حد چیست

بر اساس قوانین حقوق جزای اسلامی، مجازات‌ها به چهار دسته‌ی اصلی تقسیم می‌شوند: حد، قصاص، دیه و تعزیر.
مجازات حد، یکی از مجازات‌های اصلی در نظام جزایی است.
مجازات‌های حدی، به نوعی از مجازات گفته می‌شود که مازاد و نوع آن‌ها از منابع فقهی استنباط شده و قانون اسلامی آن‌ها را تعیین کرده است.
سپس، قوانین مربوطه این مجازات‌ها را در قوانین جزایی نیز تعمیم داده‌اند.

مجازات حدی، دارای ویژگی‌های منحصر به فرد خود است.
یکی از این ویژگی‌ها این است که قاضی حق تغییر و کاهش مجازات حدی را ندارد و باید طبق دستورات شرع عمل کند.
همچنین، برای اینکه مجرم مجازات حد را ببیند، باید از این مسئله آگاه باشد که اقدام ارتکابی‌اش به عنوان حرام در شرع معتبر شناخته شده است.
همچنین، مفهوم مجازات حد شامل تنوع گسترده‌ای از جرایم است که نیازمند بررسی جداگانه می‌باشند.

با توجه به اهمیت موضوع، در این مقاله قصد داریم ابتدا به سوال مهمی پاسخ دهیم که "حد چیست؟".
سپس انواع حد را بررسی کرده و در میان آن‌ها، به تشریح حد اعدام می‌پردازیم.
در پایان، تفاوت مجازات حد با تعزیر را توضیح خواهیم داد.
اگر درباره حد سوالی دارید، ما را همراهی کنید.

حد چیست

به پاسخ این پرسش که حد چیست؟ باید بگوییم که حد به معنای منع و مجازات است.
در حقوق، حد یکی از چهار مجازات اصلی در قانون مجازات اسلامی است.
قانونگذار در ماده ۱۵ این قانون، حد را به این صورت تعریف کرده است، "حد، مجازاتی است که موجب نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس، تعیین شده است.
"
بنابراین، طبق این تعریف، مقدار مجازات حدی طبق قانون تعیین نشده است.
این نوع از مجازات‌ها در شرع ذکر شده‌اند و قانونگذار آنها را در قانون منعکس کرده است.

قاضی به عنوان نماینده قانون و بستری برای اجرای عدل، باید بر اساس قوانین و مقررات مربوطه تصمیم بگیرد.
او نباید اختیار داشته باشد تا حدود جرم و مجازات را تغییر دهد یا به طور کلی از آنها صرف نظر کند.
قاضی نمی تواند بدون رعایت دستور منابع فقهی، نوع و میزان مجازات حد را تعیین کند.
این منابع فقهی، درباره ریشه فقهی حدود تعریف شده و قاعده‌های اجرایی را مشخص می کنند.
بنابراین، ارجاع به منابع فقهی جزو وظایف و مسئولیت‌های قاضی است و او باید به دستورات منابع فقهی عمل کند.

توجه کنید که در خصوص حد وجود دارد.
طبق ماده ۱۱۴ قانون مجازات اسلامی: "در جرائمی که مجازاتشان حد است، به استثنای جرائم قذف و محاربه، اگر متهم قبل از اثبات جرم توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی ثابت شود، حد از او ساقط می‌شود.
همچنین، اگر جرائم فوق، غیر از قذف، با اقرار ثابت شده باشد، در صورت توبه مرتکب، حتی پس از اثبات جرم، دادگاه می‌تواند توسط رئیس قوه قضاییه از مقام رهبری عفو مجرم را درخواست نماید.
" بنابراین، توبه یکی از عواملی است که می‌تواند منجر به سقوط مجازات در جرائم مستوجب حد شود.

مجازات حدی چیست؟

طبق قانون مجازات اسلامی، مواد 14 بنده‌ی "مجازات"، تعدادی از مجازات‌های اصلی را شامل می‌شود که حد، قصاص، دیه و تعزیر به آن‌ها تعلق دارد.
بنابراین، حد به عنوان یکی از مجازات‌های اساسی در نظام حقوقی ایران شناخته می‌شود.
در مطلب قبل، پاسخی به سوال "حد چیست؟" داده و اظهار کردیم که حد به مجازات‌هایی گفته می‌شود که میزان و کیفیت آن‌ها در قانون مشخص نشده و از تعالیم شرع مقدس نشأت می‌گیرد.
قانونگذار با استنباط از شرع و منابع فقهی، مجازات حدی را در قوانین قرار داده است.

متن: بنابراین، به سؤالی که درباره "مفهوم مجازات حدی چیست" مطرح شده است، می‌توان گفت که "مجازات حدی" اشاره به تنعُّمی دارد که برای برخی از جرائم خاص در قوانین اجرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
میزان این مجازات‌ها در قوانین دینی تعریف شده است و از طریق فقه و شرع به قوانین جاودانه تبدیل شده است.
انواع مجازات‌های حد در قانون مجازات اسلامی شامل اعدام، قطع عضو، شلاق زدن، سنگسار، صلب و تبعید می‌باشد.

اما یک نکته بسیار مهم درباره "مجازات حدی" وجود دارد؛ و آن، آگاهی فرد متهم به حرمت و شرعیت رفتار خود است.
طبق ماده 217 قانون مجازات اسلامی: "در جرایمی که موجب حکم حد می‌شوند، متهم تنها در صورتی مسئول است که علاوه بر داشتن علم، قصد و شرایط مسئولیت کیفری، به حرمت شرعی رفتار ارتکابی خود آگاه باشد.
" بنابراین، اگر فردی اطلاع ندارد که فعل ارتکابی وی در شرع حرام محسوب می‌شود، در این صورت، او مستحق مجازات حد نخواهد بود و هیچ مسئولیت کیفری از این جهت نخواهد داشت.

انواع حد

در بخش بعدی از کتاب دوم، در باب حکم خداوند درباره تعزیرات دینی، انواع جرائمی که مستوجب تعزیرات سختی هستند بیان شده است.
این جرایم شامل مواردی مانند زنا، لواط، تفخیذ، مساحقه و اعدام می‌شوند.
هر یک از این جرائم، مجازاتی مشخص دارند و بنابراین، تعزیرات سختی دارای انواع مختلفی می‌باشند.
انواع تعزیرات سختی، با توجه به کتاب دوم درباره حکم خداوند، عبارتند از:

امضای قانونی: قانونگذار برای برخی از جرایم شدید مانند زنا با محارم و لواط، مجازات اعدام را تصویب کرده است.

شلاق، یکی از روش‌های اجرای حد و جرم است که در هر مورد مقدار آن متفاوت است.
به عنوان مثال، مجازات زنا (برای زناکاران غیرمحصنه) به صورت ۱۰۰ ضربه شلاق تعیین شده است، و همچنین جرم مستهجن دیگری همچون شرب خمر به صورت ۸۰ ضربه شلاق کیفری محاسبه می‌شود.

قطع عضو (قطع کردن انگشت و دست و پا): در برخی جرائم بسیار جدی، همچون سرقت، ممکن است مجازات قطع عضو در نظر گرفته شود.
به عنوان مثال، طبق ماده 278 قانون مجازات اسلامی، در صورت شناخته شدن به جرم سرقت برای نخستین و دومین بار، ممکن است انگشتان دست و پا از فرد جنایتکار قطع شود.

تبعید (نفی بلد): تبعید به معنای اخراج و انتقال فرد متجاوز از محل سکونت اصلی به مکان دیگری است.
در این مکان، فرد متجاوز به طور مداوم نظارت و کنترل قرار می‌گیرد و مجبور به زندگی کردن در آن مکان است.
مفهوم تبعید در ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی به خصوص جرم محاربه، به عنوان مجازاتی در نظر گرفته شده است.

"صلب یعنی آویختن بر صلیب.
این نوع مجازات دارای ریشه‌های فقهی است و در قانون جزای اسلامی، به عنوان پاداشی برای جرم محاربه، در ماده ۲۸۲ این قانون در نظر گرفته شده است.
"

«رجم (سنگسار)» به عنوان یک مجازات از تدابیر فقهی مشتق شده است.
ماده ۲۲۵ قانون مجازات اسلامی معین می‌کند: «حد زنا برای زانی محصن و زن زینت دار رجم است.
»

در زمانهایی که جرم بسیار رخ می دهد، انواع مجازات متفاوتی وجود دارد.
برخی از این مجازات ها شامل "حد" می شوند که به اشتباهاتی مانند زنا، حربه زدن به دیگران، توهین به پیامبران و موارد مشابه اعمال می شود.
اما برای تمامی این مجازات ها، اگر متهمان پشیمانی کنند، مجازات آنها لغو می شود، به استثنای مجازات مربوط به حربه زدن و افتادن در تهمت قذف که فقط با درخواست از سوی رهبری و با تایید رییس قوه قضاییه اجرا می شود.

حد اعدام چیست

در بخش قبل، انواع مجازات‌های حدی را شرح دادیم و بیان کردیم که اعدام، یکی از انواع مجازات‌های حدی است که ریشه فقهی دارد و به دلیل اینکه در نظام حقوقی ما، فقه یکی از منابع قانونی است، قانونگذار نیز این نوع مجازات را در قانون مجازات اسلامی تعیین نموده است.
پس سوالی که می‌پرسیم این است: حد اعدام چیست و چگونگی تفاوت آن با سایر اعدام‌های تعیین شده در قانون مجازات اسلامی چیست؟

در پاسخ به سؤالی که می‌پرسید درباره حداکثر مجازات اعدام، باید بگویم که حداکثر مجازات اعدام، نوعی مجازات مرگ است که به توسط شریعت مقدس تعیین می‌شود و غیرقابل کاهش زیرا کاهش یافتن آن به کمتر از اعدام و مرگ ممکن نیست.
حداکثر مجازات اعدام بر اساس طبقه‌بندی زیر به سه دسته تقسیم می‌شود:

حد اعدام برای جرایم جنسی در حقوق ایران وجود دارد.
این جرایم شامل چندین مورد می‌شوند که عبارتند از: زنای محصنه (ماده ۲۲۵)، زنای با محارم (ماده ۲۲۴)، زنا به عنف (ماده ۲۲۴)، زنای نامسلمان با زن مسلمان (ماده ۲۲۴)، لواط (ماده ۲۳۴) و تفخیذ (ماده ۲۳۵).

ماده‌ای در قانون موجود است که به جرایم علیه دین و امنیت جامعه، اعم از محاربه (ماده 282) و سب نبی (ماده 262) اشاره دارد و برای آن حکم اعدام تعیین شده است.

حد اعدام به اتفاق تکرار جرم؛ طبق ماده ۱۳۶ قانون مجازات اسلامی: "اگر کسی سه بار یک نوع جرم را تکرار کند و هر بار حد آن جرم بر او اعمال شود، در مرتبه چهارم حد اعدام بر او تحمیل خواهد شد.
" به عنوان مثال، مجازات سرقت حدی برای مرتبه چهارم تکرار، شامل حد اعدام می‌شود.

تفاوت حد و تعزیر

در بخش‌های قبل، تعدی و مجازات آن را تشریح نکردیم و ذکر کردیم که طبق ماده 15 قانون مجازات اسلامی، تعدی به مجازاتهای خاصی اطلاق می‌شود که میزان آن‌ها در شرع مقرّر است.
اما وجود یک نوع دیگر از مجازات نیز وجود دارد که به آن، تعزیر گفته می‌شود که در ماده 18 قانون مجازات اسلامی تعریف شده است.

بنابر این ماده قانون، تعزیر یک نوع مجازات است که در مواردی از نقض شرع یا مقررات حکومتی، برای اجرا تعیین و اعمال می‌شود.
تعزیر حاوی عنوان حد، قصاص یا دیه نمی‌باشد و میزان و نوع اجرای تعزیر، همچنین قوانین مربوط به تخفیف، تعلیق و سایر احکام مجازاتی براساس قوانین تعیین می‌شود.
در نتیجه، تفاوت‌های حد و تعزیر به شرح زیر است:

مقدار، نوع و کیفیت "مجازات حد" در قوانین اسلامی تعریف شده است.
اما در "مجازات تعزیری"، مقدار، نوع و کیفیت آن توسط قانون تعیین می‌شود.

در قانون مجازات، برای اعمالی که به حد خاصی مرتبط می‌شوند، لازم است فردی که این اعمال را انجام می‌دهد، آگاهی کافی از جدیت این اعمال داشته باشد.
اما در تعیین مجازات‌های تعزیری، عوامل مختلفی مانند سوابق قبلی فرد، وضعیت روحی و ذهنی او، و وضعیت شخصی و جسمی او، مورد بررسی قرار می‌گیرند.

در قضاوت و تعزیر جرائم، وجود تفاوت بزرگی وجود دارد که مربوط به توبه مرتکب در جرائم حدی و تعزیری است.
توبه یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند باعث سقوط مجازات در تمامی جرائم حدی، به جز قذف و محاربه، گردد.
اما در جرائم تعزیری، طبق ماده 115 قانون مجازات اسلامی، اگر مرتکب توبه کند و ندامت و اصلاح او برای قاضی آشکار شود، مجازات سقوط می‌کند.
در سایر جرائم مربوط به تعزیر، دادگاه می‌تواند مقررات مربوط به تخفیف مجازات را اعمال نماید.

آخرین تفاوت بین مفهوم حد و تعزیر، در قضاوت درباره تغییر و کاهش مجازات است.
طبق ماده ۲۱۹ قانون مجازات اسلامی، دادگاه مجاز نیست کیفیت، نوع یا مقدار مجازات‌های شرعی را تغییر داده یا کاهش یا تبدیل کند.
این مجازات‌ها فقط از طریق توبه و عفو، می‌توانند مطابق با کیفیت تعیین شده در این قانون، کاهش یا تغییر کنند.