قانون جدید مهریه ۱۴۰۲

در قانون و شرع مقدس اسلام، مهریه به عنوان حقی است که به زن در انتقال مالکیت پس از ازدواج تعلق می‌گیرد.
اما در خصوص مقدار مهریه، قانونی مشخص نشده است و بستگی به توافقات بین طرفین دارد.
این مبلغ می‌تواند کمتر یا بیشتر از حداقل تعیین شده باشد.

با وجود تفاوت در استحقاق نفقه بین قرارداد دائم و قرارداد موقت، قوانین در مورد مهریه برای زن در قرارداد موقت و قرارداد دائم تفاوت دارند.
در قرارداد موقت، زن مستحق دریافت نفقه نمی‌باشد اما مهریه به عنوان حق زن در نظر گرفته می‌شود.
در قوانین مدنی، ماده‌های مختلفی درباره تعلق مهریه به زن، نوع مهریه، روش محاسبه آن و روش مطالبه آن تعیین شده است.

در این مقاله به بیان قوانین قانونی مربوط به مهریه و تفسیر قانون جدید مهریه 1402 می‌پردازیم که احکام و ضوابط جدیدی برای مهریه تعیین کرده است.
با استفاده از اصلاحاتی که در قوانین مهریه صورت گرفته، شیوه‌ای تازه برای تعیین مهریه پیشبینی شده است.

مواد قانونی مهریه در سال 1402

در قانون مدنی ایران، به طور مشخص آمده است که مهریه که در شرع اسلام مذهبی نیز برای زنان تعیین شده است، به عنوان حق حضوری برای زن در نظر گرفته می‌شود.
با این حال، اگر در زمان انجام مراسم عقد دائم، مبلغ مهریه تعیین نشده باشد، این به معنای این نیست که زن حق مهریه را ندارد.
با بررسی ماده‌های قانونی و تفسیر آن، می‌توان در بسیاری از موضوعات ابهام‌زدایی کرده و به اشخاص کمک نمود.

در کنار قانون جدید مهریه ۱۴۰۲، مواد قانونی که در قانون مدنی در مورد مهریه آمده به شماره ماده و ترتیب زیر است:در کنار قانون حاکم بر مهریه در سال ۱۴۰۲، در قانون مدنی، بخشی از مواد قانونی مربوط به مقررات مهریه به شرح زیر آمده است.
توجه داشته باشید که شماره ماده و ترتیب موارد قانونی به صورت زیر تعیین شده است:ماده ۱: در شرایطی که بین زوجین قرارداد ازدواج منعقد شده باشد، مهریه باید به موجب توافق نامه تعیین شود.
ماده ۲: در صورت عدم توافق بر سر میزان مهریه، قاضی می تواند در صلاحیت خود، مهریه را مشخص کند.
ماده ۳: در صورتی که مهریه توسط زن خواسته شود و شوهر از پرداخت آن امتناع کند، زن می تواند از مراجع قضائی درخواست تعیین مهریه کند.
ماده ۴: در صورت عدم پرداخت مهریه توسط شوهر، زن حق ادعای دریافت آن را دارد و می تواند با اقدامات قانونی خود، مهریه را از شوهر دریافت کند.
این مواد قانونی، ضمن تعیین قوانین و مقررات مهریه، در جهت حفظ حقوق زنان و مردان در روابط زناشویی واجد اهمیت می باشند.
به همین جهت، رعایت این مواد در اجرای مهریه و ادعاهای مرتبط با آن حائز اهمیت است.

همه چیزی که مالکیت و برچسب قابل تمیز داشته باشد، می تواند با مهر نشانه گذاری شود.
با این ماده قانونی منظور این است که مهریه باید ارزش پولی داشته باشد و همچنین شخص دیگری برای آن پول را بدهد.
همچنین باید قابل تمیز بودند، به این معنی که بین دو چیز مردد و تردیدی نباشد.
به عنوان مثال، اگر دو قطعه زمین داریم، باید مشخص شود کدام یک به عنوان مهریه قبول می شود تا زن آن را قبول کند.

متن: "ماده ۱۰۷۹ - مهر باید بین طرفین به قدری مشخص شود که با رفع ابهامات، قابل درک باشد.
هدف از این ماده این است که اصولاً لازم نیست تمام جزئیات و نکات مهم یا غیرمهم در سند ازدواج ذکر شوند، بلکه کافی است با توضیح مفهومی که به مهریه اشاره می‌کند، مقصود مشخص گردد.
به عنوان مثال، وقتی می‌گوییم ۱۴ شاخه گل رز سفید کافی است، لازم نیست نوع گل، کشور مبدا، اندازه و هزینه هر شاخه به صورت دقیق تعیین شده باشد.
"

ماده ۱۰۸۰ - تعیین مقدار مهر بستگی به توافق طرفین دارد.
به این معنا که در قوانین ما مبلغ خاصی برای مهریه تعیین نشده است و هر چیزی که ارزش مالی دارد، می‌تواند به هر مقداری برای مهریه مدنظر قرار گیرد.

ماده ۱۰۸۱ - در صورت تعیین شرط در عقد نکاح که در صورت عدم پرداخت مهر در یک مدت معین، نکاح باطل خواهد شد، نکاح و مهر صحیح است، اما شرط غیر قابل قبول است.
این ماده می‌گوید که شرط غیر قابل قبول قادر به ابطال عقد نکاح نیست، اما باعث لغو آن نمی‌شود.

طبق ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، زن پس از عقد از طریق مهر به عنوان مالک شناخته می شود و می تواند درخصوص مالکیت خود هر اقدامی را انجام دهد.
صیغه عقد زن مالک راهی است برای انجام معاملات مانند فروش، خرید، هبه کردن و هیچ اعتراضی از سوی شوهر تاثیری در تصمیمات زن نخواهد داشت.

بنابراین، طبق تبصره‌ای در قرارداد، مهریه بر اساس تغییر شاخص قیمت سالانه و تطبیق آن با سال اجرای قرارداد تعیین می‌شود.
این شاخص قیمت توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران مشخص می‌شود و پرداخت مهریه، مگر اینکه زوجین در طول اجرای قرارداد به صورت دیگری توافق کرده باشند، به این شیوه انجام می‌گیرد.
بنابراین، مهریه به نرخ روز محاسبه و پرداخت می‌شود.

ماده ۱۰۸۳ - برای تسویه کامل یا جزئی مبلغ مهر امکان تعیین مدت زمانی یا پرداخت اقساط وجود دارد.
اگر مرد نتواند مهریه را پرداخت نماید، مجاز است اقتصادی بر مبنای ماده "دادخواست اعسار" را ارائه نموده و از دادگاه برای تقسیط درخواست دهد.
اگر دادگاه درخواست را قبول کند، پرداخت مهریه به صورت اقساطی برای مرد صورت خواهد گرفت.

ماده ۱۰۸۴: در صورتی که "مهر" به طور مشخص و قطعی قبل از انجام قرارداد به چشم خرابی یا تلف مبتلا شود، همسر مسئولیت عیب و تلف را به عهده می‌گیرد.
به عنوان مثال، اگر "مهریه" مالی مشخص مانند یک دستگاه ماشین باشد و هر دو طرف توافق داشته باشند که ماشین باید سالم باشد، در صورتی که ثابت شود که این موضوع رخ نداده است، همسر مجبور به پذیرش ماشین ناقص یا خراب نیست و شوهر مسئولیت بر طرف کردن عیب و نقص را بر عهده خواهد داشت.

ماده ۱۰۸۵ - زوجه می تواند تا زمانی که مهر به او تسلیم نشده، از انجام وظایفی که در قبال شوهر دارد امتناع کند، شرط این است که مهر او در حال حاضر موجود باشد و این امتناع منجر به لغو حق نفقه نخواهد شد.
زوجه می تواند پس از اعلام صیغه از شوهر تاییدیه دریافت مهریه دریافت نکند، به شرطی که مهریه درخواستی موجود و پرداختنی باشد؛ نه آنچه قابل انجام است که به این حالت حبس زن گفته می شود.

ماده ۱۰۸۶ - در صورتی که زن قبل از انعقاد نکاح، تمایل خود را به انجام وظایفی که در قبال شوهر دارد، اعلام نماید، دیگر امکان استفاده از حقوق موردنظر در ماده قبلی را ندارد.
اما حق مطالبه مهری که در اختیار دارد همچنان باقی می‌ماند، بدان معنا که انجام حتی یک بار رابطه جنسی با همسر نیز با توجه به شروط ذکر شده، می‌تواند باعث سقوط حقوق حبس زن شود.

ماده ۱۰۸۷ - در صورتی که در ازدواج دائم، حکم مهر ذکر نشده یا اگر شرط عدم وجود مهر تعیین شده باشد، ازدواج صحیح می‌باشد و طرفین می‌توانند پس از ازدواج، مهر را به توافق خود تعیین کنند.
و اگر قبل از توافق بر سر تعیین مهر به توافق نرسند، همسر مستحق مهرالمثل خواهد بود.
قبلاً اشاره کردیم که ازدواج دائم بدون تعیین مهر می‌تواند صورت پذیرد اما این به این معنی نیست که زن در هنگام عقد مهریه‌ای نداشته، بنابراین دیگر به او تعلق نخواهد گرفت.

۱.
طرفین می توانند بلافاصله پس از عقد و قبل از برقراری رابطه جنسی، با هم توافق کنند که چه مقدار "مهریه" باید پرداخت شود.
در صورتی که به توافق نرسیده باشند و نزدیکی جنسی صورت گیرد، مهریه ای دارای اهمیت قانونی به زن تعلق می گیرد.
مهریه باید به اندازه ای باشد که با توجه به جایگاه شغلی و خانوادگی زن، قابل قبول باشد.

ماده ۱۰۸۸ - اگر پیش از تعیین مهر و قبل از بروز نزدیکی، یکی از زوجین درگذشت کند، زن حق هیچگونه مهری را ندارد.

ماده ۱۰۸۹ – امکان واگذاری حق تعیین "همسریابی" به شوهر یا فرد دیگری وجود دارد، در این صورت شوهر یا فرد دیگر مجاز است مبلغ "همسریابی" را بر اساس تمایل خود مشخص کند.
این موضوع نه آن‌گونه است که صرفاً "همسریابی" باید توسط زن یا خانواده‌اش با توافق با مرد و خانواده‌اش تعیین شود؛ بلکه ممکن است این قدرت به داور یا حتی خود شوهر واگذار شود.

ماده ۱۰۹۰ - در صورتی که زن به اختیار و توانایی تعیین مهر مجاز شود، وی نمی تواند مبلغی بیشتر از مهریه‌ای که تعیین شده است، درخواست کند.
اگرچه تعیین مهریه به توافق طرفین وابسته است، اما اگر این اختیار به کامل برای زن واگذار شود تا خودش مبلغ مهر را تعیین کند، وی نمی تواند مبلغی بیشتر از مهریه‌ای که برای زنانی مشابه او در نظر گرفته می‌شود، برای خود تعیین کند.

ماده ۱۰۹۱ - برای تعیین مهرالمثل باید به اطلاعات مربوط به شرایط خانوادگی و سایر ویژگی‌ها و موقعیت زن در مقایسه با برادران و خواهران و خویشان و همچنین معیارهای معمول محل زندگی و غیره توجه شود.
جهت تعیین مهر المثل، باید به تمامی شرایط و وضعیت‌های خانوادگی زن و نزدیکان او و ویژگی‌های ذاتی زن دقت کرده و براساس تمام این موارد، مهریه تعیین گردد.

ماده ۱۰۹۲ - در صورتی که شوهر قبل از اقدام به رابطه جنسی با همسر خود، او را طلاق دهد، همسر مستحق نصف مهریه خواهد بود.
و اگر شوهر قبلاً بیش از نصف مهریه را پرداخت کرده باشد، حق دارد مابقی مبلغ را به صورت نقدی یا به قیمتی معادل استرداد کند.
همچنین، اگر طلاق از قبل انجام شود، قبل از وارد شدن همسر به عمل جنسی، همسر مستحق نصف مهریه خواهد بود.
اما اگر مرد پس از خواندن صیغه ازدواج، تمام مهریه را به همسر پرداخت کند، اما قبل از ورود به عمل جنسی، طلاق واقع شود، همسر باید نصف مبلغ دریافتی را به شوهر خود بازگرداند.

ماده ۱۰۹۳ - در صورتی که مهر در قرارداد ذکر شده باشد و شوهر قبل از اقامت و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن حق مهر المتعه را دارد و اگر بعداً از آن طلاق دهد، حق مهر المثل را خواهد داشت.
مهر المتعه به این معنی است که میزان مهریه بر اساس دارایی مرد تعیین می‌شود، مگر اینکه قبل از عقدی که مهریه در آن مشخص نشده است، طلاق صورت گیرد.

به منظور تعیین مهریه در حال حاضر مرد وضعیت اقتصادی و ثروت خود را مد نظر قرار می‌دهد.

در قوانین مربوط به ازدواج، ماده ۱۰۹۵ تصریح می‌کند که در ازدواج منقطع عدم مهر، عدم اقرار به پرداخت مهر در هنگام عقد، منجر به بطلان این ازدواج می‌شود.

ماده ۱۰۹۶ - در نکاحی که به طور موقت صورت می‌گیرد و در طی مدت معین با مرگ زن قطع می‌شود، سقوط مهر اتفاق نمی‌افتد.
همچنین، اگر شوهر تا انتهای مدت نزدیکی نکند، همچنان طبق قرارداد، زن حق مهر خود را خواهد داشت.
در صورت مرگ زن، مهریه او به ورثگان او منتقل می‌شود.

ماده ۱۰۹۷ - در موقعیتی که شوهر در نکاح منقطع قبل از اقامت هر گونه نزدیکی، کل مدت نکاح را ببخشد، موظف است نصف مهر را پرداخت نماید.
همچنین، اگر زن و مرد تصمیم به عقدی به مدت پنج ماه کرده ولی شوهر پشیمان شود و قبل از اقامت نزدیکی کل پنج ماه را ببخشد، در این صورت نصف مهریه به زن تعلق خواهد گرفت.
به عنوان مثال، اگر مدت عقد پنج ماه باشد و پس از دو ماه، نزدیکی اتفاق نیفتد و سه ماه باقی بماند، نیز نصف مهریه به زن تعلق خواهد گرفت.

ماده ۱۰۹۸ – در صورتی که از لحاظ حقوقی عقد نکاح بطور کامل باطل شده باشد و هر گونه نزدیکی جنسی بین دو طرف به وقوع نپیوسته باشد، زن مجازیت استفاده از حقوق مهر را ندارد.
همچنین، در صورتی که شوهر مهر را دریافت کرده باشد، می تواند آن را به او بازپس دهد.

در سنّ قرنطینه نشدن، در صورتی که زن به دلیل نادانی و عدم آگاهی از اصل نکاح و قوانین مربوطه، به فساد و ارتکاب عمل نزدیکی با فرد غیرمجاز مشغول شده باشد، مستحق مجازات مهرالمثل است.
البته در صورتی که زن به ناخوشایندی ازجمله اینکه نکاح از ابتدا باطل بوده و زن از این امر آگاهی نداشته باشد، و در نتیجه نزدیکی صورت گیرد، مستحق مجازات مهر معمولی است، همچنین همانند این است که زن نداند که به عقد ازدواج با برادر خویش اقدام کرده است.

ماده ۱۱۰۰: در صورتی که مالک مورد نظر ناشناخته یا بیمال باشد و یا ملک نباشد، در صورت اول و دوم، زن مستحق مهرالمثل خواهد بود و در صورت سوم، مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود، مگر اینکه صاحب مال اجازه دهد.
مهرالمسمی مالی است که به طور معین و مشخص با توافق زن و شوهر تعیین می‌شود.

هر وقت که قرارداد ازدواج به دلیلی جدا می‌شود که به صورت جنسی است، زن حق مهر را ندارد، مگر اینکه جنسیت باعث جدایی شده باشد.
در این صورت، با وجود جدایی، زن مستحق نصف مهر است.
جنسیت به بیماری جنسی گفته می‌شود که منجر به ناتوانی جنسی مرد می‌شود، به طوری که نمی‌تواند آمیزش کند.
جدایی فسخ نکاح نیست و قرارداد کاملاً تصور می‌شود که هرگز رخ نداده است.

قانون جدید مهریه ۱۴۰۲

در عنوان قبل، همهٔ مفاد قانونی مربوط به مهریه را بررسی و شرح داده بودیم.
اما اخیراً دو تغییر جدید به این قوانین اضافه شده است، که با نام قانون مهریه جدید سال ۱۴۰۲ شناخته می‌شود و متعلق به تغییرات قوانین مهریه اصلاح شده است.

اولین بند ماده 1082 قانون مدنی، دو بند واحد را به خود می‌پیوندد.
در تبصره اول این ماده آمده است که در صورتی که «مهریه» به صورت پولی انجام شود، می‌بایست به اندازه تغییرات سالانه شاخص قیمت‌ها در زمان اجرای قرارداد، که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می‌شود، محاسبه و پرداخت شود.

با توجه به این ماده قانونی و تبصره آن، متوجه می‌شویم که اگر زوج همسر مطالبه مهریه را از طریق دادگاه انجام دهد، یا اگر مرد برای برخورداری از خدمات همسری مهریه را به او پرداخت کند، مبلغ مهریه با توجه به شاخص قیمت سالانه ای که بانک مرکزی معین می‌کند، تعیین و پرداخت خواهد شد.
در غیر این صورت، مرد متعهد به پرداخت باقی مهریه به همسر خود خواهد بود.

دومین مادهتازهشماره ۱۴۰۲ در خصوص دیه به این مفهوم است که برخی اعتقاد دارند مطابق قانون جدید، حتی اگر دیه با بیش از ۱۱۰ سکه تعیین شده باشد، فقط ۱۱۰ سکه توسط دادگاه قبول خواهد شد و زنی که به عنوان دیه، مثلاً ۵۰۰ سکه مطالبه می‌کند، تنها مجاز به دریافت ۱۱۰ سکه از آن خواهد بود و بیشتر از این مقدار قابل قبول نیست.
حتی افرادی که قبل از تصویب این قانون ازدواج کرده اند، به این باورند که مجبور هستند حتماً ۱۱۰ سکه را پرداخت کنند.

با توجه به قانون جدیدی که در جهت کاهش تعداد زندانیان برای محکومیت‌های مالی و آزادی بیشتر از حبس اجرا می‌شود، تصویب شد که هرچند مهریه مشخص شده است، اگر زن مطالبه کند، تا میزان معادل ۱۰۰ سکه، به عنوان مهریه برای اجرای محکومیت مالی در نظر گرفته می‌شود.
به این ترتیب، زن می‌تواند تا این میزان، حکمی برای جلب مهریه دریافت کرده و مرد را به زندان اندازه بیاندازد.
مرد می‌تواند در مورد اضافات مهریه درخواست تقسیط را ارائه کرده و مهریه را به صورت قسطی، با تعیین مقدار اقساط توسط دادگاه، به زن پرداخت کند.

یکی از تغییرات اساسی قانون مهریه جدید این است که آن به محدودیت مبلغ مهریه محدود نمیشود، به جای آن تلاش میشود تا اجرای مهریه بیش از ۱۱۰ سکه کاهش یابد.
طبق ماده ۷ قانون جدید، در مواردی که مشخص شود که مدیون (مرد) قبلاً دارای توانایی مالی بوده است یا به هر نحوی درآمد مالی دریافت کرده یا دارای مالی شده است، مسئولیت اثبات ناتوانی مالی بر عهده اوست، مگر آنکه بتواند اثبات کند که آن مال تلف شده یا طبق حکمی مصرف شده است.