عذر موجه در قانون آیین دادرسی مدنی

یکی از مسائل بسیار مهم در قوانین دادسرایی مدنی، مربوط به مهلت‌ها و مواعد است که در قانون برای حضور در دادگاه یا اعتراض به حکم‌های صادر شده توسط دادگاه، تعیین شده است.
طرفین در یک دعوا می‌بایست در زمان مقرر، اعتراضی که حق اعتراض را دارد را مطرح کند و یا وکیل باید حتما در جلسه دفاع از موکل خود حاضر شود.

گاهی وقت‌ها به دلیل وجود موانعی که خارج از اراده و کنترل افراد قرار دارند، قادر به رعایت قوانین نمی‌باشیم و وکیل و اطرافیان دعوا نیز قادر به حضور در جلسات دادگاه نمی‌باشند.
به همین دلیل در قانون آیین دادرسی مدنی، علاوه بر تعیین مواعد، عذرهای قابل قبول برای عدم حضور در دادگاه یا تقاضای تجدیدنظر و واخواهی در محدوده زمانی معینی نیز پیش‌بینی شده‌اند.

متن: "با توجه به این موضوع، در این مقاله، هدف ما این است که درباره استدلال مجاز براساس قانون آیین دادرسی مدنی صحبت کنیم و همچنین موارد و جنبه‌های مجاز استدلال در این قانون را بررسی کنیم؛ سپس، تفسیر ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی را مورد بررسی قرار داده و درباره تفاسیر قانونی در این قانون و همچنین استدلال مجاز در حین تجدیدنظر، توضیح دهیم.
"

عذر موجه در قانون آیین دادرسی مدنی یعنی چه

برای تفسیر این موضوع در قانون آیین دادرسی مدنی، می‌توان گفت که "عذر موجه" به معنای دلایل و موقعیت‌هایی است که توجیه قانونی برای تأخیر یا تعطیلی طرح دعوا یا اعتراض در دادگاه وجود دارد.
در قانون آیین دادرسی مدنی، به مهم‌ترین مسائلی که باید مورد توجه قرار بگیرند، مواعد و مهلت‌ها در رابطه با طرح دعاوی در دادگاه و یا اعتراض به صدور حکم توسط دادگاه می‌باشد.
افراد برای طرح دعوا در دادگاه و یا اعتراض به حکم‌های دادگاه، مهلت‌های قانونی و معینی دارند که باید رعایت شوند.

به عنوان مثال، هر فردی که در ایران ساکن است و به او در دادگاه ابتدایی یا در دادگاه اولیه، حکمی ضد او صادر شده است، می تواند در طول مهلت بیست روز از تاریخ ابلاغ حکم، درخواست تجدیدنظر کند (البته در صورتی که حکم قابل تجدیدنظر باشد) و یا اگر در مرحله اولیه، یک حکم غیابی به خلاف او صادر شده باشد و نتواند در زمان تعیین شده، از طریق اقداماتی مانند خواندن دعوا، از رای غیابی استیناف کند و مهلت این اقدام منقضی شود، می تواند اگر عوامل منطقی موجود باشند، درخواست استثنا از مهلت را اقدام نماید.

در حقیقت، در قوانین آیین دادرسی مدنی، مواردی تحت عنوان "عذر موجه" وجود دارند که با استفاده از آن‌ها می‌توان در صورت وقوع هر یک از آن‌ها، به طور مشروع، اعتراض خود را به رای قضات اعلام کرده و در مواردی که مهلت‌های اعتراض به پایان رسیده باشند، درخواست تجدید وقت جلسه‌ رسیدگی کرد.
از طرف دیگر، برخی از این عذرها ممکن است به عنوان دلایلی برای عدم حضور در جلسه‌ رسیدگی معرفی شده و در این صورت، می‌توان با درخواست تمدید زمان جلسه‌ را بهبود بخشید.

البته، در نظر داشته باشید که مواردی که در قانون آیین دادرسی مدنی به عنوان عذر موجه ذکر شده‌اند، فقط در دعاوی حقوقی قابل استفاده هستند و در دادگاه‌های عمومی حقوقی یا دادگاه خانواده مورد استفاده قرار می‌گیرند.
بنابراین در دادگاه‌های کیفری نمی‌توان از این موارد استناد کرد؛ زیرا قوانین آیین دادرسی کیفری به طور خاص و ویژه موارد عذر موجه را در امور کیفری مشخص کرده است.

موارد عذر موجه در قانون آیین دادرسی مدنی

همانگونه که در قبل اشاره شد، در قانون آیین دادرسی مدنی، موارد عذر موجه در دعاوی حقوقی لحاظ شده است.
این موارد عذر موجه در قانون آیین دادرسی مدنی به صورت رسمی تعریف شده اند و شامل جهات و شرایط زیر است:۱.
مواردی که توسط ماده 306 این قانون تعیین شده است.
۲.
مواردی که توسط ماده 41 این قانون بررسی و مورد تشخیص قرار می‌گیرند.
در این قوانین صراحتاً بیان شده است که در صورت وجود هر یک از این موارد عذر موجه، افراد حق دارند تا حقوق و قوانین خود را در دعاوی قانونی مطالبه کنند و مورد حمایت قرار گیرند.

اینجا متن جدید در زبان فارسی است:

درصورتی که فرد مبتلا به بیماری‌ای باشد که حرکت کردن برایش مضر یا تحت هیچ شرایطی قابل انجام نباشد،

فوت اعضای خانواده (به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم) تنها تا سطح نزدیکان مستقیم از خانواده معافیت دارد.

همچنین، حوادثی که خارج از دسترس افراد رخ می‌دهند، مانند سیل، زلزله و گروگان‌گیری، نیز از این قاعده مستثنی هستند.

بنا به ماده ۳۰۶ آیین دادرسی مدنی، اگر طرف مدعی یا مدعی علیه به بیماری مبتلا شود که امکان حضور و حرکت در دادگاه را ندارد، یا قادر به ثبت اعتراض خود در مهلت مقرر نباشد، این موضوع می تواند یکی از دلایل موجه برای درخواست معذرت در پرونده های حقوقی باشد.

"فوت یکی از والدین، همسر یا فرزندان: فوت یکی از افراد نزدیک به فرد، طبق بند دوم از ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، به عنوان عذر موجه در نظر گرفته می‌شود و باعث جواز عدم حضور در دادگاه یا عدم اعتراض به حکم در زمان مقرر می‌شود.
البته فقط فوت والدین، همسر و فرزندان، از جمله عذرهای موجه محسوب می‌گردند.
"

«حوادث غیرقابل کنترل مانند سیل، زلزله و آتش سوزی»: زیرا در صورت وقوع چنین حوادثی، مراجعه به دادگاه یا اقدامات قانونی دیگر به جهتی امکان‌پذیر نخواهد بود، می‌توان حوادث غیرقابل کنترل را هم در دسته‌بندی «موارد قابل قبول در آیین‌نامه دادرسی مدنی» قرار داد.

توقیف یا حبس بودن از جمله‌هایی است که در برخی موارد باعث می‌شود فرد قادر به انجام امور در زمان مقرر قانونی نباشد به همین دلیل، بازداشت یا زندانی بودن نیز در قوانین آیین دادرسی مدنی به عنوان عذر موجه مورد تائید قرار می‌گیرد.

تفسیر ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی

«ماده 306 قانون آیین دادرسی مدنی» دربارهٔ مهلت واخواهی و معاذیر موجه واخواهی خارج از مهلت قانونی صحبت می‌کند.
تفسیر این ماده باید نشان دهد که طبق آن، در صورتی که خواندهٔ غایبی وجود داشته باشد که نه او خود و نه وکیل یا نمایندهٔ قانونی او در دادگاه حضور یابد و همچنین لایحهٔ دفاعی نیز ارسال نگردد و ابلاغیهٔ قانونی به آن ابلاغ شود، امکان اعتراض واخواهی نسبت به رای غیابی صادر شده در دادگاه بدوی مدنظر قانونگذار است.

مطابق ماده ۳۰۶ قانون آیین دادرسی مدنی، اشخاص ساکن در ایران، مهلت ۲۰ روز و اشخاص مقیم خارج از کشور، مهلت ۲ ماه از تاریخ ابلاغ رای، به صورت حق واخواهی نسبت به رای غیابی دارند.
این مهلت ها از تاریخی که رای به طور واقعی یا الکترونیکی ابلاغ شده است، شروع می شود.
در صورت عدم اقدام در این مدت زمان، امکان واخواهی ممکن نخواهد بود مگر اینکه دلیل موجهی برای واخواهی خارج از مهلت وجود داشته باشد.
در ماده ۳۰۶، موارد و جوانب این امر به طور دقیق بیان شده است.

در قانون آیین دادرسی مدنی، استثناهایی وجود دارد که می‌توان به آن‌ها عذر موجه گفت.
این استثناها شامل مواردی می‌شود که می‌تواند به دلایل مختلفی از قبیل عدم ابلاغ واقعی و الکترونیکی رای به طرف درخواست‌کننده؛ وفات افراد نزدیک مانند فرزندان، همسر یا فرزندان؛ وقوع حوادث طبیعی مانند سیل و زلزله؛ وقوع حوادث قهری، توقیف و حبس؛ و همچنین ابتلا به بیماری‌ها و امراضی که مانع از حرکت و پیگیری مورد نیاز در دادگاه می‌شوند.
در این موارد، جریان پرونده و ثبت واخواهی در دادگاه به تأخیر خواهد افتاد.
با وجود این عذرهای موجه، طرف درخواست‌کننده می‌بایست در اولین فرصت ممکن حاکمیت قضایی را از این موارد مطلع کرده و درخواست خود را مطابق با مقررات قانون آیین دادرسی مدنی اقدام به ثبت و پیگیری کند.

معاذیر موجه قانونی در قانون آیین دادرسی مدنی چیست

پس از توضیح در این باره که "عذر موجه در قانون آیین دادرسی مدنی" به چه معناست و موارد و جوانب مختلف آن را ذکر کرده‌ایم، در این بخش از مقاله می‌خواهیم به سوالی که می‌پرسیم "تفسیر عذر موجه قانونی در قانون آیین دادرسی مدنی چیست؟" پاسخ دهیم.

در قانون آیین دادرسی مدنی، ماده ۴۱ برای عذر موجه حضور وکیل در جلسه رسیدگی تعیین شده است.
این مواد و جهات می‌تواند شامل مواردی باشد نظیر فوت خانواده و قوم وکیل، از قوم و نسب سببی و نسبی تا درجه اول از طبقه دوم.
همچنین، ابتلای وکیل به بیماری‌هایی که مانع حضور او در جلسه و قرار ملاقات می‌شود، می‌تواند از جمله عذرهای موجه باشد.
همچنین، حوادث قهری مانند زلزله و سیل و همچنین عوامل خارج از کنترل وکیل مانند گروگان‌گیری او نیز می‌تواند موجب عذر در جلسه رسیدگی شود.

در قانون آیین دادرسی مدنی، اصحاب دعوا در اعتراض و واخواهی و تجدیدنظر خواهی خود می‌توانند از معاذیر موجه استفاده کنند.
این معاذیر شامل مواردی مانند عدم ابلاغ واقعی یا الکترونیکی رای به آن‌ها، رخ دادن حوادث قهری یا درگذشت یکی از بستگان ایشان مانند والدین، اولاد و همسر، و سایر مواردی هستند که قبلاً در قسمت‌های قبل به آن‌ها پرداخته شده است.

عذر موجه در تجدیدنظرخواهی

مهلت تقاضای تجدیدنظر بر اساس قانون از تاریخ ابلاغ رای به شخص داخل کشور 20 روز و به شخص ساکن خارج از کشور 2 ماه است.
اما در صورت وجود برخی عذرهای موجه مطابق قوانین دادرسی مدنی، فرد می‌تواند خارج از زمان مذکور تجدیدنظر خواهی کند.
عذر موجه در تجدیدنظرخواهی به اعتبار ماده 340 قانون آیین دادرسی مدنی، ماده 306 این قانون و سایر مقررات مربوطه اشاره دارد.