یکی از حقوقی که در قوانین آیین دادرسی مدنی و آیین دادرسی کیفری برای طرفان یک پرونده حقوقی و کیفری تعیین شده است، حق انتخاب آزادانه و داشتن وکیل دادگستری است. وکیل دادگستری، شخصی است که در زمینه حقوق تحصیل کرده و دارای پروانه وکالت است. این وکیل می‌تواند به عنوان وکیل قضایی نیز فعالیت کند.

وقتی یک فرد برای حضور در دادگاه به دنبال قضاوت است، بهترین راه انتخاب وکیل است. وکیل باید تمامی اختیارات لازم برای نمایندگی در دادگاه و دفاع از موکل را داشته باشد. با این حال، در مدنیت این حدود و اختیارات وکیل، تضمین شده است و استثناءها و محدودیت های اجرایی بیرون رفتن از این حدود نیز وجود دارد. برخی از افراد ممکن است به دلیل عدم آگاهی در قراردادهای وکالت با خسارت مواجه شوند، بنابراین ضروری است که در مورد حدود اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه آگاه باشند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی حقوق و اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه بپردازیم. با استناد به قوانین مربوطه، می‌خواهیم توضیح دهیم که چه اختیاراتی برای وکیل دادگستری وجود دارد و سپس به بررسی استثناها و ضوابطی که باید رعایت شود تا از این حدود خارج نشویم. با ما همراه باشید تا اطلاعات بیشتری را در این زمینه کسب کنید.

حدود اختیارات وکیل در قانون

برای توضیح مفهوم وکلت وحدود اختیارات وکیل در قوانین لازم است ابتدا به تشریفات مربوط به وکالت اشاره کنیم. وکالت یکی از انواع عقود مشخص است که در قوانین مدنی تعریف شده است. هر فرد می‌تواند به منظور حل و فصل امور قانونی و قضایی خود، یک وکیل دادگستری را به عنوان نماینده‌ای برای خود انتخاب کند. همچنین، برای برخی امور اداری و کاری، می‌تواند به یک شخص معمولی که وکالت کاری نیز می‌تواند انجام دهد، اجازه دهد. حدود و اختیاراتی که وکیل در انجام وظایف خود دارد توسط قوانین مشخص شده و براساس نیازهای موکل قابل تعیین است. در نتیجه، وکیل با توجه به اختیاراتی که به او داده شده است، در راستای موفقیت موکل در پرونده‌ها و امور حقوقی تلاش می‌کند.

اعطای وکالت، بر اساس قرارداد وکالت انجام می‌پذیرد و به این معنا است که وکیل به‌عنوان نماینده موکل در انجام امری مشخص فعالیت می‌کند. وکالت دادن به‌صورت غیرمشروط و شرطی رخ می‌دهد؛ بنابراین، انواع مختلفی از وکالت شامل وکالت مطلق و وکالت مقید وجود دارد. وکالت مطلق به‌معنای این است که یک شخص برای انجام تمامی اموری که خود قادر به انجام آنهاست، به شخص دیگری وکالت می‌دهد. اما وکالت مقید به‌معنای این است که شخصی فقط برای انجام برخی امور خاص، وکالت دیگری را اعطا کند.

با توجه به شرح فوق، در مورد محدودیت‌ها و صلاحیت‌های وکیل در قانون، باید گفت، محدودیت‌ها و صلاحیت‌های وکیل توسط موکل تعیین می‌شود و صرفاً شامل مواردی است که بر اساس وکالت‌نامه قضایی یا مدنی به وی اعطا شده است. اگر وکالت به‌طور مطلق اعطا شود، این وکالت فقط برای انجام امور مالی است. با انعقاد قرارداد وکالت، وکیل می‌تواند برای انجام کارهایی که به وی توسط موکل واگذار شده است، اقدام کند، اما باید همواره به منفعت موکل در تمامی اقدامات خود توجه کند.

حدود اختیارات وکیل در وکالتنامه

مطابق اظهارات ما، هر فرد قادر است تا در امور قضایی و حقوقی خود، از یک وکیل دادگستری به عنوان نماینده خود استفاده کند. وکیل دادگستری مجوز قانونی دارد تا در امور دادگستری و قضائی به وکالت اشخاص بپردازد. اما برای انتداب اختیارات وکالت، باید وکالتنامه انطباق با ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی را رعایت کند. این ماده حدود و اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه را تعیین می‌نماید.

وکالت در دادگاه‌ها یعنی داشتن تمام اختیارات برای انجام کارها و اموری که به دادرسی مربوط می‌شود، به‌جز مواردی که موکل به‌صورت استثناء هرگونه اختیاری را از وکیل خود می‌نماید یا اگر عملی که وکیل انجام می‌دهد، با قوانین و مقررات دینی در تضاد باشد. اما در امور مربوط به وکالت در اعتراض به رأی دادگاه، تجدیدنظر، درخواست فرجام خواهی و اعاده دادرسی، وکالت در مصالحه و صلح، وکالت در موارد زیف و تکذیب ادعاها و تردید در مورد صحت سندی که طرفین بکار برده‌اند و استرداد آن سند، وکالت در تعیین صحت و اعتبار سند یا شخص، وکالت در ارجاع دعوا به داوری و تعیین داور، وکالت در تعیین و اعتبارسنجی مشاور یا کارشناس، وکالت در جذب جانشین و دفاع از ادعاهای طرف ثالث و... وکالتنامه باید اختیارات وکیل را به‌صورت کامل و دقیق ذکر نماید.

با توجه به این ماده، باید درباره حقوق وکیل در وکالتنامه صحبت کرد. وکیل در تمام امور قضایی اختیار دارد. اما در بعضی از امور قضایی مثل مصالحه، تعیین جاعل، ارجاع دعوا به داوری و تعیین داور و سایر مواردی که در ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی آمده است، وکالت باید در وکالتنامه ذکر شود. در ادامه، به توضیح استثنائات در مورد حقوق وکیل دادگستری خواهیم پرداخت.

استثنائات حدود اختیارات وکیل دادگستری

بعد از توضیح دربارهٔ حدود و اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه، طبق مادهٔ ۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی، به دلیل اینکه اعطای وکالت به شخص دیگر نیز استثنائاتی دارد، در اینجا قصد داریم دربارهٔ استثنائات حدود اختیارات وکیل دادگستری بگوییم. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، استثنائات حدود اختیارات وکیل دادگستری عبارتند از:

تمامی اموری که موکل، به آنها استثنا نموده است؛

تمام مواردی که انجام دادنشان مخالف شرع و قانون است، برخلاف قوانین است.

انجام سوگند، ادای شهادت و اقرار، انجام لعان و ایلاء، اگرچه در وکالت نامه نیز به آن ها، تصریح شده باشد؛

انجام سوگند، ادای شهادت و اقرار، انجام لعان و ایلاء، اگرچه در وکالت نامه نیز به آن ها، تصریح شده باشد؛

تمام اموری که در وکالتنامه ذکر نشده و بر اساس ماده 35 قانون آیین دادرسی مدنی شامل مواردی مانند قبول یا رد سوگند، اعتراض، دعوای متقابل و دفاع در برابر آن و ... می‌باشد، از اعمال مستثنی است.

بعد از توضیح در مورد استثنائات حدود اختیارات وکیل دادگستری در وکالتنامه، در جهت ادامه مقاله، ما قصد داریم درباره خروج وکیل از حدود اختیارات خود صحبت کنیم و بیان کنیم که اگر وکیل عملی خارج از محدوده اختیاراتش انجام دهد، چه عواقبی در پی خواهد داشت.

خروج وکیل از حدود اختیارات

در قرارداد وکالت، همانند قراردادهای دیگر، حدود اختیارات طرفین تعیین می‌شود. وکیل ورشکستگی یا هر وکیل دیگری که بر اساس وکالت‌نامه‌ای اختیاراتی دارد، حق تجاوز از حدود اختیارات خود را ندارد. برای اطمینان از اجرای صحیح خروج وکیل از حدود اختیاراتش، لازم است به مواد قانون مدنی مراجعه کنید.

بر اساس ماده 663 و بخشی از ماده 667 قانون مدنی، "وکیل اجازه ندارد عملی را انجام دهد که خارج از حدود وکالت او باشد" و "وکیل باید از هرآنچه که به صورت صریح توسط موکل به او واگذار شده یا براساس شواهد و عرف و عادت در اختیار او استفاده نکند." بنابراین، وکیل، اعم از وکیل کیفری، در قضاوت و موارد دیگر حق خروج از حدود اختیارات مربوط به نامه وکالت خود را ندارد.