هنگامی که یک فرد به جرمی متهم می‌شود یا به او اتهامی وارد می‌شود، اغلب نگرانی و ناراحتی ناشی از این موضوع برای متهم پیش می‌آید. این نگرانی مربوط به این است که آیا درباره‌ی او رکورد جنایی ایجاد می‌شود یا خیر؟ رکورد جنایی یا سابقهٔ کیفری، وضعیتی است که پس از ارتکاب برخی از جرایم عمدی به مجرم اعمال می‌شود و طبق قوانین و مقررات قابل اعمال است. به طور کلی، رکورد جنایی یک پیامد فرعی است که برای مرتکبان جرم به دنبال دارد و به معنی انجام برخی از جرایم عمدی است، طبق قوانین و مقررات مربوطه.

«مجازات‌های تبعی»، که به عنوان عقاب پس از مجازات اصلی به مجرم تحمیل می‌شوند، فرد مجرم را تا به مدت زمان معینی از حقوق اجتماعی محروم می‌کنند. از آنجا که افراد در زندگی روزمره خود با برخی اقدامات و اعمالی روبه‌رو می‌شوند که نیازمند گرفتن گواهی عدم «سوء پیشینه» است، اهمیت این موضوع دوچندان می‌شود.

با توجه به توضیحاتی که در قسمت قبل بیان شد و در نظر گرفتن وضعیتی که سابقه کیفری منفی برای افراد ایجاد می‌کند، در این مقاله قصد داریم ابتدا به سوالی که می‌پرسیم تا سابقه کیفری چیست پاسخ دهیم. سپس، مواردی که در سابقه قرار می‌گیرد و مواردی که در آن درج نمی‌شود را بررسی کنیم. اگر درباره سابقه کیفری سوالی دارید، با ما همراه باشید.

سوء پیشینه کیفری چیست ؟

به سوالی مبنی بر تعریف "سابقه کیفری"، لازم است ابتدا به آن اشاره شود. "سابقه کیفری"، یکی از انواع مجازات‌های فرعی در قوانین جرم است. مجازات‌های فرعی، به صورت خودکار و به تبع مجازات اصلی جرمی که مرتکب شده، به متخلف تحمیل می شوند. بطور خاص، طبق ماده 25 قانون مجازات اسلامی، بعد از صدور حکم قطعی در جرایم عمدی، پس از اجرای حکم یا مدت زمان مشخص شده در این قانون، فرد محکوم تحت عنوان مجازات فرعی، از برخی از حقوق اجتماعی محروم می شود.

اگر تنها به یک فرد اتهام کردن برای جرمی صورت پذیرفته باشد، بدین معنی است که هنوز حکم ادانت نشده و فقط به اتهام یک جرم در زندان قرار دارد. تا وقتی که گناهکاری بودن یا نبودنش ثابت نشود، سابقه‌ی کیفری او محسوب نمی‌شود. اما اگر جنایت فرد ثابت شود، بر اساس ضوابطی که در قانون ذکر شده است، سابقه‌ی کیفری او در نظر گرفته می‌شود.

بین عواقبی که داشتن "سابقه‌ی ناروا" یا "تاریخچه‌ی جرمی" برای افراد به دنبال خواهد داشت، می‌توان به سلب صلاحیت از انجام برخی از امور اشاره کرد، همچون "تأثیر ناروا برای استخدام" به صورت موقت یا دایم، که در قانون تعیین شده است.

مواردی که در سو پیشینه درج می گردد

ماده 25 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، درباره‌ی جرایمی که حاوی سابقه کیفری هستند، صراحتاً تصریح می‌نماید که: محکومیت قطعی در جرایم عمد، بعد از اجرای حکم یا گذشت زمان مقرر در این ماده، مجازاتی به نام «مجازات تبعی» را برای متجاوز فراهم می‌آورد و او را از حقوق اجتماعی منع می‌کند.

هفت سال در محكومیت به مجازات های سالب حيات و حبس ابد، از تاریخ توقف اجرای حكم اصلی گذشته است.

"زمانی که یک شخص به قتل انسان دیگری مجرم شود، اگر قصاص اعضای بدنی او تایید شده باشد و دیه مجنی بیش از نصف دیه مجنی علیه باشد، او به مدت سه سال محکوم به قطع عضو خواهد شد و در صورت قطع عضو، به حبس تا درجه چهار نیز محکوم خواهد شد."

در مدت دو سال، هنگامی که متهم با جرم حداقل شلاقی محکوم شود ، در صورتی که دیه جنایت کمتر یا برابر با نصف دیه قربانی باشد ، به حبس اضافه درجه پنج محکوم خواهد شد.

با توجه به ماده 26 قانون مجازات اسلامی، در بازه زمانی مشخص شده بالا، فرد موردنظر از حقوق اجتماعی محروم می‌شود و پس از سپری شدن این بازه، حیثیتش بازگردانده می‌شود و اثرات منحصر به فرد شدن محکومیت نیز از آن برطرف می‌شود و جنایتکار به وضعیت قبل از ارتکاب جرم بازمی‌گردد. همچنین، شرایطی برای پاک شدن سوابق منفی برای جنایتکار فراهم خواهد بود.

با توجه به تبصره 2 ماده 25 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که به علت عدم اقرار خصومت شاکی یا مدعی در زمان بایسته پس از صدور حکم قطعی متهم، اجرای مجازات به تعویق بیفتد، تأثیرات تبعی مجازات نیز لغو می‌شود و فرد دیگر سابقه‌ی منفی نسبت به این جرم را نخواهد داشت.

مواردی که در سوء پیشینه درج نمی گردد

براساس ماده 25 قانون مجازات اسلامی، برای محکومیت در پیشینه کیفری، به استثنای سه مورد ذکر شده در بالا، اطلاعاتی درج می‌شود. این اطلاعات در گواهی‌های صادره از مراجع ذی‌ربط نمایان نمی‌شود، مگر اینکه درخواست تعیین یا بازنگری مجازات از مراجع قضایی صورت گرفته باشد.

طبق تبصره 2 این ماده، در صورتی که پس از صدور حکم قطعی، شاکی یا مدعی خصوصی مدت زمان زیادی بگذرد و اجرای مجازات متوقف شود، تأثیر تبعی آن حکم نیز منسوخ می شود.

در تبصره ۳ ماده مورد نظر، درباره عفو و آزادی مشروط مقرر شده است که اگر شخص محکوم در طول مدت آزادی مشروط و اجرای حکم از حقوق اجتماعی محروم شده باشد، تأثیر محکومیت بعد از گذشت زمان تعیین شده، پس از عفو یا پایان مدت آزادی مشروط برطرف خواهد شد.