حبس تعزیری چیست

معمولاً، در قانون مجازات اسلامی کشورمان، مجازات‌ها به پنج دسته تقسیم می‌شوند.
این دسته‌بندی شامل مجازات حد، قصاص، دیات، تعزیرات و مجازات‌های تأدیبی است.
مجازات تعزیری، که نه حد و قصاص محسوب می‌شود و نه به آن مبنا و میزان کیفری مشخصی در اسلام دارد، به جرم‌ها و شرایط عدم تعهد متعلق می‌شود.
به‌عنوان مثال، مجازات‌های تعزیری شامل حبس، جریمه مالی و محرومیت از حقوق اجتماعی می‌شود.

مجازات‌های تعزیری در قانون مجازات اسلامی، شامل حبس و جزای نقدی، برای تحقق دو اصل مهم، یعنی اصل تناسب و اصل فردی سازی جرم و مجازات، به چند درجه تقسیم می‌شوند.
هر درجه از این مجازات‌های تعزیری، میزان مجازات متناسب با جرم را طبق قانون مشخص می‌کند.
بدین معنا است که محکومیت هر جرم تعزیری، با توجه به مدت حبس آن، به یکی از درجات مجازات‌های تعزیری تعلق می‌گیرد.

در این مقاله به پاسخ دادن به سؤالاتی درباره "تعریف و اهمیت حکم تعزیری" می‌پردازیم.
همچنین، مفهوم "حبس تعزیری" و شرایط صادر شدن حکم زندان تعزیری را تشریح می‌کنیم و به بررسی مدت زمان حبس در هر یک از درجات حبس تعزیری، مواردی که به حبس تعزیری منجر می‌شوند و شرایط تخفیف و تبدیل برخی از این درجات می‌پردازیم.

حبس تعزیری چیست

در پاسخ به این سؤال که چه معنای حبس تعزیری است، باید گفت که حبس تعزیری یک حکم زندانی است که مانند سایر اقدامات حبس، از روزی شروع می‌شود که فرد متهم به تشریفات قطعی محکوم می‌شود.
در این نوع از حبس، در صورت وجود شرایط خاص، دادگاه می‌تواند اجرای حکم را موقتا به تعویق بیاندازد و یا مجازات دیگری را جایگزین حبس کند.
در سال ۱۳۹۹، قانون کاهش مجازات حبس تعزیری با هدف کاهش تعداد افراد محکوم به این نوع حبس، به تصویب مجلس رسید.

مجازات‌های تعزیری در قانون مجازات اسلامی متشکل از هشت درجه است که در صورت انجام عملی توسط فرد ، او به یکی از درجات ۱ تا ۸ مجازات تعزیری محکوم می‌شود.
به عنوان مثال، اگر فردی به جرم توهین مرتکب شود، مجازات درجه ۷ برای او تعیین می‌گردد.

تعزیرات قانونی باید واجباً زیر حداکثر تنزیلات قرارگیرند که در مقابل حدودی است که قانون مشخص کرده است و حوزۀ تنزیل مجازات تعزیراتی در آن قانون تعیین شده و قاضی برای تعیین مجازات دقیق متهم باید، با توجه به شرایط ارتکاب جرم، تصمیم‌گیری کند.
به طور ساده تر، محرک، سابقه و شخصیت ارتکاب کننده جرم برای تعیین دقیق تعزیرات و محرومیت های تعزیری توسط قاضی در نظر گرفته می شود.

با توجه به تبصره ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی، مجازاتی که به حداقل آن، یکی از درجات بالاتر و حداکثر آن، درجه‌ای بالاتر منطبق باشد، به درجه بالاتر تلقی می‌شود.

حکم تعزیری چیست

قبل از پاسخ به سؤال "تعریف دقیق تعزیر چیست"، باید به تعاریف مربوطه بپردازیم.
به طور کلی، تعزیر به معنای یک جرم که در آن عنوان حد، قصاص یا دیه نمی‌باشد و توسط قانون برای تخلف از مقررات حکومتی یا نقض محرمات شرعی تعیین و اجرا می‌شود.
قوانین مربوط به نوع، میزان، اجرا و سایر مقررات دستورالعمل‌های تعزیر نیز توسط قانونگذار تعیین می‌شود.

بنابراین جرایمی که قانون از آنها به عنوان جرایم تعزیری یاد می‌کند و در شرع اسلامی مصوّر نشده‌اند، مجموعه‌ای از اعمالی است که به آنها مجازات‌های تعزیری اختصاص می‌یابد.
این مجازات‌ها توسط دادگاه صادر و اجرا می‌شوند.
در قانون مجازات اسلامی حدود مجازات‌های تعزیری تعیین شده است.
با این حال، مقدار و کیفیت تعزیر پیش‌روی داور قضایی قرار دارد و وی می‌تواند بر اساس شرایطی مانند وضعیت روحی و روانی متهم در زمان ارتکاب جرم، نحوه ارتکاب جرم و موارد مشابه، مجازات تعزیری را به صورت دقیق و مشخص تعیین کند.

در مورد جرائم تعزیری، حکم تعزیری، رای دادگاهی است که مشخص می‌کند ماهیت دعوای کیفری و مجازات تعزیری مربوط به آن جرم چیست.

حبس تعزیری درجه 1

تعزیری حبس درجه یک، مجازات زندان بیش از ۲۵ سال است.
به این معنی است که فرد متهم به جرمی که از جمله مجازات آن تعزیری حبس درجه یک است، مانند تقلب در ارز ملی، ممکن است به بیش از ۲۵ سال زندان تعزیری محکوم شود.
البته، تعزیری حبس درجه یک را نباید با مجازات زندان اشتباه گرفت؛ به عنوان مثال، مجازات جرم قتل با ضربه وکشتن به زندان ابد منجر می‌شود، اما این نوع حبس از نوع زندان تعزیری است.

حبس تعزیری درجه 2

قانون مجازات اسلامی در مورد حکم زندان تعزیری درجه 2 تا ۲۵ سال حبس تعیین می‌کند.
بر اساس ماده ۹ این قانون، اگر متهمانی که به حبس درجه ۲، درجه ۳ و درجه چهار محکوم شده‌اند، یک چهارم مدت حبس خود را سپری کنند، می‌توانند از دادگاه خواست کنند تا بهره‌برداری از جی پی اس و سیستم نظارت الکترونیکی در محدوده مشخصی آزاد شوند.
با توجه به ماده ۶۲ قانون مجازات اسلامی، این قانون برای حبس تعزیری درجه ۲، درجه ۳ و درجه چهار هم قابل اعمال است پس از گذشت یک چهارم مدت حبس.

در قانون مجازات اسلامی، ماده ۶۲ ذکر شده است که در جرایم تعزیری با درجه پنج تا درجه هشت، دادگاه می‌تواند در شرایط خاصی، محکوم به حبس را با اجازه و رضایت مدانی متهم در یک منطقه مشخص قرار داده و آن را تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی قرار دهد.

حبس تعزیری درجه 3

"حبس مرتبه ۳ همانند حکم زندان با مدت زندانی بیش از ده تا پانزده سال می‌باشد.
برخی از جرائمی که عواقب آن اعمال حکم حبس مرتبه ۳ است، جعل مهر یا امضای رهبران یا رؤسای سه قوه، آدم‌ربایی و راهزنی است.
طبق ماده ۸ قانون کاهش مجازات، در صورتی که متهمین به حبس مرتبه ۲، حبس مرتبه ۳ و حبس مرتبه ۴ یک چهارم مدت زمان تعقیب خود را سپری کرده باشند و شرایط ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی نیز مناسب باشد، آن‌ها می‌توانند در دادگاه صدور حکم نیمه آزادی را دریافت کنند: 'مقررات این ماده (ماده ۵۷ قانون مجازات اسلامی) در مورد حبس‌های تعزیری مرتبه دو، مرتبه سه و مرتبه چهار، در صورت گذراندن یک چهارم مدت حبس قابل اعمال است.
'"

ماده 57 قانون مجازات اسلامی به شرح زیر است: در حبس های تعزیری درجه پنج تا هفت، دادگاه صادر کننده حکم قطعی می تواند مشروط به گذشت شاکی و سپردن تامین مناسب و تعهد به انجام یک فعالیت شغلی، حرفه‌ای، آموزشی، حرفه آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده موثر است، محکوم را با رضایت خود او، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد.
همچنین محکوم می تواند در طول دوره تحمل مجازات در صورت دارا بودن شرایط قانونی، صدور حکم نیمه آزادی را تقاضا نماید و دادگاه موظف به رسیدگی است.

حبس تعزیری درجه 4

مجازات جرایم که مستوجب زندان تعزیری هستند، بستگی به شدت جرم دارند.
در مواردی که جرم متوسط یا سنگین باشد، حکم زندان تعزیری ممکن است بیش از پنج تا ده سال باشد.
جرایمی که مجازات آن‌ها حبس درجه چهار است، می‌توانند شامل سوء قصد علیه رهبر یا مقامات جمهوری اسلامی، خرید و فروش غیرقانونی سکه و تخریب نظم عمومی باشند.
بر اساس ماده ۱۱ قانون کاهش مجازات‌های حبس تعزیری برای جرایم قابل گذشت، مدت زمان حبس تعزیری درجه چهار تا ده، به نصف کاهش می‌یابد.

در تبصره 11 بند ماده یازدهم، تصریف حکم مجازات‌های حبس تعزیری در محدوده چهار درجه تا هشت درجه که در قانون برای جرائمی که به آنها اعمال می‌شود تعیین شده است، به نسبت نصف تقلیل می‌یابد.

حبس تعزیری درجه 5

حبس تعزیری درجه پنج، که با حکم زندان تعزیری معادل است، معمولاً بیش از دو تا پنج سال است.
دادگاه می‌تواند افرادی که به جرایمی مانند کیف زنی، جیب‌بری یا آتش‌زدن منازل یا اموال دیگران مرتکب شده‌اند را به حبس درجه 5 محکوم کند.
طبق ماده 57 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که شاکی زمانی تعیین شده را گذشته باشد و شرایط لازم وجود داشته باشد یا درخواست مرتبط از دادگاه صورت پذیرد، می‌توان به تحمیل حبس تعزیری درجه پنج تا هفت، با قید وثیقه، محکوم شد.

ماده ۵۷: در حبس‌های تعزیری درجه پنج تا هفت، دادگاه صادرکننده حکم قطعی می‌تواند شرطی را بگذارد که شاکی باید زمانی که مشروط به حبس است، تامین مناسب را واگذار کند و تعهد کند که یک فعالیت شغلی، حرفه، آموزشی، حرفه‌آموزی، مشارکت در تداوم زندگی خانوادگی یا درمان اعتیاد یا بیماری که در فرآیند اصلاح یا جبران خسارت وارد بر بزه دیده، موثر است را انجام دهد.
محکوم را می‌تواند با رضایت خودش، تحت نظام نیمه آزادی قرار دهد.
همچنین، محکوم می‌تواند در طول دوره تحمل مجازات، در صورت داشتن شرایط قانونی، درخواست صدور حکم نیمه آزادی را داشته باشد و دادگاه موظف به بررسی آن است.

حبس تعزیری درجه 6

حکم زندان تعزیری به معنای حبس بین شش ماه تا دو سال است.
این نوع حکم زندان تعزیری در صورت جعل اسناد غیررسمی و ورشکستگی به تقصیر اجرا می‌شود.
مجازات جرایم غیرعمدی می‌تواند منجر به حکم زندان تعزیری درجه هشت تا دو تا شود و قابل تبدیل به مجازات‌های جایگزین حبس است.

ماده ۶۸ قانون مجازات اسلامی: مرتکبان جرائم غیرعمدی به مجازات جایگزین حبس محکوم می‌گردند، مگر اینکه مجازات قانونی جرم ارتکابی بیش از دو سال حبس باشد که در این صورت حکم به مجازات جایگزین حبس اختیاری است.

حبس تعزیری درجه 7

مدت زمان حبس درجه 7 از 91 روز تا 6 ماه است.
همچنین، اگر مجازات یک جرم مشمول هیچ یک از درجات مجازاتهای تعزیری نباشد، آن جرم محسوب خواهد شد به عنوان مجازات درجه 7.
افرادی که به مجازات حبس درجه 7 محکوم شده‌اند و سابقه محکومیت کیفری برخی از جرایم را نداشته باشند، می‌توانند مجازات حبس آنها را به جایگزین‌هایی مانند خدمات عمومی، جزای نقدی و محرومیت از حقوق اجتماعی تبدیل نمایند

بر اساس ماده ۶۶ قانون جرائم عمدی، افرادی که جرمی عمدی ارتکاب کرده‌اند و حداکثر مجازات قانونی آن‌ها نود و یک روز تا شش ماه حبس است، به مجازات جایگزین حبس محکوم خواهند شد، به استثنای مواردی که دارای سابقه محکومیت کیفری به شرح زیر باشند و از اجرای آن پنج سال نگذشته باشد:۱) داشتن بیش از یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس تا شش ماه یا جریمه نقدی بیش از ده میلیون ریال یا مجازات تعزیری۲) داشتن یک فقره سابقه محکومیت قطعی به حبس بیش از شش ماه یا حد یا قصاص یا پرداخت بیش از یک پنجم دیهنکته: در این متن از تگ‌های HTML مانند `` و `` استفاده کرده‌ام.

حبس تعزیری درجه ٨

مقصود از "حبس" درجه 8 تعزیری، معادلی برای "حکم زندان" تا سه ماه است.
طبق قانون مجازات اسلامی، افراد محکوم به حبس درجه 8، می‌توانند به جای اجرای حکم زندان، مجازات‌های جایگزینی نظیر خدمات عمومی، جزای نقدی و سایر تدابیر انتقامی را تحمل کنند.