دادگاه کیفری چیست

قانون‌گذار، در صورت تشخیص صلاحیت محلی و صلاحیت ذاتی، صلاحیت دادگاه‌ها را در قوانین آیین دادرسی، از جمله آیین دادرسی کیفری و آیین دادرسی مدنی، به طور شفاف مشخص ساخته است.
از این رو، در هنگام ارائه دعوا، همه افراد ملزمند تنها از دادگاه صلاحی، برای درخواست رسیدگی و صدور حکم استفاده نمایند.

دادگاه‌های کیفری به عنوان از جمله نهادهای قضایی، صلاحیت رسیدگی به دعاوی را در خود دارند.
اگر دعوا به این دادگاه‌ها ارسال شود اما خارج از صلاحیت آنها باشد، آنها نمی‌توانند رسیدگی کنند و باید پرونده را به دادگاه مربوطه ارجاع دهند.
بنابراین، شاکی باید در مورد صلاحیت دادگاه کیفری آگاه باشد تا با ایراد عدم صلاحیت و هدر رفتن وقت مواجه نشود.

در اینجا، نیاز است تا در این مقاله، مطالبی درباره مفهوم دادگاه کیفری و صلاحیت‌های دادگاه کیفری را بررسی کنیم.
در این راستا، هدفمان از این مقاله این است که درباره اموری که این دادگاه می‌تواند در آن‌ها داوری و صدور حکم انجام دهد، توضیحاتی ارائه کنیم.

دادگاه کیفری چیست

مفهوم "دادگاه کیفری" در حقوق یکی از انواع دادگاه‌های قضایی است که به جرم‌هایی که رخ داده و مورد شکایت هستند، پرداخته و در موضوعات مربوط به آن‌ها حکم و مجازات صادر می‌کند.
در واقع دادگاه کیفری براساس قانون به جرم‌های رخ داده برخورد می‌کند و مسئولیت اعمال مجازات بر عهده آن است.

مراجع قضایی در قوانین آیین دادرسی کیفری، بر اساس ماده 294، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند.
این گروه‌ها شامل دادگاه کیفری، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه‌های نظامی هستند.
هر یک از این دادگاه‌ها، صلاحیت رسیدگی به برخی پرونده‌ها را دارند.

شایان ذکر است که مراجع فوق‌الذکر، به موجب ماده ۲۹۴ قانون آیین دادرسی کیفری، صلاحیت ذاتی و محلی رسیدگی به موضوعاتی را دارند که در باب کیفری هستند.
برای کسب اطلاعات درباره مفهوم دادگاه حقوقی، می‌توانید این مقاله را مطالعه کنید.

صلاحیت دادگاه کیفری

قبل از مطالعه درباره صلاحیت دادگاه کیفری و موضوعاتی که دادگاه کیفری بررسی می‌کند، باید توضیح دهیم که دادگاه به مرجعی اطلاق می‌شود که در آن افراد در صورت وجود اختلاف خود را مراجعه می‌کنند و در قالب دعاوی قضایی مورد بررسی قرار می‌گیرند.
همچنین، عبارت کیفری به دعاوی اشاره دارد که در آن جرمی رخ داده است و پس از ثابت شدن و صدور حکم، مجازات اعمال می‌شود.
در اینجا، دادگاه کیفری به دادگاه کیفری نوع ۱ و ۲ تقسیم می‌شود و در زیر، صلاحیت هر کدام را به صورت جداگانه مورد بررسی قرار خواهیم داد.

نحوه صلاحیت دادگاه کیفری: استفاده از ماده ۳۰۲ قانون آیین دادرسی کیفری، برای مواردی که صلاحیت دادگاه کیفری در رسیدگی به آن‌ها وجود دارد، اعمال می‌شود.
این موارد شامل جرایمی می‌باشد که مجازات‌هایی همچون سلب حیات، حبس ابد، قطع عضو، جرم عمدی علیه جسم دیگری با مجازات نصف دیه کامل یا بیشتر، جرم دارای مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر از سه و جرایم مطبوعاتی را شامل می‌شود.

صلاحیت دادگاه کیفری دو به شرح زیر است: "دادگاه کیفری دو می تواند در تمامی جرائم، به استثنای جرائمی که شرایط قضاوت آنها در دادگاه دیگری است، صلاحیت دارد.
"

بنابراین، در شرایطی که مرتکبان جرائم قرار گیرند، دادگاه‌های کیفری متخصص، وظیفه پیگیری و رسیدگی به مواردی را بر عهده دارند که در مرزهای مشخصی قرار دارد و در این موارد باید به نقش و اهمیت صلاحیت هر دادگاه توجه شود.
به عنوان مثال، برخی از جرایم موردنظر که به صلاحیت دادگاه کیفری تعلق می‌گیرد شامل توهین به ریاست جمهوری و رهبری، جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، تجارت غیرقانونی مواد مخدر و جرایمی است که در قوانین مربوطه به کودکان و نوجوانان (زیر ۱۸ سال) است.
در این حالت، می‌بایست دادگاه مربوطه با تشکیل قضایی، این جرایم را مورد بررسی قرار دهد.
از طرفی، برخی دیگر از جرایم به صلاحیت دادگاه نظامی یا دادگاه عالی قرار می‌گیرد، و در این صورت دادگاه‌های کیفری دومین درجه، وظیفه رسیدگی به بقیه جرایم را برعهده دارد.
بنابراین، لازم است هر دادگاه، جهت رسیدگی به پرونده‌ها، با توجه به صلاحیت‌های مربوطه، نقش وظیفه را برعهده بگیرد و به تعهد و کارآمدی خود در انجام وظایف قضایی پایبند باشد.

دادگاه کیفری در چه مواردی شروع به رسیدگی میکند

پس از توضیح در این باره که صلاحیت دادگاه کیفری در چه شرایطی اعمال می‌شود و مطالعه صلاحیت دادگاه کیفری اول و دوم، در این بخش از مقاله، قصد داریم درباره این موضوع بحث کنیم که دادگاه کیفری در چه حالت‌هایی به رسیدگی و پیگیری پرونده می‌پردازد.

در تحلیل این موضوع، بایستی تمایز میان دو نوع موردی که دادگاه کیفری آنها را مورد بررسی قرار می‌دهد، صورت پذیرد.
هر یک از این دو دسته مورد، به‌طور کاملاً جداگانه، صلاحیت رسیدگی به جرایم خاصی که توسط قانون گذار در قوانین آیین دادرسی کیفری مشخص شده است، را دارند.

دادگاه کیفری یک، پس از ثبت شکایت افراد حقیقی از طریق مراجع قضایی یا اعلام جرم توسط دادستان یا مقامات قضایی، و پس از صدور فرمان دادرسی و کیفرخواهی، برای بررسی پرونده کیفری (به‌خصوص در جرایم مرتبط با قصاص از جمله سلب حیات، حبس ابد، اعضاء بدن را قطع کردن، جنایات عمدی علیه شخصیت جسمانی با مجازات نصف دیه کامل یا بیشتر، جرایم تعزیری درجه سوم و بالاتر، جرایم سیاسی و رسانه‌ای)، به رسیدگی و طبق قوانین مربوطه اقدام می‌کند.

دادگاه کیفری دو، برخی از جرایم را که مشمول صلاحیت دادگاه‌های دیگر نیستند، مانند دادگاه کیفری یک، دادگاه انقلاب، دادگاه انتظامی قضات، دادگاه اطفال و نوجوانان زیر ۱۸ سال و غیره، پس از ثبت شکایت توسط شاکی خصوصی یا اعلام جرم توسط مدعی العموم یا ضابطین قضایی، پس از بررسی پرونده در دادسرا و صدور قرار جلب به دادرسی و کیفر خواست، اقدام به رسیدگی می‌کند.