در نظام حقوقی کشور ما، ترسیم حقوق و توجیه اصول عدالت اجتماعی به صورت مختلف در تنظیمات حقوقی مختلف وجود دارد. با این حال، در سال ۱۳۸۱، سازمان عالی اداری با تصویب طرحی برای تمجید از مقامات و تأیید رضایت آنان در نظام اداری، به صورت رسمی مسئله تشویق و تنبیه کارکنان را درباره جلب رضایت و تمجید از ارباب رجوع در سازمان‌های اداری کشور، مطرح کرد. مصوبه این طرح در سال ۱۳۸۲ توسط شورای عالی اداری به صورت مدون منعکس شد.

"اداره دفتر دادگاه مسئول تنظیم شکایات و دادخواست‌ها و آماده‌سازی مدارک قضایی است که تحت مدیریت مدیر دفتر و تیم اداری خود، بهره‌برداری می‌شود. این اداره به ریاست رئیس دادگاه یا سرپرست شعبه‌های دادگاه فعالیت می‌کند."

مدیر و کارکنان دفتر دادگاه شامل کارمندان اداری دادگستری هستند که بر اساس قانون استخدام کشوری منتخب می‌شوند و در رده‌ی کارمندان دولتی قرار دارند. آن‌ها مسئول انجام وظایف اداری و دفتری مربوط به دادگستری بوده و با دادرسان همکاری می‌کنند.

یکی از افرادی که وکل و طرفین دعوا برای پیشبرد روند دادرسی در دادگاه با او در ارتباط هستند، مدیر دفتر دادگاه است که دارای وظایف مهمی است. آیا ممکن است اصحاب دعوا یا وکلای مربوطه از وجود تخلفات در عملکرد مدیر دفتر دادگاه آگاه شده و قابلیت شکایت از او را داشته باشند؟

در این نوشتار، به تعریف مفهوم‌های شکایت و راه‌های ارائه دعوا به مدیر دفتر دادگاه می‌پردازیم. همچنین، به بیان مکان مناسب برای اقدامات شکایت از مدیر دفتر دادگاه می پردازیم.

شکایت از مدیر دفتر دادگاه

مطابق مفاد ماده 48 قانون آیین دادرسی در امور مدنی، مدیر دفتر دادگاه شخصی است که حضور متولیان دعوا و وکلای آنها برای پیگیری صورت گرفته پرونده در دادگاه را دارند و همچنین وظایف وی در این زمینه بسیاری است. شروع رسیدگی به پرونده در دادگاه به ارائه دادخواست نیازمند است.

تقاضایی به دفتر دادگاه درخواست داده می شود و در صورتی که دادگاه شعب فراوانی داشته باشد، به دفتر شعبه اول تسلیم می شود. طبق ماده ۴۹ این قانون، پس از دریافت تقاضا، مدیر دفتر دادگاه برای ثبت فوری تقاضا و صدور رسید با تاریخ تسلیم به روز / ماه / سال اقدام می کند.

تاریخ ارسال درخواست به دفتر، به عنوان تاریخ شروع اختلاف در نظر گرفته می‌شود. ذکر تاریخ اهمیت بسیاری دارد. به دلیل ماده 51 قانون آیین دادرسی مدنی، ارائه درخواست دارای شرایط و ضوابط خاصی است که مدیر دفتر با رعایت آنها و برای صدور دستور، پرونده را به قاضی دادگاه ارسال می‌کند. در این بین، وظایف مهم مدیر دفتر دادگاه شامل موارد زیر می‌شود:

مشخص کردن زمان برگزاری جلسه در ساعت، روز، ماه و سال به نحوی که فاصله بین ارسال دعوتنامه و روز جلسه کمتر از پنج روز باشد.

صدور ابلاغیه جهت تعیین زمان بررسی مورد طرفین و ارسال نسخه دوم دادخواست و ضمایم به گیرنده، وظیفه دیگر مدیر دفتر است.

ابلاغ موارد نقص اعلامی از ناحیه دادگاه به خواهان و متقاضیان باید توسط مسئول دفتر ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ، به صورت مکتوب صورت پذیرد.

"درج یک کپی از دادخواست و ضمائم مربوطه در پرونده و ارسال یک نسخه دیگر همراه با ضمائم و ارسال اخطاریه دعوت به جلسه برای طرف مقابل، به منظور اطلاع رسانی از طریق اداره اجرائی توسط مقامات ابلاغ نیز وظیفه مدیر دفتر است."

تاکید می‌شود که ارسال اسناد قضایی از طریق چاپ آگهی در یک روزنامه پراکنده باید به عهده خوانده مجهول المکان قرار گیرد.

در صورتی که دادخواست ناقص باشد، مدیر دفتر آن را به عنوان درخواستی قابل قبول بررسی خواهد کرد، اما طبق ماده‌های 53، 54، 55 و 56 آیین‌نامه دادرسی مدنی باید از وظایف مهم مدیر دفتر دادگاه عمل کند و اقدامات لازم برای رد درخواست را انجام دهد. با توجه به ماده‌های آیین‌دادرسی مدنی، مدیر دفتر دادگاه در صورتی که خواهان نتواند پرونده را تکمیل کند یا هزینه انتشار آگهی را پرداخت نکند، مبادرت به صدور قرار رد درخواست خواهد نمود.

اگر به تمامی وظایف یک مدیر دفتر توجه کنیم، اگر او در تاریخ ارسال‌ها و ابلاغ‌ها و همچنین روند رسیدگی به پرونده‌ها تخلاف کند یا با اصحاب دعوا همدستی کند، وکلایی یا طرفین دعوا می توانند درباره تخلفات و جرایمی که صورت گرفته، شکایت کنند و دعوا را مطرح کنند.

مرجع صالح به رسیدگی به شکایت از مدیر دفتر دادگاه

مرجع مناسب برای بررسی و رسیدگی به شکایت از مدیر دفتر دادگاه که به عنوان یک کارمند دادگستری فعالیت می‌کند، بستگی به نوع تخلف یا جرمی که او مرتکب شده است دارد.

شکیبایی از نقض‌های اداری مرتبط با عملکرد منشی

در صورت وقوع تخلفات اداری و سرپیچی یا کوتاهی از وظایف، توسط افرادی که به عنوان مدیر دفتر دادگاه مشغول به کار هستند، می‌توان استفاده از هیئت بدوی رسیدگی به این موضوع را در نظر گرفت. بنابراین، اگر یکی از طرفین دعوا به علت این تخلفات وارد صدمه شده باشد، مرجع شناسایی و رسیدگی به این تخلفات می‌تواند هیئتی باشد که به طور معمول برای تخلفات اداری کارکنان دادگستری ایجاد می‌شود.

این هیئت که از سه نفر برگزیده از رئیس قوه قضائیه تشکیل شده است، قادر است برای بررسی اتهام مطرح شده درباره کارمند دادگستری، از خدمات کارشناس نیز بهره ببرد. در صورتی که تخلف کارمند تایید شود، اطلاعات به وی اخطار کتبی داده می‌شود و حداقل یک جلسه برای رسیدگی برگزار می‌شود و به مدیر دفتر اجازه دفاع داده خواهد شد.

در صورتی که کارمندان دادگستری، از جمله مدیر دفتر دادگاه، احکامی نظیر انفصال دائم، انفصال موقت یا بازنشستگی اجباری دریافت کنند، قادرند ظرف ۳۰ روز درخواست تجدیدنظرخواهی را ارائه نمایند.

"موضوع شکایت: تخلفات کیفری از طرف مدیر دفتر"

اگر مدیر دفتر تخلفی انجام دهد که خارج از حیطه وظایف اداری او باشد و به عنوان یک جرم در نظر گرفته شود، هنوز هم بر اساس صلاحدید دو مرجع مختلف، مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

دادگاه بدوی کیفری یکی از نهادهای حقوقی است که به منظور رسیدگی به پرونده‌های کیفری تشکیل می‌شود. این دادگاه جزو دادگاه‌های ابتدایی است و معمولاً در شهرها و مناطق مختلف یک کشور فعالیت می‌کند. وظیفه اصلی دادگاه بدوی کیفری، بررسی ادعاها و شواهد مربوط به پرونده‌های جنایی است و در نهایت تصمیم‌گیری درباره مسئولیت یا برائت متهمان صورت می‌گیرد. دادگاه بدوی کیفری به عنوان یک قضاوت کننده مستقل و بی‌طرف، با استناد به قوانین و مقررات حقوقی، اثبات تخلفات و نقض قوانین را بررسی می‌کند. این دادگاه توانایی تصمیم‌گیری در مورد تعیین مجازات، تعویق بخشیدن به اجرای حکم و حفظ حقوق و آزادی شهروندان را دارد. در جلسات دادگاه بدوی کیفری، وکلا و وکیلان متهمان و مدعیان ادعاهای خود را به طور کتبی و شفاهی مطرح کرده و آراء و شهادت‌های شواهد را مورد بررسی قرار می‌دهند. تجربه و دانش قاضیان و وکلای دادگستری در این دادگاه برای رسیدن به تصمیمات منصفانه و عادلانه بسیار حائز اهمیت است. دادگاه بدوی کیفری نقش مهمی در حفظ نظم و عدالت اجتماعی دارد و اطمینان افراد از رعایت حقوق و آزادی‌های شهروندی را به آنها می‌دهد. در نتیجه، اهمیت و ارزش این نهاد حقوقی در ساماندهی جامعه و حفظ امنیت عمومی بسیار بالاست.

تعدادی از جرائم عمومی که مربوط به افراد عادی می‌شود، مانند توهین و تهدید (غیر اداری)، همچنین ممکن است توسط مدیر دفتر نیز اتفاق بیافتد. در صورت وقوع این نوع جرائم، باید آنها را به دادگاه کیفری مربوطه ارجاع داد و مورد بررسی قرار داد.