قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری، نحوه رسیدگی به دعاوی را تنظیم کرده و حقوق مدعی و متهم را تشریح می‌کند. در انتظار ورود خواهان یا مدعی و متهم در جلسه دادگاه هستیم که بتوانند ادعای خود را مطرح کنند و مستنداتی را برای اثبات آن به دادگاه ارائه دهند.

گاهی اوقات به دلایلی، شاکی قادر نیست یا با اراده خود، امکان شرکت در جلسه دادرسی دادگاه کیفری را ندارد. قانون آیین دادرسی کیفری، دلایل موجه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی را تعیین کرده است. عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی بدون عذر موجه، ممکن است منجر به تبعات جبران ناپذیری برای وی شود.

در این مقاله، قصد داریم به بررسی دلایل موجه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی بپردازیم. همچنین، تبیین کنیم که چه پیامدهایی به همراه دارد که شاکی به دلایل غیرقابل پذیرش و به علت بیماری کرونا به دادگاه کیفری حاضر نشود. به این ترتیب، در ادامه تفاوت‌ها و اعتراضات قابل ارائه و تجدید نظر را از منظر قانون بررسی می‌کنیم و همچنین نمونه‌ای از لایحه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی را ارائه می‌دهیم.

دلایل موجه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی

هنگامی که شخص خصوصی متضرر، تصمیم به ارائه شکایت می‌گیرد، فرایند رسیدگی بر اساس قوانین آیین دادرسی کیفری آغاز می‌شود. بهتر است که این شخص در جلسات رسیدگی حاضر شود تا بتواند ادعاهای خود را دفاع کرده و دلایل و مدارک مورد نیاز اثبات شکایت را به دادگاه ارائه نماید. اما گاهی اوقات به دلایلی، این شخص قادر به حضور در جلسه دادگاه نمی‌باشد و ممکن است به فرصت دفاع خود از دست بدهد. به همین دلیل، در این بخش قصد داریم دربارهٔ دلایل قابل قبول برای عدم حضور در دادگاه کیفری توسط شاکی صحبت کنیم.

قانون آیین­دادرسی، شرایط به­جا ماندن شاکی در جلسه دادرسی را تعیین می­کند. به­طورکلی، عذر موجهی که می­تواند باعث عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی شود، وجود دارد. در قانون آیین­دادرسی مدنی، ماده 41 به آن اشاره کرده است. به­طورخلاصه، شرایطی که می­توانند باعث عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی شوند، عبارتند از: - {{em}}حضور وکیل شاکی نداشتن عذر موجه برای عدم حضور در جلسه دادگاه.{{/em}} با توجه به این موارد، درصورت عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی، برای اظهارنظر و بیان دلایل خود، باید عذر موجهی داشته باشد.

فوت یکی از افراد مرتبط با ما می‌تواند برایمان یک اتفاق ناراحت‌کننده باشد، به‌ویژه اگر کسی از خانواده‌مان باشد. در صورت فوت از بستگان سببی و نسبی، مانند همسر، پدر و مادر، فرزندان، نوه‌ها، مادربزرگ و پدربزرگ، برادر و خواهر، قانوناً می‌توانیم به‌عنوان شاکی، عذرخواهی موجهی برای عدم حضور در دادگاه کیفری ارائه کنیم. این افراد مرتبط با ما، نقش مهمی در زندگیمان داشته‌اند و از این‌رو این حق را دارند تا در مواقع مشابه از مسئولیت‌های قانونی‌شان معاف شوند.

در صورتی که فردی به بیماری مبتلا شده باشد، ممکن است به دلایل مشروعی نتواند به دادگاه کیفری برود. این امر می تواند توسط فرد مجنی به جهت ماندگاری خود یا به دلیل مضر بودن حرکت تشخیص داده شده، موجب شود که به دادگاه نرود.

هرگونه حادثه قهری، شامل آسیب‌ها و صدمات جبران‌ناپذیر مانند سیل و زلزله می‌باشد و در صورتی که این حوادث، عامل عدم حضور شاکی در جلسات دادرسی و حضور در دادگاه کیفری شود، به عنوان یک دلیل موجه برای عدم حضور و جلب نمی‌تواند مورد تشخیص قرار گیرد.

مواردی مثل سرقت، گروگان‌گیری و سایر حوادثی که خارج از کنترل فرد رخ می‌دهد و باعث می‌شود شاکی نتواند حضور داشته باشد و به دادگاه کیفری مراجعه کند.

پیامدهای عدم حضور شاکی

در قسمت گذشته، در مورد دلایل موجه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی، از منظر قانون، توضیح داده شد. حال در این بخش، میخواهیم درباره تبعات عدم حضور شاکی و عدم مراجعه به دادگاه کیفری، گفتگو کنیم و تأثیر عدم حضور شاکی با عذر موجه و بدون عذر قابل قبول را بررسی کنیم.

پیامد عدم حضور شاکی بدون دلیل اعتبارپذیر

پیروی نکردن از تشکیلات دادگاه کیفری و عدم شرکت در جلسات دادرسی، باعث متحمل شدن خسارتی برای شاکی می شود، زیرا این اقدام موجب از دست دادن فرصت برای دفاع از ادعاهای خود می شود.

در صورتی که به دادگاه حاضر نشوید و در جلسه رسیدگی شرکت نکنید، احتمالاً رأی منفی برای شاکی صادر می‌شود.

پیامد عدم حضور شاکی در جلسه، به دلیل داشتن عذر و دلایل موجه بودند.

عدم حضور یک شاکی به دلیل داشتن عذر موجه، سبب تاخیر و تازه‌تر شدن برگزاری جلسه رسیدگی خواهد شد.

لطفا توجه داشته باشید که عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی به معنای قبول گذشته و از دست دادن حق ادعا نمی‌باشد. اما در صورتی که وقت جلسه به شاکی و متهم اعلام شده باشد و متهم حاضر نشود، صدور حکم غیابی مجاز است بدون اینکه حضور متهم لازم باشد. این موضوع به تبصره یک ماده ۲۹۰ قانون آیین دادرسی کیفری مربوط می‌شود.

عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی به علت کرونا

پس از توضیح، در این بخش قصد داریم به بررسی و تحلیل موضوع "عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی به علت بیماری کرونا" بپردازیم. آیا نرفتن به دادگاه کیفری و عدم حضور در جلسه دادرسی توسط شاکی به علت بیماری کرونا، از دلایل موجه عدم حضور محسوب می‌شود یا خیر؟

با توجه به تنها بودن دلایل موجه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی و عدم وضوح قانون درباره عدم حضور به علت بیماری کرونا، در پاسخ به پرسش آیا عدم حضور شاکی به علت بیماری کرونا دلیل موجه محسوب می‌شود یا خیر؟ بدیهی است که عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی به علت بیماری کرونا به عنوان یک دلیل موجه در نظر گرفته می‌شود، زیرا کرونا به‌عنوان یک بیماری خاص و واگیر مورد تشخیص قرار گرفته است.

واخواهی از رای غیابی و تفاوت آن با تجدید نظر

در قسمت‌های قبل، به بحث درباره دلایل موجهی که می‌تواند باعث عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی شود، پرداخته بودیم و اشاره کرده بودیم که در همه موارد، حضور شخص شاکی در جلسه دادرسی لازم است. به همین دلیل، اگر شاکی بدون توجیه قانونی، در جلسه دادرسی حاضر نشود، نه تنها فرصت دفاع خود را در جلسه از دست می‌دهد، بلکه در صورت صدور یک رای که قابل تجدیدنظر باشد، شخص مقیم ایران مجاز است ظرف ۲۰ روز و شخص خارج از ایران مجاز است ظرف دو ماه اعتراض خود را نسبت به آن رای اعلام کند.

برای بررسی ماده 303 قانون آیین دادرسی مدنی باید توجه داشت که حکم دادگاه به صورت حضوری اعلام می‌شود. اما در صورتی که خوانده یا وکیل یا قائم مقام یا نماینده قانونی مربوطه در هیچ یک از جلسات دادگاه حاضر نشود و همچنین به صورت کتبی دفاع نکند و یا اخطاریه به او ابلاغ نشده باشد، در این صورت حضور او ضروری نخواهد بود. علاوه بر این، ماده 305 قانون مذکور تعیین می‌کند که فرد محکوم علیه که در جلسات دادگاه حاضر نشود، حق دارد اعتراضی به حکم غیابی اعلام کند که این اعتراض به عنوان "واخواهی" شناخته می‌شود. در دادگاهی که حکم غیابی را صادر کرده است، دادخواست مربوطه قابل بررسی خواهد بود.

براساس دو عنصر زیر، می توان نتیجه گرفت که اولا، حق واخواهی از رای غیابی صرفاً حقی است که متهم غایب دارد، و ثانیاً، فقط زمانی می توان برای او این حق را اجرا کرد که وکیل یا خوانده او در دادگاه حضور نداشته باشند و هیچ پاسخ نامه یا اخطاری برای آنها ارسال نشده باشد. مهلت برای واخواهی برای اشخاص ساکن در ایران، 20 روز و برای اشخاص ساکن در خارج از ایران، 2 ماه از تاریخ ابلاغ رای می باشد. در مورد تفاوت بین حق واخواهی از رای غیابی و درخواست بازنگری مجدد در مورد رای باید گفت:

تجدید نظر خواهی و واخواهی دور از یکدیگر هستند. تجدید نظر خواهی به معنای درخواست کردن بررسی مجدد پرونده توسط یک ارجاع بالاتر است. این بدان معناست که می‌خواهید پرونده‌تان را به یک مرجع دیگر ارسال کنید تا دوباره بررسی شود. از طرف دیگر، واخواهی به معنای درخواست بررسی پرونده در همان دادگاهی است که اولین رای را صادر کرده است. در واقع، شما می‌خواهید دادگاه اولیه را درخواست کنید که پرونده‌تان را مجدداً بررسی کند.

واخواهی، صرفا در صورت غیبت مشتکی عنه یا خوانده پرونده، امکان پذیر خواهد بود.

نمونه لایحه عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی

در اقدامات قبلی، درباره عوامل موجهی که باعث عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی می‌شوند توضیح داده شد و بیان شده است که بیماری کرونا از جمله دلایلی است که باعث عدم حضور موجه شاکی می‌شود. در این بخش، بعد از بحث درباره علل موجهی برای عدم حضور شاکی در جلسه دادرسی، ارائه یک نمونه پیشنویس عدم حضور در دادگاه برای شاکی هدف اصلی می‌باشد که در اختیار شما قرار خواهد گرفت.