. در این مقاله، به بررسی صلاحیت دادگاه و توضیح معنای قرار عدم صلاحیت می پردازیم.

صلاحیت دادگاه

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، هر اختلاف قانونی باید در دادگاهی که صلاحیت رسیدگی به آن دارد و در حوزه قضایی آن دادگاه، مورد بررسی قرار گیرد. یکی از مزایای این قانون، تعیین وضوابط صلاحیت دادگاه‌ها است که طبق این مجموعه قوانین، صلاحیت دادگاه‌ها برای رسیدگی به پرونده‌های حقوقی را به دو دسته صلاحیت ذاتی و صلاحیت محلی تقسیم می‌کند.

به طور کلی، یک دادگاه تنها زمانی می‌تواند صلاحیت رسیدگی به دعوا را داشته باشد که هم در ارتباط با صلاحیت ذاتی، و هم در ارتباط با صلاحیت محلی، مطابقت داشته باشد. صلاحیت ذاتی به معنای این است که کدام نوع دادگاه (مانند حقوقی، کیفری یا نظامی) می‌تواند در این دعوا مشارکت کند، و صلاحیت محلی به این معنا است که دعوا باید در شهری که طبق قواعد آیین دادرسی مدنی، قابل قبول برای رسیدگی به دعوا است (به عنوان مثال، خواهان باید دعوای خود را در دادگاهی که در شهری که در آن ساکن است اقامت دارد، مطرح کند).

قرار عدم صلاحیت چیست

قرار عدم صلاحیت یکی از انواع قرارهایی است که به صورت ممکن می‌توان از طرف دادگاه ها در رفع اختلافات اعمال شود. در واقع، وقتی دادگاه تشخیص می‌دهد که قادر به بررسی و رسیدگی به یک پرونده خاص نمی‌باشد، ملزم به صدور قرار عدم صلاحیت می‌باشد.

مهمترین نکته این است که در یک دعوا، هر دو طرف ممکن است به صلاحیت دادگاه اعتراض کنند. بنابراین، طرفین باید این اعتراض را در اولین جلسه دادرسی مطرح کنند. در این صورت، دادگاه باید به اعتراض عدم صلاحیت رسیدگی کرده و تصمیمی در این زمینه اتخاذ کند. اگر دادگاه بعد از اعتراض، خود را صالح برای رسیدگی به دعوا بداند، به پرونده ادامه می‌دهد. اما اگر دادگاه عدم صلاحیت را اعلام کند، به معنی این است که دادگاه اعتقاد دارد صلاحیت لازم برای رسیدگی به دعوا ندارد.

آثار قرار عدم صلاحیت

در بخش قبل به بررسی "تفسیر مفهوم قرار عدم صلاحیت" و همچنین "موارد صدور قرار عدم صلاحیت" پرداخته شد. حالا اگر بخواهیم به "طبیعت و تأثیرات قرار عدم صلاحیت" که توسط دادگاه صادر می‌شود، بپردازیم، باید بگوییم که قرار عدم صلاحیت یکی از قرارهای قاطع نیمه قاطع است و نمی‌توان آن را جزو قرارهای قطعی دعوا در نظر گرفت.