عدم حضور در دادگاه حقوقی

برطبق آیین‌نامه دادرسی مدنی، عدم حضور طرفین در دادگاه حقوقی تأثیری در رسیدگی به پرونده و صدور حکم ندارد.
به همین دلیل، حتی اگر در ابلاغ دادنامه دادگاه، حضور طرفین یا انجام اقداماتی توسط آنها مندرج نشده باشد، طرفین باید حضور داداشته و خود را دفاع کنند.
اما در صورت عدم حضور آنها، دادگاه می‌تواند به رسیدگی و صدور حکم ادامه دهد.

برخلاف اعتقاد عموم، حضور در دادگاه حقوقی برای فرد قطعاً اجباری نیست.
طرفین می‌توانند به جای حضور شخصاً در دادگاه، پیشنهاد مراجعه به وکیل یا ارسال نامه به دادگاه را در نظر بگیرند.
همچنین، با استناد به یکی از مواردی که به عنوان عذر موجه عدم حضور شناخته می‌شود، می‌توانند تاریخ جلسه دادگاه را تعیین مجدد کنند.
بنابراین، آشنایی با تبعات عدم حضور در دادگاه حقوقی بسیار ضروری است؛ زیرا در بعضی از موارد، با عدم حضور، ممکن است از برخی حقوق قانونی محروم شده و فرصت دفاع از خود را از دست دهید.

به همین مناسبت، در این مقاله به بحث درباره ضرورت حضور در دادگاه‌های حقوقی می‌پردازیم.
آیا حضور در دادگاه‌های حقوقی الزامی است یا نه؟ در ادامه، شرایطی که به عذر موجه برای عدم حضور در دادگاه‌های حقوقی می‌انجامد را بررسی خواهیم کرد.
همچنین، تبعات عدم حضور در دادگاه‌ها را طبق قوانین توضیح خواهیم داد.

آیا حضور در دادگاه حقوقی اجباری است

یکی از مسائلی که ممکن است برای خواهانان یا خوانندگان درباره دعاوی حقوقی پیش آید، این است که آیا لازم است در دادگاه حضور داشته باشند یا خیر.
آیا طرفین مجاز هستند که در جلسه دادگاه غایب باشند؟ به این پرسش پاسخ داده می‌شود که طبق آیین دادرسی مدنی، وقت رسیدگی به دعوی توسط دادگاه تعیین می‌شود و اطلاعیه‌ای در قالب ابلاغیه به طرفین ارسال می‌شود.

ممکن است در حکم دادگاه، مشخص شود که هر طرف می بایست در مکان و زمان مقرر، حاضر شده و اقداماتی مانند ارائه اصل اسناد، معرفی شهود و مطلعین و توضیح درباره موضوع پرونده را انجام دهد.
حضور طرفان در دادگاه و امتناع از انجام این اقدامات، ممکن است تبعات حقوقی مهمی را به دنبال داشته باشد.
همچنین، نادیده گرفتن احضاریه شورای حل اختلاف نیز برای موارد مشابه اثرات مشابهی دارد.

بنابراین، اصل بر این است که اگر از دادگاه حقوقی برای هر یک از طرفین دعوی، اعم از خواهان و خوانده دعوی، احضاریه یا اخطاریه‌ای صادر شود، باید در دادگاه حاضر شده و توضیحات خواسته شده را انجام داده و یا تکالیفی از قبیل ارائه اصل اسناد و مدارک تقدیمی را انجام دهند؛ لذا حضور در دادگاه حقوقی در فرضی که دادگاه آن را مقرر کرده است، امری اجباری و الزامی است.
اما به جای حضور خود فرد، می‌توان وکیل گرفته یا لایحه‌ای فرستاد.

شرایط عدم حضور در دادگاه حقوقی

در قسمت قبل، توضیح داده شد که در صورت صدور احضاریه یا اخطاریه دادگاه، طرفین باید حضور حاضر داشته باشند؛ در غیر این صورت، عدم حضور در دادگاه موجب تبعاتی خواهد شد که حتی ممکن است به لغو درخواست خواهان یا صدور حکم غیابی علیه خوانده بگرید.
اما در شرایط خاصی، بدون ایجاد تبعات و پیامدهای مذکور، می توان بدون حضور در دادگاه حاضر نشد و این عدم حضور، تبعات حقوقی منفی برای طرفین ایجاد نمی کند.
لذا در این بخش، قصد داریم شرایطی که عدم حضور در دادگاه حقوقی در آنها مورد نیاز است را توضیح دهیم.

برای اجرای قوانین آیین دادرسی مدنی، هر یک از طرفین می‌توانند به جای حضور شخصی خود در دادگاه، وکیلی را به عنوان نماینده خود تعیین و معرفی کنند.
وکیل می‌تواند در دادگاه حاضر شده و درباره موضوع پرونده صحبت کرده و اسناد و مدارک ضمیمه‌شده را تحویل دهد.
در این صورت، حضور شخصی در دادگاه لازم نیست، زیرا وکیل به عنوان نماینده و قائم‌مقام موکل در نظر گرفته می‌شود.
البته، در موارد خاصی مانند تقدیم سوگند در دادگاه، حضور فرد خود در دادگاه الزامی است.

همچنین، در برخی شرایط دیگر، ممکن است طرفین در دادگاه حقوقی حضور اجباری نداشته باشند.
بطور مثال، زمانی که طرفین یک لایحه حقوقی تنظیم و به دادگاه تقدیم می‌کنند، نیازی به حضور حضور طرفین در فرایند دادرسی نیست.
در این صورت، توضیحات طرفین را می‌توان به صورت نوشتاری در لایحه ثبت و به دادگاه ارسال کرد.
مذکور بودن لایحه کفایت می‌کند و نیازی به حضور طرفین در دادگاه ندارد.

در موقعیت‌های گفته شده، دادگاه همچنین می‌تواند با استناد به دفاعیات وکیل پرونده و اسناد و مدارک ارائه شده توسط او، همچنین با توجه به لایحه‌ای که از سوی خواهان و خوانده دعوی ارائه شده، رای صادر کند.
بنابراین، حضور طرفین، نه تنها اجباری و الزامی نیست، بلکه عدم حضور آن‌ها هم مانع صدور رای در دادگاه نمی‌شود و اگر دادگاه در این شرایط رایی صادر کند، آن رای به عنوان رای حضوری در نظر گرفته می‌شود و به عنوان رای غیابی شمرده نمی‌شود.

علاوه بر موارد ذکر شده، یکی از شرایطی که باعث می‌شود افراد حقیقی و حقوقی در دادگاه حضور نیاورند، داشتن دلیل موجهی برای غیبت می‌باشد.
در قانون آیین دادرسی مدنی شرایطی به نام "عذر موجه عدم حضور در دادگاه حقوقی" وجود دارد که اگر هر یک از طرفین بر اساس هر یک از موارد مذکور نتوانند در دادگاه حضور یابند، حقوق آنان محفوظ می‌شود و تبعات و عواقب عدم حضور در دادگاه، به آنان آسیب نمی‌رسد.
در بخش بعد، به توضیح این موارد خواهیم پرداخت.

عذر موجه عدم حضور در دادگاه حقوقی

همان‌گونه که بیان شد، یکی از شرایط قانونی برای عدم حضور در دادگاه، این است که طرفین دعوی یا حتی وکیل آن‌ها، دلیل قانع‌کننده‌ای برای عدم حضور در دادگاه داشته باشند.
در این صورت، می‌توانند یک درخواست عدم حضور در دادگاه تنظیم کنند و به دادگاه ارائه دهند.
اگر دادگاه تصمیم بگیرد که این شرایط موجه هستند، جلسه دادرسی تجدید می‌شود؛ در غیر این صورت، دادگاه به بررسی پرونده ادامه می‌دهد.

بر اساس اصل ۴۱ قانون آیین دادرسی مدنی، مواردی به عنوان عذر موجه برای عدم حضور وکیل در دادگاه تعیین شده است که البته می توان آنها را برای خواهان و خوانده دعوی نیز لحاظ کرد و اگر هر یک از طرفین دلایلی داشته باشند که مانع از حضور در فرایند رسیدگی به دادگاه می شوند، جلسه رسیدگی باید به تعویق افتد.
موارد عذر موجه برای عدم حضور در دادگاه شامل:

مهم است بیان کنم که هر فردی که قصد دارد با استناد به یکی از دلایل مذکور، از حضور در جلسه دادگاه امتناع نماید، باید نمونه لایحه عدم حضور در دادگاه را تنظیم کند و در آن بیان کند که به چه دلیل نمی تواند در دادگاه حاضر شود.
در صورت پذیرش موضوع توسط قاضی، حضور در دادگاه دیگر اجباری نیست.
برای دریافت اطلاعات بیشتر می توانید مقاله زیر را مطالعه کنید.

آثار عدم حضور در دادگاه حقوقی

در بخش‌های گذشته، توضیح داده شده است که حضور طرفین در دادگاه حقوقی الزامی است.
اما طرفین می‌توانند به جای حضور شخصی، وکیل خود را اعزام کنند یا لایحه کتبی تهیه کرده و ارائه دهند.
همچنین، در صورت وجود شرایط عذر موجه، ممکن است طرف موجودیت خود را از حضور در دادگاه منع کند.
در این حالت‌ها، عدم حضور خواهان، خوانده یا وکیل به هر دلیلی مشکلی ایجاد نمی‌کند.
به این معنا که دادگاه حقوقی برای پیشبرد پرونده تا جلسه رسیدگی بعدی یا در نهایت جلسه رسیدگی نهایی ادامه خواهد یافت.

در صورتی که هر دو طرف، وکیل را نداشته باشند و لایحه‌ای هم به دادگاه ارائه نکنند و توجیه کافی برای عدم حضور خود را نداشته باشند، عدم حضور آنها در دادگاه می‌تواند تأثیرات حقوقی مهمی به وجود آورد.
این تأثیرات عموماً منفی است و منجر به تحت الشعاع قرار گرفتن حقوق اصحاب دعوی می‌شود.
در این قسمت تصمیم داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که آثار عدم حضور در دادگاه چیست و چگونه تأثیرات حقوقی ایجاد می‌کند؟

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که خواهان برای حضور در جلسه دادگاه تمایل نداشته باشد یا قادر نباشد حاضر شود، ملزم است اصل اسناد و مدارکی که به دادخواست خود پیوست شده است را توسط وکیل خود به دادگاه ارائه دهد؛ در غیر اینصورت، در شرایطی که مدرک مورد استناد سندی عادی است و مورد تردید و انکار قرار نگرفته است و دلیل دیگری برای لغو دادخواست وجود ندارد، دادگاه دادخواست را لغو می کند و پس از صدور قرار ابطال دادخواست، خواهان موظف است دعوای خود را مجدداً طرح کند.

اگر دادگاه نیاز به توضیحات بیشتر از خواهان داشته باشد ولی خواهان در جلسه دادرسی حاضر نباشد و دادگاه نتواند توجیهی برای این غیبت دریافت کند، در نتیجه دادخواست خواهان تبطیل خواهد شد.
به همین دلیل، یکی از آثار مهم عدم حضور خواهان در دادگاه حقوقی این است که دادخواست او ممکن است ملغی شود.

این امکان وجود دارد که خوانده در دادگاه حقوقی، به منظور دفاع از خود وکیلی استخدام کند یا لایحه قضایی را تهیه نماید.
در صورتی که خوانده تصمیم به دفاع با استناد به مدارکی از خود دارد، باید در جلسه اول دادرسی اصل و رونوشت آنها را به دادگاه ارائه دهد؛ در غیر این صورت، عدم حضور خوانده در دادگاه می‌تواند منجر به آثار منفی شود.
در صورتی که خوانده در دادگاه حضور نکند و وکیلی را معرفی نکند یا عذر موجهی برای غیاب خود ارائه ندهد، دادگاه ممکن است بدون در نظر گرفتن دفاعیات وی، رای صادر کرده و تمامی اسناد ارائه شده را به عنوان دلیل خوانده در نظر نگیرد.