زمانی که یک مرد و زن قصد دارند با هم ازدواج کنند و رابطه زناشویی برقرار کنند، این حق را دارند که شروط خاصی را که مد نظرشان است، به طور کتبی در سند ازدواج درج کنند. این شروط می توانند در زمان ازدواج به صورت ضمنی قرار داده شوند تا طرف مقابل در صورت پذیرش آن شروط، به آنها متعهد گردد. در نتیجه، علاوه بر شروط متعارف موجود در سند ازدواج، زوجین می توانند با اضافه کردن شروط دیگر در سند ازدواج، ازدواج را انجام دهند. با این حال، شروطی که در سند ازدواج ذکر می شوند باید معتبر باشند و شرایطی که طرفین در قرارداد ازدواج قید می کنند، نباید باطل و لغو شود. یکی از نوعی شروط صحیح در ازدواج، شرط صفت است که به معنای قرارداد بر وجود یک صفت خاص در طرف مقابل می باشد. در این مقاله قصد داریم به بررسی سوالی که "شرط صفت در ازدواج یا نکاح به چه معناست" و سپس بررسی شرط صفت در یکی از زوجین و شرط صفت در مهریه زن را به طور جداگانه پرداخته باشیم.

شرط صفت در عقد ازدواج

بر اساس قانون مدنی، زوج و همسر می‌توانند در سند ازدواج شروطی را تحت عنوان شرط ضمن عقد درج کنند که در این حالت ، طرف مقابل می‌تواند با امضای شروط ذکر شده به آنها پایبند و متعهد گردد. اما باید توجه داشت که نمی‌توان هر شرطی را در عقد نکاح ذکر کرد. زیرا برخی از شروط ضمن عقد نکاح باطل هستند و برخی دیگر از شروط، مبطل یا باطل کننده ازدواج می‌باشند. در مقاله شروط باطل و مبطل ضمن عقد نکاح به توضیح این موارد پرداخته شده است.

به همین دلیل، در ماده ۲۳۴ قانون مدنی، انواع شروط معتبری که زوجین می‌توانند در عقد نکاح خود درج کنند تعیین شده است. این شروط شامل شرط صفت، شرط نتیجه در عقد نکاح و همچنین شرط فعل در ازدواج است. هر یک از این شروط، شرایط و احکام خاص و ویژه ای را دارد. به طور کلی، به سوالی که شرط صفت در عقد ازدواج به چه معناست و چه مفهومی دارد پاسخ می‌دهیم. شرط صفت در عقد نکاح به معنای وجود صفت خاصی در یکی از زوجین یا هر دوی آنها، و یا شرط مهریه زن می‌باشد. در ادامه به توضیح هر یک از این موارد می‌پردازیم و در مقاله‌ای جداگانه به توضیح پیامدهای تخلف از شرط صفت در عقد نکاح می‌پردازیم.

شرط صفت در یکی از زوجین

همانطور که در قسمت قبل اشاره شد، شرط صفت در ازدواج به معنای وجود یک شرط در یکی از زوجین یا مهریه زن در زمان عقد نکاح است. به عبارت دیگر، شرط صفت در یکی از زوجین به معنای وجود یک ویژگی یا صفت خاص در یکی از زوجین، چه زن یا شوهر باشد، است. این مفهوم در ماده 1128 قانون مدنی ذکر شده است.

«هر زمان که در یک نفر از طرفین شرایط خاصی از نظر صفت تعیین شود و پس از عقد قطعی شود که طرف مذکور به آن صفت موردنظر نیست، آنگاه حق لغو قرارداد برای طرف مقابل خواهد بود؛ بدون توجه به اینکه آیا آن صفت به صورت صریح در قرارداد ذکر شده است یا در قرارداد متبادله بر آن توافق صورت گرفته است.»

بر اساس این مفهوم، در صورتی که در زمان عقد ازدواج، یکی از همسران شرطی خاص را داشته باشد و بعد از عقد متوجه شود که آن شرط را نمی تواند اجرا کند، همسر دیگر این حق را خواهد داشت که عقد را لغو کند؛ حتی اگر در طول مراسم عقد این شرط صریحاً اعلام نشده باشد. به عنوان مثال، اگر در زمان عقد تعیین شده باشد که مرد باید مدرک تحصیلی یا شغل خاصی داشته باشد و بعداً متوجه شود که این شرط را نمی تواند برآورده کند، همسر دیگر می تواند به لغو ازدواج اقدام کند و در برخی موارد، به دلیل فریب توسط شریک زندگی نیز شکایت کند؛ این موضوع در مقاله تخلف از شرط صفت در ازدواج مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

شرط صفت در مهریه زن

علاوه بر امکان، می‌توان برای هر یک از زوجین شرط صفت قرار داد. همچنین، برای مهریه زن نیز می‌توان شرط صفت لازمه‌ای قرار داد. به طور مثال، می‌توان شرط گذاشت که مساحت محلی که مهریه زن در آن قرار می‌گیرد باید مشخص باشد و یا در مکان خاصی قرار گیرد. اگر پس از عقد ازدواج مشخص شود که مهریه مشخص شده در شرط وجود ندارد، زن می‌تواند با استفاده از حق تخلف شرط، مهریه مشخص شده را لغو کند. در این صورت، عقد نکاح صحیح و معتبر است؛ با این حال، در مورد مهریه زن، اگر در هنگام عقد نکاح هیچ مبلغی مشخص نشده باشد و در صورت وقوع رابطه زناشویی، زن مستحق مهر المثل خواهد بود.