شروع به جرم و ارکان آن

قدرت گذار قوانینی برای حفظ آرامش و نظم جامعه و افراد در نظر گرفته است.
عدم رعایت این قوانین منجر به بروز اختلالات و تهدید امنیت و آرامش افراد در جامعه می‌شود.
در واقع، وجود قوانین ضروری است تا نظم و راحتی حاکم شود.

براساس قوانین حکمت اسلامی، هر نوع رفتاری، از جمله انجام یا عدم انجام یک عمل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است، به عنوان یک جرم شناخته می‌شود.
حفظ نظم و امنیت جامعه به حدی حائز اهمیت است که در برخی موارد، تشریع‌گر، حتی در صورتی که جرم به صورت کامل انجام نشده باشد، انگیزه جرم را شناخته و برای آن مجازات تعیین می‌کند.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی مفهوم "شروع به جرم" بپردازیم و شرایط تحقق آن را مورد تحلیل قرار دهیم.
همچنین، به توضیحی درباره ارکان شروع جرم، مراحل ارتکاب جرم و عنصر مادی شروع جرم خواهیم پرداخت.
سپس، از طریق مثال‌ها و مصادیق واقعی، تفاوت بین شروع به جرم و عملیات اجرایی جرم را بررسی کرده و به سؤالی که در این باره پرسیده می‌شود پاسخ خواهیم داد.

تعریف شروع به جرم چیست

در پاسخ به این پرسش که مفهوم "شروع به جرم" چیست، بایستی به ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی مراجعه کنیم.
این ماده تعیین می‌کند که هر کسی که قصد ارتکاب جرمی داشته باشد و شروع به اجرای آن را بکند، اما به دلیل عاملی که خارج از اراده او باشد، قصدش متوقف شود، … تحت مجازات قرار می‌گیرد.

به همین دلیل، می‌توان نتیجه گرفت که احساس گاهی اوقات درون یک فرد برانگیزانندهٔ ارتکاب جرم را رقم می‌زند و او نیز در نهایت اقدام به انجام آن جرم می‌کند، اما به دلیل مداخلهٔ یک عامل خارج از ارادهٔ خود، نیت و هدفش به تعویق می‌افتد.
در چنین شرایطی، فرد همچنان متخلف به حساب خواهد آمد و به دنبال آن، محکوم به مجازاتی که در قانون تعیین شده است خواهد شد.

مطابق ماده‌های ۱۲۳ و ۱۲۴ قانون مجازات اسلامی، زمانی که قصد ارتکاب یک جرم وجود دارد یا اقدامات و اعمالی انجام می‌شود که از طریق آن‌ها جرم قابل انجام است، اما ارتباط مستقیمی با وقوع جرم مشخص نیست و دوشاخه جرمی بودن ندارد، اگر فرد، با اراده خود، از انجام جرم که مقدمه‌ای بر آن به وجود آورده است منصرف شود، جرم دوشاخه‌ای حققیت نخواهد یافت.

به عنوان یک نمونه، فقط خرید چاقو یا اسلحه به منظور کشتن کسی، تلقی نمی‌شود که به ارتکاب جرم قتل راه یافته است.
اما، اگر فرد برای قتل خویشاوندی اسلحه را در اختیار دیگری بگذارد و در حالی که قصد شلیک دارد، توسط پلیس دستگیر شود، می‌توان گفت که به ارتکاب جرم قتل دست زده است.

شرایط تحقق شروع به جرم

برای رسیدن به آغاز جرم، بایستی شرایطی حاکم باشد.
از اینرو، در این بخش از مقاله، می‌خواهیم شرایط برای وقوع آغاز جرم را مورد بررسی قرار داده و بیان کنیم که به چه شرایطی، فردی به عنوان متهم آغاز جرم، مطابق مجازات‌هایی که در ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی جدید ذکر شده، محکوم می‌شود.
شرایط تحقق آغاز جرم شامل موارد زیر است:

برای انجام یک فعل جنایی، فرد مرتکب برای شروع جرم باید قبلاً قصد مجرمانه را داشته باشد.
به عبارت دیگر، در جرم‌های عمدی، شروع به جرم ضروری است و امکان شروع به جرم در جرم‌های غیرعمدی نیست.

شروع و آغاز عملیات اجرایی عمل مجرمانه که ارتباط مستقیمی با وقوع جرم داشته باشد: در حقیقت، فرد باید یک رفتار را انجام دهد که ارتباط مستقیمی با ارتکاب جرم داشته باشد.

وجود یک عدم انصراف به صورت ارادی و یا وجود یک مانع خارجی می‌تواند به معنای آن باشد که فرد از انجام یک عمل، به اراده خود عقب نیفتد و درعوض، به علت وجود مانعی خارجی، ادامه دادن به عمل مجرمانه را نتواند.
در ادامه، درباره اجزایی که در شروع یک جرم نقش دارند، توضیح خواهیم داد.

ارکان شروع به جرم

یکی از سؤال‌های شایع درباره مسئله «شروع به جرم» این است که چه عناصری شامل شروع به جرم می‌شوند.
بنابراین، در این بخش از مقاله قصد داریم با توجه به مفاد ماده ۱۲۲ قانون مجازات اسلامی جدید، عناصر شروع به جرم را مورد بررسی قرار دهیم.
این عناصر در واقع به شرح زیر است:- عنصر اعتدال و عمل به مناسبت خلوص: به این معناست که فرد باید عمداً و با طراوت آگاهانه به جرم بپردازد؛ به طوری که عملی که به آن عنصر شروع به جرم تعلق می‌گیرد، نشان‌دهنده نیت آگاهانه و شرعاً ناقص و نشان‌دهنده رعایت نکردن حقوق کسی دیگر باشد.
- عنصر جسمانی: یعنی باید فرد عمداً با عمل بدنی یا عمل حرفی شروع به جرم کند؛ به طوری که عمل، عملی تلقی شود که شخصاً به مرحله اجرای آن رسیده است و نشان‌دهنده قصد ایجاد جریمه است.
- عنصر زمانی: در این عنصر، شروع به جرم باید در زمانی اتفاق بیفتد که جرم قابل اجرا باشد؛ به طوری که شخصاً در وضعیت مناسب جرم را آغاز کرده باشد.
به این ترتیب، با در نظر گرفتن این عناصر، می‌توان به وجود شروع به جرم پی برد.

بنیانگذار معنوی یا اراده: به معنای فردی است که به طور آگاهانه و با قصد و انگیزه بد، با هدف انجام یک فعل جنایی، اقدام به آن عمل می‌کند و با داشتن دانش لازم و هدف غیرقانونی، این کار را انجام می‌دهد.

تعریف رکن قانونی: به معنای شروع کردن به عمل جرمی است که در قانون به عنوان جرم تلقی شده است و برای آن مجازاتی تعیین شده است.

رکن مادی به معنای فردی است که در جهان بیرون، عملی انجام می‌دهد که در قانون به عنوان شروع به جرم تعریف شده است.
با این حال، لازم به ذکر است که وقوع جرم نیازمند وقوع نتیجه‌ای مشخص نیست و فقط به تحقق عناصر آن، برای تحمیل مجازات بر مرتکب کافی است.

مراحل ارتکاب جرم

برای حقیقت‌پژوهی هر گونه جنایت، لازم است که مراحلی توسط مجرم طی شود.
یکی از این مراحل نیز مرحله "شروع به جرم" می‌باشد.
در این بخش از مقاله، میخواهیم مراحل ارتکاب جنایت را از نظر قانونی بررسی و بررسی کنیم که به شرح زیر است:شروع به جرم: این مرحله شامل اقدامات اولیه مجرم قبل از ارتکاب جنایت می‌شود.
در این مرحله، نیت و قصد جنایت شکل می‌گیرد و آماده‌سازی‌های لازم برای تحقق جنایت انجام می‌شود.
اقدام به جنایت: در این مرحله، مجرم اقدام به انجام عملیات مربوط به جنایت می‌کند.
ممکن است شامل اقدامات مستقیم و غیرمستقیم باشد که منجر به تحقق جنایت می‌شود.
اتمام عمل جنایتی: این مرحله شامل اتمام و تکمیل عملیات مربوط به جنایت است.
در این مرحله، مرتکب جنایت همه اقدامات لازم برای تحقق جنایت را انجام می‌دهد و به نتیجه نهایی می‌رسد.
پنهان‌کردن جنایت: در این مرحله، مرتکب جنایت تلاش می‌کند تا جنایت را پنهان کند و از دستگاه قضایی و مجازات فرار کند.
این شامل پنهان‌کردن شواهد، تغییر حالت و تغییر هویت می‌شود.
با بررسی و رسیدگی به این مراحل، قادر خواهیم بود تا فرآیند ارتکاب جنایت را بهبود بخشیم و اقدامات موثری را برای پیشگیری از جرم‌ها اتخاذ کنیم.

قصد تبهکارانه: قصد تبهکارانه که به آن، عنصر معنوی نیز می‌گویند، یعنی این است که شخص مجرم، با داشتن دانش و آگاهی، تصمیم می‌گیرد که یک عملی را انجام دهد که در قانون به عنوان جرم شناخته شده است.
قصد تبهکارانه، به طور خاص، نیت بد را نیز شامل می‌شود.

عملیات مقدماتی، به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود که با هدف تدارک ابزار و امکانات لازم برای ارتکاب جرم صورت می‌پذیرد.
به عبارت دیگر، در این نوع فعالیت‌ها، فرد متخلف وسایل مورد نیاز برای انجام عملیات غیرقانونی را مهیا می‌کند.
مثلاً یک سارق قصد دارد از خانه‌ی فرد دیگری دزدی انجام دهد، بنابراین وسایل مورد نیاز برای دزدی را آماده می‌کند.

عملیات اجرایی به معنای انجام تدابیر عملی و رفتارهایی است که نیازمند ارتکاب جرم توسط فرد در جهان واقعی است.

با شروع به اقدام جرمی، فردی که قصد و نیت ارتکاب یک جرم را داشته است، اقدامی را آغاز می‌کند که به طور مستقیم با آن جرم در ارتباط است.
اما به دلیل یک عامل خارج از اراده‌اش، اقدام او برای ارتکاب جرم بدون اثر و معلق باقی می‌ماند.

اهمیت تأیید جرم و مجازات برای افرادی که با قصد بد، اقدامات غیرقانونی را در دنیای مادی انجام می‌دهند، بسیار حائز اهمیت است.
این افراد، با ارتکاب اعمالی که در قانون به عنوان جرم شناخته می‌شوند، مرتکب گناه می‌شوند و برخورد با آنها، موجب مجازات جبرانی جرم خواهد شد.
به ویژه در مواردی مانند قتل عمد، جرمکار به طور کامل مسئول می‌شود و وجود او از بین می‌رود.

عنصر مادی شروع به جرم چیست

با توجه به توضیحات ارائه شده، در قانون جدید مجازات اسلامی در ماده ۱۲۲، تصرفاتی که با هدف آغاز جرم انجام می‌شوند، به عنوان جرم شناخته می‌شوند و به همین دلیل، فرد متجاوز به این تصرفات، بر اساس تنظیمات مجازات مشخص شده در این ماده، محکوم خواهد شد.
با توجه به جرم بودن تصرفاتی که با هدف آغاز جرم انجام می‌شوند، این امر دارای ارکان مادی، قانونی و معنوی است.
در این بخش از مقاله، قصد داریم درباره عنصر مادی آن صحبت کنیم.

قبل از بررسی مفهوم "شروع به جرم" در عناصر مادی، ابتدا باید به تعریف "رکن مادی" از منظر قانونگذار پرداخت.
رکن یا "عنصر مادی جرم"، به معنای تحقق رفتاری است که در قانون به عنوان جرم تعریف شده و توسط فرد متهم در دنیای فیزیکی و خارج از ذهن وجود دارد.
این رفتار ممکن است شامل یک فعالیت یا ترک فعالیت باشد که به آن مجازات تعیین شده است.

از عنصر مادی شروع به جرم به معنای انجام رفتارها و اقدامات علمی در دنیای خارج است که مستقیماً با وقوع جرم در ارتباط است.
اما این رفتار، به دلیل وجود یک عامل خارج از اراده فرد، ناقص و بدون نتیجه باقی می‌ماند.

پس از توضیح درباره اینکه از چه مواقع ارکان شروع جرم استفاده می‌شود و تعریف دقیق آنها، در این بخش از مقاله می‌خواهیم به بررسی مثال‌ها و نمونه‌های شروع به جرم بپردازیم تا مخاطبان گرامی بهتر متوجه مفهوم شروع به جرم شوند.
در زیر، نمونه‌ها و نمونه‌هایی از شروع به جرم ارائه شده است.

«الف» با عبور غیرمجاز و پنهانی، به گاوصندوق «ب» دسترسی پیدا می‌کند.
در حین باز کردن گاوصندوق و برداشتن مدارک، پلیس حاضر می‌شود و او را دستگیر می‌کند.
«الف» به جرم سرقت متهم شده و باید در دادگاه محاکمه و مجازات شود.

جهت تصحیح جمله، از ``چاقو` استفاده کرده‌ام.
این چاقو را خریدم تا به خاطر اختلافات خانوادگیم با ب، وی را بکشم.
بدون اطلاع ب، به خانه‌اش رفتم.
وقتی دستم را برای فرو بردن چاقو به گردنش بالا می‌بردم (وی در خواب بود)، فردی از پشتم وارد شد و دستم را در حالیانه متوقف کرد.
بنابراین، نتوانستم چاقو را به گردن ب فرو برده و او را بکشم.

با توجه به وجود تفاوت بین شروع به جرم و عملیات اجرایی جرم، معمولاً افراد عملیات اجرایی جرم را به عنوان شروع به جرم در نظر می‌گیرند.
در این قسمت از مقاله، ما قصد داریم درباره تفاوت بین شروع به جرم و عملیات اجرایی جرم صحبت کنیم و توضیح دهیم که شروع به جرم به چه معناست.