دعاوی در حوزه حقوقی و کیفری تقسیم می‌شوند. قانونگذار برای رسیدگی به دعاوی حقوقی مجموعه‌ای از قوانین را تحت عنوان قانون آیین دادرسی مدنی تدوین کرده است. بنابراین، این قانون و اجرای دقیق آن نقش بسیار مهمی در استمرار و پیشبرد روند دادگاه‌ها خواهد داشت.

موضوعات مرتبط با قانون آیین دادرسی مدنی بسیار گسترده و جامع هستند. این قانون تمامی جوانب و ابعاد مرتبط با دعاوی مدنی و حقوقی را پوشش می‌دهد، از جمله مراحل شروع رسیدگی، فرآیند دادخواست، صلاحیت دادگاه‌ها و موارد مشابه. بنابراین، تمام قضات، وکلای حقوقی، و سایر فعالان حوزه حقوقی باید به این قانون آشنایی داشته باشند و آن را به خوبی درک نمایند.

به همین دلیل، در اینجا قصد داریم تا ابتدا تعریفی از آیین دادرسی مدنی را بررسی کنیم و سپس به معرفی قانون آیین دادرسی مدنی و تعداد مواد آن و همچنین تشریح موضوعاتی که در قانون آیین دادرسی مدنی پوشش داده شده است بپردازیم.

آیین دادرسی مدنی چیست

قانون آیین دادرسی مدنی یک مجموعه تشریفات است که برای رسیدگی به دعاوی حقوقی اشخاص در نظام حقوقی تعریف شده است. این قانون در ماده 1 تعریف می‌شود که به شرح زیر است: ماده 1: قانون آیین دادرسی مدنی، تشریفات رسیدگی به دعوای حقوقی اشخاص را تنظیم می‌کند. بنابراین، به منظور رسیدگی به دعاوی مدنی و حقوقی، بایستی با مراعات قانون آیین دادرسی مدنی، اقدام گردد.

آیین دادرسی مدنی، مجموعه‌ای از اصول و مقررات است که در مقام رسیدگی به امور حسبی و کلیه دعاوی مدنی و بازرگانی در دادگاه‌های عمومی، انقلاب، تجدیدنظر، دیوان عالی کشور و سایر مراجعی که به موجب قانون موظف به رعایت آن می‌باشند، به کار می‌رود.

دعاوی موجود در قانون آیین دادرسی مدنی بر روی اختلافات حقوقی بین افراد تمرکز دارند و کارشان محدود به حل این اختلافات است. این دعاوی نگران جرایم نیستند، بلکه تمرکزشان بر روی اموری مانند طلاق، پرداخت مهریه و نفقه و غیره است. رسیدگی به این نوع از دعاوی طبق تشریفات آیین دادرسی مدنی صورت می‌گیرد.

در جامعه‌ها بسیاری از افراد دعوا و درگیری‌های مختلف وجود دارد. بعضی از این دعواها را می‌توان به عنوان "دعاوی مدنی" یا "دعاوی حقوقی" شناخت. این نوع دعاوی شامل کنارگذاشتن قراردادها، خیانت در تعهدات، انتقال مالکیت یا خسارت‌ها است. در دادگاه‌های مدنی به مسائل مربوط به حقوق تملک، عقد قرارداد و واگذاری مالکیت پرداخته می‌شود. اما دعاوی دیگری نیز وجود دارد که به عنوان "دعاوی کیفری" شناخته می‌شوند. این دعاوی مرتبط با نقض قوانین جزایی مختلف می‌باشند. به عنوان مثال، جنایاتی مانند قتل، سرقت، خیانت در امانت و... در این دسته قرار می‌گیرند. در دادگاه‌های کیفری به رسیدگی و پیگیری اینگونه جرایم پرداخته می‌شود و از آیین دادرسی کیفری برای رفع اختلافات استفاده می‌شود.

قانون آیین دادرسی مدنی چیست و چند ماده دارد

قانون آیین دادرسی مدنی، یک مجموعه قوانین است که برای رسیدگی به مسائل مربوط به حقوق و دعاوی حقوقی استفاده می‌شود. این قانون در تاریخ 21 فروردین 1379 توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شده و پس از یک هفته توسط شورای نگهبان تایید شده است. این قانون شامل 529 ماده و 72 تبصره است. طبق ماده پایانی این قانون، قوانین آیین دادرسی مدنی مصوب سال 1318 و قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب سال 1373 لغو می‌شوند.

نام کامل این قانون، قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب (در امور مدنی) است. علم و آگاهی از محتوای این قانون برای قضات و وکلا ضروری است تا بتوانند روند دادگاه را به خوبی پیگیری کنند و بر دعاوی بهبود بخشیده و حکم عادلانه صادر کنند.

توصیف و تعریف قانون آیین دادرسی مدنی، در مواد 1 تا 9 همین قانون ارائه شده است. این قانون شامل 9 باب می‌شود، هر کدام به موضوعات مختلفی درباره آیین دادرسی مدنی می‌پردازند. اولین باب در مورد صلاحیت دادگاه‌ها، باب دوم درباره وکالت در دعاوی، باب سوم در مورد دادرسی نخستین و باب چهارم درباره تجدید نظر است. سایر باب‌ها به ترتیب به موضوعات فرجام خواهی، مواعدها، داوری، هزینه‌های دادرسی و اعسار، مطالبه خسارت و اجبار به انجام تعهد می‌پردازند.

موضوعات قانون آیین دادرسی مدنی

در این قسمت می‌خواهیم به مهمترین مسائلی که در قانون آیین دادرسی مدنی مطرح می‌شود، توجه کنیم.

تفاوت میان صلاحیت ذاتی و صلاحیت نسبی در دادگاه‌ها و روش‌های حل اختلافات درباره صلاحیت

درخواست و شرایط آن، توقیف درخواست، پیوست‌های درخواست، هزینه مورد نیاز.

وکالت در حوزه دعاوی از اهمیت بسیاری برخوردار است. وکلای حرفه‌ای در این حوزه دارای مهارت‌ها و تخصص‌های لازم برای نمایندگی در دعاوی مختلف هستند. قوانین و مقررات قضایی برای برخورد بهینه با دعاوی از اهمیت بالایی برخوردار است و وکلا با استفاده از تخصص‌های خود، تلاش می‌کنند تا به صورت حرفه‌ای و کارآمد در روند دعاوی موثریت بیشتری داشته باشند.

ابلاغ رسیدگی به ایرادات و موانع، استرداد دعوا و بازگشت درخواست، تأمین خواسته

ورود شخص ثالث، جلب شخص ثالث، دعوای متقابل، تأمین دلیل، اظهارنامه

تصرف خشونت‌آمیز یا رفتار مزاحم، سلب حقوق و مانع شدن از صدور دعاوی.