راه های اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه

هنگامی که یک اختلاف به دادگاه ارجاع می‌شود، مدعی موظف است تا جهت صدور حکم مورد نظر، ادعاهای خود را به‌طور مستدل و با اثبات محکم بیاورد.
بنابراین، طبق قاعده‌ای که به نام "البینه علی المدعی" شناخته می‌شود، پذیرفته می‌شود که کسی که یک ادعا دارد، موظف است تا دلایل قوی و مستدل را برای اثبات ادعا ارائه دهد.

دقت کنید که در مورد مفهوم وضعیت نفقه در دعاوی حبسی نیز تا حدودی با قاعده‌ی عمومی مدنی مطالبی نوشتم.
تنها استثناء برای نفقه، این نیست و برای صدور حکم دادگاه، مدعی باید دعوا را ثابت کند.
اما برای داشتن حق در این دعوا، لازم است که افرادی که در این دعوا دخالت داشته‌اند، با راه‌های ثابت کردن پرداخت یا عدم پرداخت نفقه آشنا شوند و قبل از آن بفهمند که بار ثابت کردن دعوا در پرونده نفقه بر عهده کدام طرف است.

با استناد به توضیحات فوق، در این مقاله، در ابتدا به این سؤال پاسخ داده خواهد شد که آیا مسئولیت اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه بر عهده چه کسی است؛ و سپس به صورت مفصل، روش‌ها و راهکارهایی برای اثبات یا عدم اثبات این ادعاها تشریح خواهند شد.

اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه بر عهده چه کسی است

در دادگاه، برای رسیدن به نتیجه‌ای مثبت و صدور حکمی به نفع خواهان، لازم است که هر ادعا که مورد بحث قرار می‌گیرد، به‌وسیلهٔ مدعی اثبات شود.
براساس قاعدهٔ "البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر"، فردی که ادعایی دارد، موظف است دلایل و شواهد خود را ارائه و اثبات نماید.

«نفقه»، یکی از دعاوی مهم در حوزه خانواده است که از قاعده قابل استثنایی برخوردار نیست.
برای صدور حکم در خصوص پرداخت یا عدم پرداخت نفقه، مدعی می‌بایست در دادگاه ادعای خود را اثبات کند.
پس از این مطلب پیش می‌آید که چگونه می‌توان اثباتی برای پرداخت یا عدم پرداخت نفقه ارائه داد و این وظیفه اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه به عهده کدام طرف است.

برای پاسخ به این سوال، باید به یک مسئله مهم توجه کنیم.
قوانین مدنی ما مشخص می‌کنند که نفقه به دو نوع تقسیم می‌شود: نفقه زن و نفقه اقارب.
این دو نوع نفقه تفاوت‌هایی در قوانین و مقررات خود دارند.
بنابراین، نحوه اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه، بستگی به نوع نفقه در جهت دیگر باید به این دقت کرد که از نیازمندی‌های هم زوجه و هم اقارب اطلاع حاصل شود.
بنابراین، در پاسخ به این سوال به دو بخش جداگانه می‌پردازیم.
این بخش‌ها به مسئله اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه درباره هم زوجه و هم اقارب پرداخت می‌شود.

موضوع "اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه" درباره دعوای زنانه نفقه، بین دادگاه‌ها در کشور ما اختلاف نظر دارد.
بنابراین، درباره کسی که مسئول اثبات این دعواست، هیچ رویه‌ی یکسانی در دادگاه‌های خانواده، تجدیدنظر و دیوان عالی موجود نیست.
باید توجه کرد که:

برخی از دادگاه‌ها بر این باورند که فقط با اثبات وقوع عقد نکاح، می‌توان ادعای نفقه زوجه را پذیرفت.
به دلیل اینکه اصل عدم پرداخت در تعهدات فعلی وجود دارد، زمانی که دعوای نفقه از سوی زوجه مطرح شود، فرضیه عدم پرداخت نفقه وجود دارد و به همین دلیل، خود شوهر باید ثابت کند که نفقه همسر خود را پرداخت کرده است.

وقتی یک شخص عدم پرداخت نفقه را ادعا می‌کند، باید تسهیلات قانونی موجود را برای اثبات این ادعا بهره‌برد.
به عنوان مثال، ارائه مدارک مالی و اسناد مربوط به پرداخت‌های گذشته می‌تواند به عنوان دلیلی قابل قبول برای اثبات عدم پرداخت نفقه در نظر گرفته شود.
بر خلاف آن، زن نمی‌تواند اثبات کند که شوهر از وظیفه پرداخت نفقه عقب نشینی کرده است.
این به این معنی است که اگر زن مدارکی داشته باشد که نشان دهد شوهر از پرداخت نفقه عقب مانده است، این مدارک تنها می‌توانند به عنوان مواد مؤثر در اعتراض و شکایات حقوقی زن استفاده شوند، اما اثبات کامل عدم پرداخت نفقه تنها به عهده شوهر است.
پس از آن، شوهر ملزم به اثبات پرداخت نفقه است تا ادعای خود را تأیید کند.
این می‌تواند از طریق ارائه مستندات مربوط به پرداخت نفقه شامل فاکتورها و حواله‌های بانکی صورت گیرد.
اما حتی اگر او نتواند این اثبات را ارائه دهد، به هیچ عنوان زن نمی‌تواند فقط با ارائه ادعا عدم پرداخت نفقه، شواهد عکس‌العمل شوهر را اثبات کند.
از این رو، بر اساس قوانین موجود، تکلیف پرداخت نفقه توسط شوهر بوده و او می‌بایستی قادر به اثبات پرداخت آن باشد؛ نه عکس‌العمل منفی و عدم پرداخت زوجه را، زیرا این اثبات قابل قبول نیست.

در زیر، وجه نظر گروهی از قضات را دربارۀ مسئلۀ نفقة بین همسران در مواجهۀ دعوای عدم پرداخت نفقه ذکر می‌کنیم.
آن‌ها معتقدند که هنگامی که زوج و همسر با هم زندگی کرده‌اند، از ظاهر این زندگی مشترک این استنباط قابل استخراج است که مرد، نفقه همسر خود را پرداخت کرده است؛ بنابراین در صورتی که زن مدعی عدم پرداخت نفقه شود، وظیفه ثابت نقدی بر او است که این عدم پرداخت را اثبات نماید.

با توجه به اینکه در اینجا، روی عدم پرداخت نفقه، به نفع زوجه تمرکز شده است و زوجه نیازی به اثبات عدم ندارد.
اما با توجه به اینکه ظاهر زندگی مشترک اثبات می‌کند که شوهر نفقه را پرداخت می‌کند و این ظاهر به اصل عدم نفقه برتری می‌دهد، لذا، زن می‌بایست اثبات عدم پرداخت نفقه را ارائه دهد.

در بین دو آرای فوق، آرایش اول بیشترین پشتیبانان را دارد و بنابراین زمانی که مسئله نفقه از سوی همسر مطرح می‌شود، بیشتر دادگاه‌ها، تأیید ازدواج از سوی زن را کفایت می‌کنند و مسئولیت پرداخت نفقه یا عدم تمکین همسر را به عهده شوهر قرار می‌دهند.

اگرچه، اگر زوج بر مبنای ظاهر، ادعای خود را در خصوص پرداخت نفقه اثبات کند، مانند ارائه اسناد و فیش های پرداختی که نشان می دهند که به صورت منظم و ماهیانه نفقه به زن پرداخت می شود، آنگاه وظیفه اثبات عدم پرداخت نفقه بر عهده زن است.
به عنوان مثال، زن می تواند با استفاده از روش های اثبات عدم پرداخت نفقه مانند ثبت انگشتری که بابت وامی است که از طرف شوهر گرفته، ثابت کند که هیچ نفقه ای به او پرداخت نشده است.

در قانون نفقه اقارب یا خویشاوندان، تنها اقارب خط عمودی (پدر، مادر و فرزندان) موظف به پرداخت نفقه به یکدیگر هستند.
به این صورت که پدر و مادر باید نفقه فرزندان خود را پرداخت کنند، و دو برابر نیز درست است که فرزندان وظیفه دارند با شرایطی نفقه را در قبال پدر و مادر خود بپردازند.

پاسخ به این سوال که مسئولیت اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه در دعوای نفقه اقارب چه کسی است، از دعوای نفقه زن متفاوت است.
در عکس العمل به نفقه زوجه که بر عهده زوج است و در عقد ازدواج است، برای نفقه اقارب یک قاعده استثنایی و خلاف اصل وجود دارد.
از اینرو، همواره خویشاوند مستحق نفقه است و باید برای اثبات دعوا اقدام کند.

راه های اثبات پرداخت نفقه

برای پاسخ به این پرسش که "راه‌های اثبات پرداخت نفقه" چیست و چگونه می‌توان آنها را اثبات کرد، باید به مرور ادله اثبات در دادرسی مدنی مراجعه کنیم.
قانوناً، راه‌ها و ادله اثبات دعوا به طور کلی بر پنج نوع تقسیم می‌شوند: اقرار، سند، شهادت (گواهی)، سوگند (قسم)، اماره (معاینه محل و تحقیق محلی و نظر کارشناس و سایر شواهد).
در ادامه به بررسی این ادله خواهیم پرداخت.

قوانین تقلب در هر شرایطی غیرقابل قبول است.
استفاده از روش‌های نامشروع، مثل جعل اطلاعات یا در نقل و انتقال کارها، به شدت محکوم می‌شود.
بهتر است همواره صادقانه و درست به کار خود بپردازیم.
بزرگ‌ترین اقرار از دست‌کاریها و تقلب‌ها در دنیای مجازی است.
این اقدامات غیر قانونی فقط منجر به از دست دادن اعتماد و اعتبار می‌شود، بنابراین بهترین راهکار احترام به قوانین و اصول اخلاقی است.
ایجاد یک جامعه درست و عادلانه وابسته به عدالت و رعایت قوانین است.

به موجب ماده ۱۲۵۹ قانون مدنی، اقرار در دعوی حقوقی به عنوان اخباری که به حقی است و برای غیر به ضرر خود است، تعریف می‌شود.
در حکم یک دعوای نفقه، اگر فرزند، که مدعی عدم پرداخت نفقه است، پس از آن تصمیم بگیرد که دوباره نفقه را از سوی مادر قبول کند، این اقرار از طریق راه‌های اثبات پرداخت نفقه به ما تأیید می‌شود.

سند

سند یک کلمه به معنای مدرک واقعی است که می‌تواند تأیید یا اثبات یک موضوع خاص باشد.
در زبان HTML می‌توان از برچسب‌هایی مانند <em> و <strong> استفاده کرد تا تاکید و تمایز بیشتری به این کلمه بدهیم.

سند، طبق ماده ۱۲۸۴ قانون مدنی، به عبارتی نوشته است که قابل ارجاع در صورت دعوا یا دفاع می‌باشد.
در نتیجه، اگر همسر، رسیدهای پرداخت بانک را به دادگاه تقدیم کرده و یا یک نوشته از خودش به دادگاه نشان داده که در آن موافقت کرده است که مبلغ مورد نظر به عنوان نفقه پرداخت شود، می‌تواند اثبات کند که ادعای پرداخت نفقه درست است.

شهادت (گواهی) یا همان گواهی نامه، مدرکی است که اطلاعات مشخصی را دربارهٔ موضوع یا شخصیتی به ما می‌دهد.
این مدرک معمولاً توسط مراجع رسمی، مؤسسات تحصیلی، سازمان‌ها یا دیگر مراکز معتبر صادر می‌شود.
هدف از صدور یک گواهی، تأیید وضعیت یا کیفیتی خاص راست‌آزمایی شده و تضمین می‌کند که شخص یا نهاد مورد نظر مشخصات خاصی را دارد یا توانایی‌هایی خاص را دارا است.

زمانی که شوهر یا مسئول نفقه مطلع از پرداخت نفقه به دادگاه شود، این عمل به عنوان گواهی و شهادت محسوب می‌شود.
زیرا نزاع نفقه به عنوان یک نزاع مالی، برای شادی زوجین نیازمند شهود دو شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن در باره پرداخت نفقه از سوی شوهر است.
با این حال، در بعضی موارد، شهود یک شاهد مرد یا دو شاهد زن همراه با سوگند شوهر نیز می‌تواند به عنوان راه‌های اثبات پرداخت نفقه در نظر گرفته شود.

سوگند یا قسم یک تعهد مقدس است.

یکی از روش‌های اثبات پرداخت نفقه، استفاده از سوگند یا قسم است.
در این روش اثبات، شخص مدعی از دخالت دادگاه خواستار این می‌شود که فرد مقابلش قسم بخورد.
اگر شخص مقابل قسم بخورد، مورد دعوا به پایان می‌رسد و قضاوت به نفع شخص مقابل صورت می‌پذیرد.
بنابراین، اگر پدر در دعوای نفقه فرزند، درخواست سوگند داده و فرزندش قسم خورده در مورد عدم پرداخت نفقه، دادگاه می‌تواند حکمی صادر کند که بر پرداخت نفقه است.

اماره

بر اساس ماده ۱۳۲۱ قانون مدنی، اماره به معنای وقوع رویداد یا شرایطی است که به تأثیر قانونها یا تصمیم قاضی باشد.
در دعوای نفقه، اگر زوجه مدارک خاصی ارائه دهد مانند شرکت در کلاس‌های تحصیلی، علیرغم داشتن محل سکونت و بدون داشتن دستمزد مجزا، میتوان نفقه را تحت اثبات قرار داد.

راه های اثبات عدم پرداخت نفقه

مطابق قوانین مربوط به اثبات دعوای نفقه، بعضاً وظیفه اثبات عدم پرداخت نفقه به عهده زوج یا خویشاوند مستحق نفقه قرار می‌گیرد.
به عنوان مثال، اگر زوج رسیدهای پرداخت بانکی به حساب همسر را به دادگاه ارائه کند، زوج موظف است با ارائه مدارکی مانند فیش‌های واریزی بابت بدهی شوهر، عدم پرداخت نفقه را مثبت کند.

بطور کلی، راه‌های اثبات عدم پرداخت نفقه مشابه راه‌های اثبات پرداخت آن‌ها هستند.
این بدان دلیل است که در هر دو مورد، ادله‌ای برای اثبات دعوا وجود دارد، نظیر اقرار، سند، شهادت، سوگند، عنصره (بازدید مکان، تحقیقات محلی و نظر کارشناس و سایر اطلاعات) است.

بنابراین، به عنوان یک مثال، اگر پدر، فیش های واریزی را به دادگاه ارائه کرده و ادعا کند که این فیش ها، دلیل پرداخت نفقه به فرزند او هستند، در پاسخ، فرزند نیز قادر خواهد بود با استناد به شهادت شاهدان یا فیش های بانکی دیگر، اثبات کند که پرداخت های پدر، به عنوان جبران بدهی خود فرزند بوده است و به نتیجه‌ای خوب که عدم پرداخت نفقه را تأیید کند برسد.

نحوه اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه

یکی از موضوعات مهم درباره پرداخت یا عدم پرداخت نفقه، مسئله نحوه اثبات آن است.
این نحوه اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه، بسته به دلیل انتخاب شده، متفاوت است.
در ادامه، با توجه به ادله اثبات دعوا، به توضیح نحوه اثبات ادعا در دعوای نفقه خواهیم پرداخت.

اقرار

در یک اقرار، هرگاه طرف مقابل خواهانی راجع به پرداخت یا عدم پرداخت نفقه باشد، این ادعا باید اثبات شود.
به عنوان مثال، اگر شوهر ادعا کند که نفقه معوقه زن را پرداخت کرده است و زن اقرار کند که نفقه دریافت نکرده است، پرداخت نفقه باید ثابت شود.

سند

در یک سند، حیثیت قانونی بسیار حائز اهمیت است، در نتیجه بین یک سند رسمی و یک سند عادی تفاوتی در اثبات پرداخت یا عدم پرداخت نفقه وجود نخواهد داشت.
همچنین، طرف مقابل نیز ممکن است از طریق جعل، انکار و نیز خیانت، سند را به چالش بکشد تا اعتبار آن را ثابت کند.

گواهی (شهادت)

ندر شهادت، لازم است تا دو نفر شاهد مرد یا یک شاهد مرد و دو شاهد زن، بر پرداخت نفقه یا عدم پرداخت آن، شهادت دهند؛ همچنین نحوه اثبات پرداخت و یا عدم پرداخت نفقه، می‌تواند با استفاده از شهادت یک شاهد مرد یا دو شاهد زن به همراه سوگند مدعی ثابت شود.

سوگند (قسم) یک وعدهٔ مقدس است که افراد معمولاً برای تاکید یا تأیید بیانیه‌ها یا وعده‌های خود به کار می‌برند.
با این عمل، شخص مورد نظر دست و پنجه نرم می‌کند و توکل خود را به آن وعده می‌دهد.
سوگند می‌تواند در اعمال رسمی، تقسیم وظایف، تعهدات قراردادی یا هر نوع اتفاقی که نیاز به تأیید قوی دارد، به کار رود.
این وعده مقدس، به معنای جدیت و صداقت در خواسته یا تعهد نشان می‌دهد.
مانند:سوگند می‌خورم که این کار را بهترین شکل انجام خواهم داد.
امیدوارم این تغییرات مورد توجه شما قرار گرفته باشد.

در اینجا، نیازی به وجود یک دلیل دیگر برای مدعی وجود ندارد.
طرف مقابل نیز باید یا سوگند بخورد یا قسم را دوباره رد کند.
در صورتی که مدعی قسم بخورد، دعوای او اثبات می‌شود.
به طور مثال، اگر مادر از فرزند خود بخواهد که در مورد عدم پرداخت نفقه قسم بخورد و فرزند، این قسم را رد کند، در صورتی که مادر قسم بخورد، ادعای وی اثبات خواهد شد.