حکم نهایی و حکم غیر نهایی چیست و تفاوت آن

«احکام صادر شده از سوی دادگاه‌ها، به طور عمومی با قوانین و مقررات شرعی و قانونی همخوانی دارند.
با این حال، همواره امکان وجود نقص‌ها در احکامی که دادگاه‌ها صادر می‌کنند، وجود دارد.
به همین دلیل، قانون‌گذار روش‌هایی برای شکایت از آراء و حکم‌های صادر شده توسط دادگاه‌ها را تدارک دیده است.
»

به منظور رسیدگی به شکایت‌ها و مشکلات از احکامی که صادر می‌شوند، مراجع ذیصلاح تشکیل شده‌اند.
یکی از این مراجع، دیوان عالی کشور است که مسئولیت بررسی و رسیدگی به این احکام را دارد.
احکام به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: احکام نهایی و احکام غیرنهایی.
احکام نهایی، با فرجام‌خواهی از آنها، قابلیت تغییر و اصلاح را از دست می‌دهند.
بنابراین، لازم است که افراد دریافت کننده احکام، نوع احکام صادر شده در پرونده خود را مورد شناخت دقیق قرار دهند.

با توجه به اهمیت و ارزشمندی این موضوع، در این مقاله قصد داریم به سوالی مهم و جایزه‌بخش پاسخ دهیم: چگونه حکم نهایی را تعریف کنیم؟ همچنین، در ادامه، نگاهی به تعریف حکم غیر نهایی خواهیم داشت و در پایان، تفاوت بین این دو را بررسی خواهیم کرد.
برای کسانی که در این زمینه سوال دارند، دعوت می‌کنیم در این مقاله با ما همراه باشند.

حکم نهایی چیست

در پاسخ به این پرسش، باید گفت حکم نهایی یکی از انواع احکام است که به شکل نهایی صادر می‌شود یا با گذشت مدت اعتراض، نهایی می‌شود.
این احکام، تمام مراحل دادرسی را طی کرده و قابل فرجام خواهی هستند.
در دیوان عالی کشور، امکان اعاده دادرسی در برخی شرایط تعیین شده در قانون وجود دارد.
به این احکام، حکم نهایی گفته می‌شود.
در مقابل، احکام غیرنهایی قرار دارند که تفاوت آنها با حکم نهایی در خصوص فرجام خواهی از آنها است.

در دیوان عالی کشور، حکمی که قابل فرجام خواهی حقوقی نباشد، به عنوان حکم نهایی در نظر گرفته می شود.

تصمیمی که در دیوان عالی کشور صادر شده و تأیید آن نیز در همان دیوان انجام شده است، به عنوان یک تصمیم نهایی محسوب می‌شود.
از آنجایی که امکان فرجام دوباره آن وجود ندارد، این تصمیم با عنوان "تصمیم نهایی" شناخته می‌شود.

مقرراتی که توسط دادگاه ابتدایی یا دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد ولی توسط دیوان عالی کشور قابل بررسی و تایید نباشد، نیز جز احکام نهایی محسوب می‌شوند.

در صورتی که احکامی صادر شود، می‌توان آن‌ها را در دیوان عالی کشور فرجام داد.
اما اگر در مهلت مقرر برای فرجام دادن درخواستی ارسال نشود، همچنان به عنوان حکم نهایی در نظر گرفته می‌شوند.

بنابراین، با توجه به شرح فوق، حکم انتهایی به عنوان یک حکم اشاره می‌شود که قابل اجرا در دیوان عالی کشور نمی‌باشد و یا امکان اجرا از آن وجود دارد، اما در مهلت قانونی مقرر هیچ درخواست مربوط به این اقدامات ارائه نشده است.
بعد از گذشت این بسته زمانی، حکم به صورت قطعی تبدیل می‌شود.

حکم غیر نهایی چیست

در بخش قبل، توضیح دادیم که به احکامی که از آنها امکان شکایت و فرجام خواهی در دیوان عالی کشور وجود نداشته باشد یا فرجام خواهی از آنها در مهلت قانونی مقرر انجام نگیرد، حکم نهایی گفته می‌شود.
اکنون می‌خواهیم به سوال "حکم غیر نهایی چیست؟" پاسخ دهیم.
حکم غیر نهایی، احکامی هستند که هنوز هم امکان شکایت و فرجام خواهی از آنها در دیوان عالی کشور باقی است و یا در مهلت قانونی مقرر، فرجام خواهی از آنها انجام نگرفته است.
این احکام، هنوز قابلیت تغییر و تجدیدنظر دارند و قطعیت نهایی ندارند.
به عبارتی دیگر، احکامی که در مراحل قضایی قبل از رسیدن به فرجام نهایی قرار می‌گیرند، حکم غیر نهایی خوانده می‌شوند.
احکام غیر نهایی می‌تواند به دلیل برخی عوامل مانند ارائه دلایل و مستندات جدید، خواسته طرفین، اشتباهات روی داده در فرآیند قضایی و غیره، تغییر کند.
در نتیجه، تا زمانی که حکم به حالت قطعی و نهایی درآید، احکام غیر نهایی به شکل مؤقت و قابل تغییر در نظر گرفته می‌شوند.
برای تاکید بیشتر بر این مفهوم، می‌توان از تگ قوی برای عبارت "حکم غیر نهایی" و تگ تاکید برای سوال "حکم غیر نهایی چیست؟" استفاده کرد.

در قانون، داوری‌های غیر قطعی در مقابل داوری‌های قطعی قرار می‌گیرند.
بنابراین، می‌توانیم تعریف کنیم داوری غیر قطعی به داوری اطلاق می‌شود که در دیوان عالی کشور قابل حل شدن است.
تصمیم‌هایی که ممکن است برای حل شدن به دیوان عالی کشور ارسال شوند، تا پایان مهلت قانونی برای درخواست حل، به عنوان داوری غیر قطعی در نظر گرفته می‌شوند؛ اما بعد از اتمام این مهلت، به عنوان تصمیم قطعی تلقی خواهند شد.

با توجه به ماده ۳۹۷ قانون آیین دادرسی مدنی، شخصی که در ایران ساکن است، مجاز به درخواست فرجام خواهی در مدت بیست روز و شخصی که در خارج از کشور مقیم است، مجاز به درخواست فرجام خواهی در مدت دو ماه است.
بنابراین، تا پایان این مهلت زمان قانونی، احکامی که صادر می‌شود، غیر قطعی است و اگر تا انقضای این مهلت درخواست فرجام خواهی صورت نگیرد، احکام قطعی می‌شوند.

تفاوت حکم نهایی و غیر نهایی

در قسمت قبلی، ما دربارهٔ احکامی که غیرنهایی هستند صحبت کردیم و گفته شد که احکامی که جزو موارد احکام نهایی قرار نمی‌گیرند، دسته‌بندی می‌شوند به عنوان احکام غیرنهایی.
حالا در این قسمت، می‌خواهیم در مورد تفاوت حکم نهایی و غیرنهایی صحبت کنیم و ببینیم در چه مواردی این تفاوت قابل‌مشاهده است؟

شاید تفاوت‌های اصلی و حیاتی بین احکام نهایی و غیرنهایی را می‌توان به صلاحیت قابلیت تغییرپذیری این احکام در دیوان عالی کشور نسبت داد.
به طوری که حکم نهایی قابل اصلاح در دیوان عالی کشور نمی‌باشد، درحالی که احکام غیرنهایی دارای صلاحیت تغییرپذیری در این دیوان هستند.

پس از تصویب حکم نهایی، مهلت اعتراض متعارفی وجود ندارد؛ در حالی که طبق قانون آیین دادرسی مدنی، مردم ایران دارای مدت زمان بیست روزه برای تقاضای دادرسی در داخل کشور هستند و افراد خارج از کشور مهلت دو ماه دارند.
با استفاده از تگ‌های HTML مثل و و ،بعد از اینکه حکم متمرکز می‌شود، دیگر فرصتی برای انتقاد از آن وجود ندارد و از طرفی، برای ایرانیان مقیم ایران مهلت بیست روزه و برای اشخاص مقیم خارج از کشور مهلت دو ماهه برای انجام تلاش در خارج از کشور در نظر گرفته شده است.

تقسیم‌بندی احکام به احکام نهایی و احکام غیرنهایی، فواید متعددی دارد.
به عنوان مثال، در بعضی موارد، اجرای حکم به وابستگی حکمی نهایی است.
در تبصره ماده 22 قانون ثبت اسناد و املاک کشور، یک حکم قرار داده شده است که اجرای آن بستگی به صدور حکم نهایی دارد.