حکم اعدام

یکی از هدف‌های اصلی تصویب قوانین کیفری، تدارک پاسخ مناسب برای متجاوزان به قانون است به منظور جلوگیری از تکرار جرم و حفاظت از منافع عمومی جامعه.
در نظام حقوقی ایران، متشکل از قوانینی نظیر قانون مجازات اسلامی، مصوباتی بر اساس مبانی شرعی و فقه اسلامی تصویب شده‌اند.

یکی از انواع تنبیه‌هایی که در این قانون، برای ارتکاب برخی از تخلفات جرمی پیش‌بینی شده است، تنبیهسزاوارمرگ است که به معنای سلب حیات یا کشتن فردی است که تحت شرایط ویژه‌ای، تخلفات جدیدی را انجام داده است.
به دلیل آن‌که این تنبیه، شدیدترین نوع پاسخی است که به ارتکاب جرم، در قانون پیش‌بینی شده است، موردی که بحث کنیم این است که در چه مواردی تصمیم بر سزاوارمرگ اتخاذ می‌شود، بسیار ضروری و حائز اهمیت است.

در این قسمت می‌خواهیم پیرامون موضوعی مهم بحث کنیم، یعنی معنای حکم اعدام و انواع مختلف آن.
سپس، به بررسی شرایط، مراحل و نحوه صدور و اجرای حکم اعدام می‌پردازیم و می‌توانیم درباره زمان صدور حکم نیز توضیحاتی را ارائه دهیم.

حکم اعدام چیست

در قوانین مجازات اسلامی، انواع مختلف تنبیه‌ها برای ارتکاب جرایم مورد نظر قرار گرفته‌اند که در یک تقسیم‌بندی کلی، شامل تنبیه‌های شدید، قدردانی قصاص، پرداخت دیه و تعزیر می‌باشند.
تنبیه‌های شدید به تنبیه اطلاق می‌شود که بر خلاف تنبیه‌های تعزیری، میزان آن در شرع مشخص شده است.

یکی از انواع مجازات‌هایی که در قانون شرعی برای برخی از جرایم تعیین شده است، مجازات اعدام است.
اما سوالی که پیش می‌آید، آن است که چه معنایی دارد و در چه شرایطی با اعمال می‌شود؟ به بیان ساده، اعدام به مرگ محکومیت و خاتمه حیات شخصی متهم در پی داشته و به عنوان یک نوع مجازات خلاف قانون در صورت ارتکاب برخی از جرایم تعیین شده، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

"صدور حکم اعدام از سوی دادگاه به این معناست که فردی که به ارتکاب جرم متهم است و تحت شرایطی خاص که در ادامه توضیح داده خواهند شد، به اعدام محکوم می‌شود.
این حکم اعدام که توسط دادگاه صادر می‌شود، یک نوع مجازات سنگین است که به ازای ارتکاب جرم، اجرا می‌شود و منجر به نابودی و فوت شخص متهم خواهد شد.
با اینکه در برخی کشورها صدور حکم اعدام لغو شده است، بر اساس قوانین مجازات اسلامی، در سامانه حقوقی ایران، اجرای حکم اعدام همچنان قابل انجام است.
"

حتی برخی از انواع مجازات‌های مقرر شده در قانون برای جرائم مشخص، از جمله اعدام، بر روی مجرمان اجرا خواهد شد.
به‌عنوان مثال، برای جرم زنا با محصنه، مجازات‌ رجم اجرا خواهد شد.

توضیحاتی که به این سؤال پاسخ داده شد، ممکن است به ایجاد شبهه بین اعدام و قصاص منجر شود.
اعدام و قصاص، هر دو مجازاتی هستند که به کشته شدن متهم می‌انجامند، اما با این وجود دارای تفاوت‌هایی هستند.

چیزهایی که باعث تمایز قصاص از اعدام می‌شود عبارتند از اینکه قصاص یا به درخواست خانواده قربانی از جرم ، به صورت قصاص نفس یا اعضا اعمال می‌شود تا باعث مقابله به مثل با متهم شود.
از طرف دیگر ، اعدام یک مجازات عمومی است که زمانی اجرا می‌شود که شاکی خصوصی ندارد.
این به درخواست دادستان انجام می‌شود و به شما پیشنهاد می‌شود تا برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه ، مقاله زیر را مطالعه کنید.

موارد و انواع حکم اعدام

در مورد تعریف و ضابطه حکم اعدام در حقوق ایران

تعریف: حکم اعدام یک نوع مجازات شدید تر است که در صورت ارتکاب بعضی جرایم سخت‌ترین پاسخ قانونی محسوب می‌شود.
این حکم می‌تواند جزئی از نظام حقوقی هر کشور باشد.

در ایران، علاوه بر قوانین جرم و جنایت، استفاده از حکم اعدام برای موارد خاصی در نظر گرفته شده است.
هرچند، در جامعه و در میان حقوقدانان و عموم مردم، نظرات متفاوتی وجود دارد.

روشن است که اعدام یک موضوع حساس و پیچیده است و زمانی که بحث قصاص نفس و صدور حکم اعدام مطرح می‌شود، نظرات مختلفی ارائه می‌شود.
اما به طور کلی، قانون ایران در شرایط و موارد خاص و فوق العاده، جرمکاران را به اعدام محکوم می‌کند.

لذا در این بخش، قصد داریم تا در مورد انواع حکم اعدام در ایران و همچنین شرایط اعمال این حکم‌ها، مطالعه و بررسی کنیم.

موضوع درباره "انواع حکم اعدام" است.
می‌توان این حکم را از سه نظر مختلف تقسیم کرد.
نوعی از اعدام است که به دلیل انجام برخی از جرایم حدی اتخاذ می‌شود و قانون مقرر کرده است.
دیگری اعدام شده است که به علت ارتکاب جرایم تعزیری است که به دلیل مصالح، قانونگذار آن‌ها را مشخص کرده است و این مجازات در شرع مشخص نشده است.
علاوه براین، گاهی اوقات اعدام به خاطر کشتن فرد بی‌گناهی است که در این شرایط، با درخواست محققان مقتول، متهم، قصاص می‌شود و اعدام می‌شود.

به یک سوال دیگر نیز می‌پردازیم که درباره موارد صدور حکم اعدام است.
در واقع، به چه شرایط و به دلیل ارتکاب چه جرایمی، می‌توان فردی را مرتکب شناخت و به مجازات اعدام محکوم کرد؟ در اینجا قصد داریم تا انواع حکم اعدام را بر اساس قوانین و مقررات کیفری به شما توضیح دهیم.

با توجه به تبصره 224 قانون مجازات اسلامی، انجام جرم زنا در برخی موارد، منجر به صدور حکم اعدام برای زانی می شود.
این جرایم شامل زنا با اقوام نزدیک، زنا با زن پدر، زنا با مرد غیر مسلمان با زن مسلمان و زنا با اجبار و زورگیری می شوند.
همچنین، برای زنای محصنه نیز مجازات رجم (سنگسار) قرار داده شده است که به صورت اعدام اجرا میگردد.

بر اساس قانون اسلامی، اگر کسی به وحشت و اجبار شخص دیگری، فعل لواط را انجام داده و یا شرایطی را داشته باشد که به او اجازه می‌دهد این فعل را انجام دهد، باعث می‌شود تا حکم اعدام برای این شخص صادر شود.
برای فرد مورد ضرب و شتم هم در صورت وجود یا عدم وجود شرایط، حکم اعدام تعیین می‌شود.

بر اساس قانونی که به شماره 262 در مجازات اسلامی معرفی شده است، هر فردی که به پیامبر مکرم اسلام (ص) یا هر یک از انبیا و رسولان الهی دشنام داده یا او را نقض کند، به عنوان "ساب النبی" شناخته می‌شود و به مجازات اعدام محکوم می‌شود.
نقض و توهین به هر یک از ائمه معصومین (ع) و یا حضرت فاطمه زهرا (س) نیز به عنوان ساب النبی در نظام قضایی شناخته شده و مجرم به اعدام محکوم می‌شود.

بر اساس قانون مجازات اسلامی، ارتکاب جرم محاربه به این معناست که فرد به قصد تهدید جان، مال، ناموس مردم یا ایجاد ترس و وحشت در آنها، به سلاح گیری می‌پردازد.
برای این جرم، چهار نوع مجازات در نظر گرفته می‌شود: اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد.
در انتخاب از بین این مجازات‌ها، قاضی صلاحیت کامل دارد.

براساس بند 278 قانون مجازات اسلامی، سرقت حدی در صورت تکرار، از قطع بخش‌هایی از آدمی مانند انگشت‌های دست تا حبس ابد تنبیه می‌شود.
اما در صورتی که فرد سارق برای چهارمین بار سرقت حدی را انجام دهد، به مجازات اعدام محکوم خواهد شد.

بر اساس بند 286 قانون مجازات اسلامی، جرم افساد فی الارض به وقوع می‌پیوندد که از طریق انجام اعمالی همچون هتک حرمت بدن افراد، خلافترین علیه امنیت، پخش اخبار دروغین، اخلال در نظام اقتصادی کشور، آتش‌زدن و تخریب، پخش مواد سمی و میکروبی، تشکیل اماکن فساد و فحاشی که تأثیر شدیدی بر نظم عمومی کشور، امنیت و یا به ورود خسارت جدی به افراد یا اموال منجر می‌شود، می‌تواند منجر به صدور حکم اعدام متهم شود.

بر اساس ماده ۲۸۷ قانون مجازات اسلامی، هرگاه یک گروه، به انجام قیام مسلحانه و استفاده از سلاح، در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران بپردازد، به ارتکاب جرم بغی متهم خواهد شد و پس از اثبات جرم، دادگاه می‌تواند مجازات اعدام را برای متهم صادر کند.

بر اساس ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی، در صورت اینکه یک فرد سه بار به ارتکاب یک نوع جرم حدی برسد و هر سه بار، حداکثر مجازات مشروع او اجرا شود، در بار چهارم، به اعداممحکوم خواهد شد.
به عنوان نمونه، اگر فردی به دلیل ارتکاب جرم قذف سه بار به حد قذف محکوم شود و حکم مشروع او اجرا گردد، در بار چهارم، به اعدام محکوم خواهد شد.

بجای همه موارد مذکور، در قوانین و مقررات خاص دیگر هم، صدور حکم اعدام در برخی موارد تعیین شده است.
به عنوان مثال، قانون مبارزه با مواد مخدر شرایطی را برای صدور حکم اعدام تعیین کرده است.
کشت و تولید، نگهداری، مخفی‌کردن و حمل مواد مخدر به کشور، خرید و فروش یا قاچاق آنها می‌تواند منجر به صدور حکم اعدام برای متخلفان شود.
تمامی شرایط و جزئیات آن نیز در متن قانون تبیین گردیده است.

همچنین، طبق قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادی کشور، ارتکاب اعمالی مانند اخلال در نظام پولی یا ارزی کشور، اخلال در توزیع مواد اولیه عمومی و نگهداری آن‌ها، اخلال در فرآیند تولید، به دزدی از آثار فرهنگی و میراث ملی یا موارد مشابه، در صورتی که هدف تضعیف نظام و مخالفت با آن را نیز داشته باشد و با آگاهی از تأثیر مخرب آن انجام شود و عمل موردنظر منجر به فساد جزئی در کشور شود، مجرم به مجازات اعدام احکام می‌شود.

شرایط صدور و اجرای حکم اعدام

موارد و شروطی که برای صدور حکم اعدام وجود دارد، بی‌معنی هستند.
اگر دادگاه کیفری پس از تعقیب کیفری، به جرمی که فرد ارتکاب کرده است پرداخته و حکم اعدام را صادر کند، این حکم باید اجرا شود.
اما سوالی که مطرح می‌شود این است که چه شرایطی برای صدور و اجرای حکم اعدام وجود دارد.

در یک توضیح کلی، باید بگوییم که "شرایط صدور حکم اعدام" به این صورت است که ابتدا باید از فرد مجرم شکایت کنند یا پرونده‌اش توسط ضابطان قضایی به دادسرا ارجاع شود.
پس از انجام بررسی مقدماتی درباره جنایت (مستثنیاً جرایم جنسی)، اگر مقامات دادسرا به ارتکاب جرم توسط فرد مجرم واقف شوند، پرونده را به دادگاه ارسال کرده و قاضی دادگاه حکم مناسب را صادر خواهد کرد.
صدور حکم اعدام با رعایت قوانین و ضوابط مربوطه انجام می‌شود.

درباره شرایط اجرای حکم اعدام باید اشاره کرد که طبق آیین نامه‌ای که بر اساس آن احکام قصاص، رجم، قتل، صلب، اعدام و شلاق در ماده ۲۹۳ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری صادر می‌شود، شرایط صدور و اجرای حکم اعدام و همچنین مراحل و نحوه اجرای آن‌ها به تفصیل ذکر شده است.
در اینجا قصد داریم به مطالعه و بررسی این شرایط و مراحل بپردازیم.

یکی از مقتضیات بررسی و اجرای حکم اعدام این است که طبق ماده ۴ راهنمای مربوطه، فرد متهم باید درخواست عفو نکرده باشد؛ زیرا اگر متهم پس از تصویب قطعی حکم اعدام و قبل از اجرای آن، درخواست عفو را مطرح کند، اجرای حکم اعدام به تعویق خواهد افتاد.

توسط اعمال شرایط مشخصی، حکم اعدام قابل اجرا می‌شود.
این شرایط شامل عدم وجود هیچگونه موانعی برای اجرای مجازات اعدام می‌باشد.
براساس ماده ۵ این آیین‌نامه، موانعی نظیر جنون، ارتداد، بیماری، ماهیت زنانه یا عادت ماهیانه زنان محکوم، به تحقیر و محدودیت اجرای حکم اعدام نیست.
اما اگر بیماری آنها به گونه‌ای باشد که مجازات را غیرممکن سازد، با تأیید پزشک، می‌تواند مانع اجرای حکم اعدام شود.

بر اساس ماده ۶ این آیین‌نامه، در صورتی که فرد محکوم در طول بارداری یا پس از زایمان باشد، اجرای حکم اعدام شرائط خاص خود را ندارد.
علاوه بر این، اگر اجرای حکم اعدام باعث آسیب به سلامتی نوزاد به دلیل قطع شیر مادر شود، اجرای حکم تا دو سالگی نوزاد به تأخیر می‌افتد.

مراحل و نحوه صدور و اجرای حکم اعدام

گاهی، درباره‌ی نحوه اجرایی حکم اعدام برای جنایتکاران، سوالات و ابهاماتی وجود دارد.
به همین دلیل، در این بخش قصد داریم به بررسی این موضوع بپردازیم که در صورت وجود شرایط اجرای حکم اعدام یا شرایط قصاص قاتل، مراحل و نحوه‌ی صدور و اجرای حکم اعدام به چه صورت است.

با توجه به ماده 7 آیین‌نامه اجرای احکام قصاص و اعدام، روند و روش اصدار و اجرای حکم اعدام به شکل زیر است: پس از صدور حکم اعدام تایید شده توسط دادگاه بدوی، پرونده فرد محکوم به جرم به واحد اجرای احکام کیفری ارسال می‌شود تا اشخاص مورد نیاز براساس قوانین، در مکان اجرای حکم اعدام حضور داشته باشند.
این اشخاص شامل قاضی صادرکننده حکم، رئیس اداره زندان، فرمانده نیروی انتظامی محل، پزشک قانونی معتمد، یکی از روحانیون برای انجام مراسم دینی، و برخی از اولیای دم مقتول می‌شوند و غیره.

قبل از اجرای هر حکم اعدام، به موجب ماده 8 و 9 آیین‌نامه، رئیس زندان مسئول برگزاری ملاقات بین محکوم و افراد مورد تقاضا است و محکوم، حق دارد هرگونه موضوعی که مایل است را بیان نماید.
سپس، روحانی زندان وظیفه دارد به محکوم، مطالب دینی از قبیل توبه مرتکب جرم حدی یا تعزیری یا وصیت را یادآوری نماید.

مهم به ذکر است که روش اجرای حکم اعدام مطابق با ماده 14 آیین‌نامه مذکور می‌تواند به چندین شکل صورت بگیرد، از جمله آویزان کردن با حلقه، شلیک توسط اسلحه گرم، استفاده از برق و یا هر روش دیگری که توسط قاضی صادرکننده حکم تعیین می‌شود و اصلًا استفاده از چوبه‌دار جهت اعدام است.
نظارت بر روش اجرای حکم اعدام تعلق می‌گیرد به مقام اجرایی احکام کیفری و محکوم نیز تحت پایانه‌ای نگهداری می‌شود تا حکم اجرا گردد.

بلافاصله پس از آن، طبق مفاد مواد 17 و 18 آیین‌نامه، منشی دادگاه حکم اعدام را با صدای بلند و قاطع در جلسه خواندند.
سپس، به دستور مقام مذکور، حکم اعدام براساس رویه‌های مندرج در رای، به مرحله اجرا می‌رسد.
پس از تایید مرگ محکوم توسط پزشک، جسد فرد معدوم شده به پزشک قانونی تحویل داده می‌شود.

زمان اجرای حکم اعدام

موضوع "مجازات و حکم اعدام" یکی از مهم‌ترین قضایایی است که برای برخی از جرایم، تعیین شده است.
در قسمت‌های قبل، جزئیاتی در مورد "صدور حکم اعدام" و "شرایط اجرای مجازات اعدام" بررسی شد و براساس "آیین‌نامه اجرای حکم اعدام" توضیح داده شد که در چه شرایطی اجرای حکم اعدام صورت می‌گیرد و مواردی از عدم اجرای مجازات اعدام نیز بررسی شد، از جمله قضایای مربوط به "قصاص زن باردار".

درباره مسئله اجرای حکم اعدام و حکم قصاص، مشکلاتی نیز وجود دارد.
به ویژه، ابهاماتی مربوط به زمان اجرای حکم اعدام و همچنین زمانی که این حکم پس از صدور قطعیت به اجرا می‌رسد، مطرح است.

در پاسخ به این سؤال، لازم است بگوییم که طبق ماده یک آیین‌نامه نحوه اجرای حکم اعدام، بلافاصله پس از صدور حکم و اطلاع رسانی آن به متهم یا وکیل او، کپیی از حکم همراه با مدارک مرتبط به واحد اجرای احکام کیفری ارسال می‌شود تا مراحل قانونی مربوطه به اجرای حکم به عمل آید.
بنابراین، نمی‌توان زمان دقیق اجرای حکم اعدام را مشخص کرد و این موضوع به رویه قانونی مربوطه وابسته است.

مهم به یاد داشتن است که اگر اعدام به علت اجرای قانون جزا در نظر گرفته شود، زمان اجرای حکم اعدام طولانی‌تر خواهد بود.
این امر به این دلیل است که در صورت امکان، خانواده قربانی ممکن است مانع از اعدام مجرم شده و به جای آن، قصاص به عمل آید.