حکم جرم بغی

حمایت از امنیت و آرامش کشور، انگیزه‌ی اساسی دولت‌ها است و با طبیعت خود، هر گونه فعالیتی که بر امنیت و اساس حاکمیت تأثیر منفی داشته باشد و منجر به اختلال در نظم و امنیت عمومی شود، مورد تشدید و مجازات قرار خواهد گرفت.
بسته به نوع فعالیت صورت گرفته، نوع و شدت مجازات نیز متفاوت خواهد بود.

یکی از جرایمی که در قانون مجازات اسلامی به آن پرداخته شده است، جرم بغی است.
این جرم مورد نظر، جزء جرایم حدی محسوب می‌شود و در برخی موارد برای مرتکبان ، مجازات حبس تعزیری تعیین شده است.
با این حال، به دلیل سنگین بودن مجازات مشخص شده برای جرم بغی، لازم است به این سؤال پاسخی داده شود که اصطلاح "جرم بغی" به چه معناست و حکم این جرم چیست.

به مناسبت فوق، در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم و تعریف جرم بغی در فقه معتبر پرداخته و سپس به بررسی حکم و رویه‌های کیفری اتهام جرم بغی در دادگاه مختصص می‌پردازیم.
در این ارتباط، تفاوت جرم بغی با جرایم دیگری مانند محاربه و افساد فی الارض نیز بررسی خواهد شد.

معنی جرم بغی چیست

"حفظ ایمنی و آرامش عمومی در کشور، نیازمند اتخاذ تدابیری است که اقدامات منافی با امنیت ملی را به عنوان جرم محسوب کند.
این برای حفظ حاکمیت و نظام اسلامی بسیار ضروری است و به پایداری و پایداری سیاسی و نظامی کشور کمک می کند.
زیرا هر گونه هرج و مرج در جامعه به بزرگترین تهدید برای این کشور تبدیل می شود.
"

جرایم علیه امنیت، از جمله جرم بغی، یکی از مهم‌ترین جرایم محسوب می‌شود که با سایر جرایم علیه امنیت ملی مثل محاربه و افساد فی الارض، مشابهت دارد.
اما قبل از بررسی حکم جرم بغی و مجازات آن، به سوال "معنی جرم بغی چیست؟" پاسخ خواهیم داد.

دَر پاسُخِ به این سَوالِ کِه جَرَمِ بَغی چِیست، واجِب است کِه بَیان کُنیم کِه عُنصَرِ قانونیِ جَرَمِ بَغی، در قانونِ مُجازاتِ اِسلامی، مادّه ۲۸۷ و ۲۸۸، بِه عَنوانِ جَرَمِ بَغی، تَعَریف شُده‌است.
اساساً در قانونِ این مادّه ، جَرَمِ بَغی به مَعنی قیامِ مُسَلَّحانِه یِک گروه، مُخالِفِ اَساسِ نِظامِ جُمهوریِ اِسلامیِ ایران عَلیه آن مِی‌باشَد.
این مَعنی قیام مُسَلَّحانِه و تَضاد با نِظامِ جُمهوریِ اِسلامی بِه‌ویژِه مُهِم است.

با توجه به این وضعیت، استفاده عملی از سلاح نیازمند شرایط خاصی برای اثبات جرم بغی نیست؛ و در برخی موارد، ممکن است که گروه مورد نظر قبل از استفاده از سلاح دستگیر شود.
در این حالت نیز، جرم بغی همچنان محقق میشود؛ اما قوانین مجازاتی متفاوتی برای آن صادر میشود.
این تفاوت در قانون مجازات اسلامی توسط ماده 288 تبیین شده است.
در ادامه، به توضیحات بیشتر درباره حکم جرم بغی خواهیم پرداخت.

باغی در فقه کیست

اصطلاح "جرم بغی" یکی از جرائمی است که در قانون مجازات اسلامی به آن اشاره می‌شود.
این جرم، علیه امنیت و حرمت جامعه مرتکب شده و در قانون اسلامی، با توجه به ضوابط فقهی و شرعی، تعریف و مجازات خود را دارا می‌باشد.
مجازاتی که به این جرم تعلق می‌گیرد، یک مجازات حدی است که میزان و تعداد آن در شرع و فقه مشخص شده است.

با توجه به اهمیت قضاوت در فقه و الگوبرداری از قانون مجازات اسلامی بر اساس موازین فقهی، بحث درباره جرم بغی در فقه اهمیت زیادی دارد.
برای این منظور، به سوال اینکه کی به عنوان باغی در فقه شناخته می‌شود، باید پرداخت.
بنابراین، بایستی ابتدا به بررسی کلمه "بغی" بپردازیم.
در این خصوص، می‌توان گفت که واژه بغی و اشتقاقات آن در قرآن نیز به کار رفته است.
بعضی از معانی این کلمه عبارت‌اند از ظلم، ستم، ستمکاری، سرکشی و تجاوز، و شخصی که اقدامات مشابه به این معانی را انجام می‌دهد به عنوان "باغی" شناخته می‌شود.

درباره مفهوم بغی و باغی در فقه چه می‌دانید؟ بغی یا تبارزه ، انقلاب یا قیام علیه امام معصوم به معنای خروج و مخالفت با امام معصوم به کار برده می‌شود.
هر کسی که علیه یکی از امامان معصوم قیام یا خروج کند، چه به صورت فردی و چه به صورت گروهی، با نام باغی شناخته می‌شود.
علاوه بر این، برخی از فقها حکم بغی را برای قیام علیه نایب امام در دوران غیبت معصوم نیز تعمیم داده‌اند.

"در صورتی که یک فرد، در دوران غیبت، علیه نائب امام علیه السلام سرکشی و خروج نماید، به عنوان یک شخص باغی محسوب می‌شود و به جرم بغی مشمول خواهد بود.
بنابراین، مفهوم کلی باغی در قوانین اسلامی به فردی اطلاق می‌شود که علیه نظام اسلامی و مقام امام معصوم یا نائب ایشان تجاوز کند.
در نتیجه، در زمان غیبت امام معصوم، جرم بغی و باغی همچنان قابل اعمال است، و این موضوع در قوانین جرم‌شناسی اسلامی، تصویب شده در سال ۱۳۹۲ نیز، به عنوان یک جرم در نظر گرفته شده است.
"

حکم مجازات جرم بغی

در قانون کیفری اسلامی، به تناسب با اصول فقهی، برای جرم قیام مسلحانه علیه نظام اسلامی، یک جرم به نام بغی تعریف شده است و فرد مرتکب این جرم یا به عبارتی باغی، به مجازاتی خواهد افتاد.
اما سوالی که مطرح می شود این است که این سؤال کهایین مجازات بغی چیست و در قانون کیفری اسلامی، چه احکام و مجازاتی برای باغی در نظر گرفته شده است.

در پاسخ به این پرسش، باید اشاره کرد که بر اساس ماده‌های ۲۸۷ و ۲۸۸ قانون مجازات اسلامی، دو نوع حکم برای جرم بغی وجود دارد.
یکی از آنها مجازات حدی است که توسط قاضی صادر می‌شود و دیگری مجازات تعزیری است که توسط حاکم اجرا می‌شود.
تفاوت اصلی بین این دو نوع مجازات و حکم جرم بغی، به دلیل استفاده یا عدم استفاده از سلاح توسط جانی وارد می‌شود.

بر اساس قانون مجازات اسلامی، افرادی که به صورت مسلحانه در برابر نظام جمهوری اسلامی ایران قیام می‌نمایند، مورد مجازات اعدام قرار می‌گیرند؛ اما اگر فقط یک یا چند نفر از اعضای گروه از سلاح استفاده کنند، تنها مجازات جرم بغی یا اعدام به آن افراد اعمال می‌شود.

بر اساس ماده ۲۸۸ قانون مجازات اسلامی، در صورتی که اعضای گروه یا افراد باغی در هنگام اقدام قبل از درگیری یا استفاده از سلاح دستگیر شوند، به مجازات حبس تعزیری محکوم خواهند شد.
اگر این افراد سازمان یافته و مرکز دارایی داشته باشند، حبس تعزیری درجه سه (ده تا پانزده سال) تعقیب خواهد شد و اگر سازمان و مرکز دارایی آنها از بین برود، حبس تعزیری درجه پنج (بیشتر از دو تا پنج سال) تعقیب می‌شود.

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم بغی

جرم بغی، همانند دیگر جرایم علیه امنیت عمومی، نیازمند رسیدگی قضایی است تا بتوان با صدور پیگیری و حکم مجازات، علیه مرتکبان آن اقدام کرد.
اما سؤالی که پیش می‌آید، درباره نحوه شکایت و رسیدگی به حکم جرم بغی است.

در پاسخ به این پرسش، باید بیان کرد که در حال حاضر، روش ارائه شکایت در مورد جرم بغی به صورت زیر است: شاکی می‌تواند با مراجعه به یکی از ادارات خدمات الکترونیک قضایی، یک شکواییه درباره جرم بغی یا همان باغی را ثبت کند.
در هنگام ارائه شکایت درباره جرم بغی، تمام مدارک و شواهدی که نشان می‌دهند جرم توسط باغی انجام شده است، باید به شکواییه ضمیمه شوند.

پس از ثبت شکایت از اقدامات غیرقانونی، شاکی موردنظر خود را به دادسرای عمومی و انقلاب معرفی می‌کند تا مقامات دادسرا، تحقیقات اولیه مربوط به اقدامات مذکور را انجام دهند.
در صورتی که مقامات دادسرا، متهم را به ارتکاب جرم تشخیص دهند، پرونده را به دادگاه ارجاع می‌دهند تا حکم لازم در رابطه با اقدامات غیرقانونی صادر شود.

این مورد باید مورد توجه قرار گیرد که روش بررسی جرم بغی و صدور حکم جرم بغی، به صورت تنها از طریق ثبت شکایت صورت نمی‌گیرد، بلکه مقامات دادسرا می‌توانند براساس گزارش ضابطان قضایی نیز اقدام نموده و جرم متهم را اعلام کنند.
پس از آن، تعقیب متهم و انجام بررسی اولیه جرم بغی توسط مقامات دادسرا صورت می‌گیرد و پس از تکمیل تحقیقات برای اثبات گناهکاری متهم، با صدور کیفرخواست، پرونده به دادگاه ارجاع می‌شود.

اتهام جرم بغی در صلاحیت کدام دادگاه است

"بغی، یا قیام مسلحانه علیه اصول نظام جمهوری اسلامی ایران، به عنوان یک جرم شناخته می‌شود و با مجازاتی: جرم بغی، بسته به اینکه فرد بغی از سلاح استفاده نموده یا نکرده باشد، ممکن است با اعدام یاحبس تعزیری مجازات شود.
در هر صورت، بعد از تقدیم شکایت یا گزارش ضابطان قضایی، افراد مظنون به ارتکاب جرم بغی باید تحت پیگیری دادگاه قرار گیرند و در نهایت مجازات در این مورد تعیین شود.
"

سؤالی که مطرح می‌شود این است که کدام دادگاه مختص همکاری با جرایم بغی است و برای صدور حکم و تعیین مجازات متجاوز، صلاحیت دارد؟ در پاسخ به این سؤال باید گفت که اصولا روند معامله با جرایم نهادینه‌ شده، دو مرحله دارد؛ مرحله اول آن در دادسرا می‌باشد که جزء وظایف دادسرای عمومی و انقلاب است.
هم در صدور حکم جرم بغی و هم در تعیین مجازات جنایتکار نقش دارد.

مقامات دادسرا، به‌تناسب مدارک و سند‌های موجود در پرونده، اگر اتهام جرم بغی صحیح بود، پرونده را جهت صدور حکم مجازات به دادگاه ارجاع خواهند داد.
اما برای تعیین دادگاه صالح برای رسیدگی به جرم بغی، باید به ماده ۵ قانون دادگاه‌های عمومی و انقلاب ارجاع کرد.

بر اساس این قانون، تمام جرایمی که به امنیت داخلی یا خارجی کشور آسیب می‌رساند، همچنین جرایمی مانند محاربه و افساد فی الارض، در دادگاه انقلاب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
به همین دلیل، چون جرم بغی نیز به عنوان نوعی جرم علیه امنیت کشور تلقی می‌شود، دادگاه انقلاب صلاحیت اختیار بررسی و صدور حکم جرم بغی را دارا خواهد بود.

هر یک از تخلفات علیه امنیت ملی، جزا خاص خود را دارند که در بخش‌های قبل، به شرح مجازات تخلف بغی یا روش شکایت درباره این تخلف پرداخته شد.
اما به دلیل شباهت‌هایی که تخلف بغی با تخلفاتی مانند محاربه و افساد فی الأرض دارد، در این بخش هدف ما این است که تفاوت تخلف بغی با محاربه و افساد فی الأرض نیز را توضیح دهیم.

عنصر قانونی تهاجم، در ماده 279 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که بر اساس آن، استفاده از قدرت و خشونت به منظور تهاجم بر جان، مال، ناموس و یا ایجاد ترس و وحشت در میان مردم، به نحوی که منجر به ایجاد ناامنی در جامعه شود، تهاجم محسوب می‌شود.
به عبارت دیگر، تفاوت بین تهاجم و عدوانیت این است که در تهاجم، تهاجم‌های مسلحانه به صورت گروهی انجام می‌شوند و این اقدامات مستلزم اهانت به مبانی نظام جمهوری اسلامی است.

اما دشمنی، یک تهدید برای امنیت اجتماعی شهروندان است و با استفاده از قدرت و سلاح بر روی آنها، به دنبال سلب جان، مال و شرافت آنهاست.
در این باره، تفاوت حکم جرم دشمنی با مجازات جرم محاربه وجود دارد.
مجازات برای دشمنی ممکن است شامل اعدام، صلب، قطع دست راست یا چپ و یا تبعید باشد و قاضی می تواند در انتخاب هر یک از این مجازات‌ها مصداق قرار دهد.

درباره "تفاوت جرم بغی با جرم افساد فی الارض" باید بگوییم که طبق ماده ۲۸۶ قانون "مجازات" اسلامی، هر کس به صورت گسترده، عملیات جنایتی علیه اشخاص، جنایت های علیه امنیت داخلی، ترویج اخبار دروغینه، مزاحمت در سیستم اقتصادی، به آتش کشیدن و تخریب کردن، گسترش مواد مسموم و خطرناک، ترویج فساد و هرج و مرج؛ به نحوی که این اقدامات باعث اخلال شدید در نظم عمومی، ضرر و خسارت جدی یا فساد وسیع شود، جرم افساد فی الارض تشکیل می‌شود.