جعل گواهی فوت و مجازات آن

زمانی که یک فرد فوت می کند، طبق قانون باید در مهلت مشخصی واقعه فوت به نهادهای ذی ربط اعلام شود تا برای مرحوم، یک سند رسمی به نام "سند وفات" صادر شود.
سند وفات مطابق قانون ثبت احوال، همانند یک شناسنامه، یک سند رسمی محسوب می شود.
براساس سند وفات، یک گواهی فوت صادر می شود و به افراد مرتبط مانند ورثه ها ارائه می شود تا در صورت لزوم، به جای شناسنامه متوفی، از آن استفاده کنند.

گاهی اوقات، سند گواهی فوت که باید توسط سازمان های مرتبط همچون سازمان ثبت احوال صادر شود، به شکلی جعل می‌شود و مفاد آن تغییر می‌کند تا برخی افراد، عموماً وراثه متوفیان، بتوانند از آن به منظور اغراض شخصی یا جرمی استفاده کنند.
به همین دلیل، سوال مطرح می‌شود که مجازات جرم جعل گواهی فوت چیست؟ در صورتی که گواهی فوت جعل شود، چگونه این جرم پیگیری می‌شود و مراحل رسیدگی به آن چگونه است؟

برای پاسخ دادن به این سؤالات، ابتدا به مطالعه نکات مرتبط با جرم جعل گواهی فوت و مجازاتی که برای جعل گواهی فوت تعیین شده است می پردازیم.
سپس، مراحل پیگیری و بررسی جعل گواهی فوت و نحوه رسیدگی به این جنایت را توضیح می دهیم.

جرم جعل گواهی فوت

بر اساس قانون مجازات اسلامی، ارتکاب جعل محسوب می‌شود و برای آن تنبیه قرار داده شده است.
اما در قانون، تعریف دقیقی از جعل داده نشده است و تنها با توضیح برخی موارد، جرم جعل بیان شده است.
ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی "جعل و تزویر" را تعریف می‌کند:براساس قانون مجازات اسلامی، جرم جعل و تزویر عبارت است از:

ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن، تراشیدن، قلم بردن، الحاق، محو، اثبات، سیاه کردن، تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی، الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر، به کار بردن مهر دیگری‌ بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب.

همانطور که می‌دانید، اقدامات جعلی به تمام اقداماتی اطلاق می‌شود که منجر به ساختن نوشته‌ای تقلبی و خراشیدگی و تراشیدگی سند یا مدارک می‌گردد.
این اقدامات به صورت قانونی تابع ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی هستند.
باید توجه داشت که جعل در موارد مذکور در این ماده محدود نیست و شامل سایر مواقع نیز می‌شود.
همچنین عنصر روانی در جرم جعل، شامل اعمالی است که به منظور تقلب و فریب دیگران انجام می‌شود.
این قاعده حتی در مورد جرم جعل رایانه‌ای نیز اعمال می‌شود.

با توجه به ماده مذکور، به راحتی می‌توان دریافت که جرم جعل، می‌تواند شامل بسیاری از اسناد و مدارکی شود که در زندگی روزمره افراد مورد استفاده قرار می‌گیرند؛ مانند جعل چک، جرم جعل شناسنامه یا کارت ملی، جرم جعل کارت پایان خدمت و غیره.
در این میان، متأسفانه مشاهده می‌شود که جعل گواهی فوت متوفیان نیز از گزند جاعلان دور نمانده است و جرم جعل گواهی فوت نیز ممکن است رخ دهد.

جعل گواهی فوت معمولاً به منظور تحقق هدف‌های شخصی صورت می‌گیرد.
به عنوان مثال، یکی از وراثت‌داران بدون اطلاع دیگر وراثت‌داران، با جعل گواهی فوت، برای خود وراثت را تنها شامل می‌شود و اموال متوفی را به نام خود می‌نویسد.
یا فردی که به منظور از بار پرداخت بدهی خود آزاد شود، گواهی فوت خود را جعل می‌کند.
همچنین مواردی هم وجود دارد که به قصد نیت جنایی، گواهی فوت متوفی را تزویر و جعل می‌کنند؛ مانند زمانی که اشخاصی امضا را جعل کرده و به جرم جعل امضا محکوم شوند.

در بسیاری از موارد، جرم تقلب در صدور گواهی فوت، توسط افرادی انجام می‌شود که حرفه‌ای نیستند و برای تقلب کار می‌کنند.
اما گاهی اوقات خود افراد نیز ممکن است در این تقلب دست داشته باشند.
قبل از اقدام به این کار، باید بدانیم که تقلب در صدور گواهی فوت و همچنین استفاده از گواهی فوت جعلی، به عنوان یک جرم محسوب می‌شود.
در ادامه به توضیح آن می‌پردازیم.

باید ابتدا بگوئیم که در حال حاضر به دلیل اینکه دریافت گواهی فوت به صورت الکترونیکی و از طریق سامانه درخواست گواهی فوت ممکن است، تعداد جعل گواهی‌های فوت کاهش یافته است.

مجازات جعل گواهی فوت

در قسمت قبل توضیح داده شد که استفاده از گواهی فوت جعلی و همچنین استفاده از سند جعلی گواهی فوت جرم محسوب می شود و در قانون مجازات اسلامی، مجازات قانونی جعل گواهی فوت و جعل گواهی پزشکی مشخص شده است.
برای اعمال مجازات جرم جعل گواهی فوت، تفاوتی وجود دارد که به آنکه آیا شخصی که جعل را انجام داده است خود شخص مجنی به جعل است یا اشخاص دیگری (مانند کارمندان موسسات و نهادهای قانونی و جاعلان حرفه ای) این تخلف را انجام داده اند، بستگی دارد.
ماده 532 قانون مجازات اسلامی این را مشخص می کند.

هر یک از کارمندان و مسئولان دولتی که در انجام وظایف خود، در صورتی که در قوانین، تفسیرات، نوشته‌ها، اسناد، سند‌ها، دفاتر و سایر مدارک رسمی تقلب کنند، می‌توانند به مجازات‌های اداری و جبران خسارت واقع شده، خود اضافه به آن‌ها احکام حبس از یک تا پنج سال یا جریمه مالی از شش تا سی میلیون ریال محکوم شوند.

بر اساس ماده ۵۳۳ قانون مجازات اسلامی، افرادی که سمت وظیفه یا مسئولیت دولتی ندارند، اگر یکی از جرایمی که در ماده قبل ذکر شده را ارتکاب کنند، علاوه بر تعویق خسارت وارده، به حبس از شش ماه تا سه سال یا تا هیجده میلیون ریال جریمه نقدی محکوم خواهند شد.

با توجه به قانون مجازات اسلامی و ماده 535 آن، هر شخصی که اقدام به استفاده از اسناد جعلی بکند و آگاهانه از جعلی بودن آنها باشد، علاوه بر تحمل خسارات ناشی از این اقدام، مجازات حبسی به مدت شش ماه تا سه سال یا پرداخت جریمه نقدی طبقه‌بندی شده بین سه تا هجده میلیون ریال خواهد داشت.

بر اساس ماده ۵۳۶ قانون مجازات اسلامی، هر شخصی که اسناد یا نوشته‌های غیر رسمی را تقلب کند یا تزویر نماید، یا از آن‌ها با اطلاع از تقلب و تزویر استفاده کند، به جرم جعل و تزویر دستگیر و محکوم به حبس از شش ماه تا دو سال یا پرداخت جریمه نقدی مبلغ سه تا دوازده میلیون ریال خواهد شد.
تمامی خسارات ناشی از این عمل جبران خواهد شد.

علاوه بر آن، تطبیق با ماده 2 قانون تخلفات، جرایم و مجازات‌های مرتبط با اسناد ثبتی و شناسنامه مقرر می‌کند که افرادی که در اعلام تولد یا رحلت یا هویت فرد، در تضاد با واقعیت عمل می‌کنند، ماما یا پزشکی که گواهی غلط درباره تولد یا رحلت ارائه می‌دهند، و همچنین افرادی که در مورد تولد یا رحلت دروغ بیان می‌کنند و اظهارات آن‌ها در ثبت رحلت تأثیرگذار است، به مجازات حبس از ۹۱ روز تا یک سال و یا مجازات نقدی محکوم می‌شوند.

مراحل پیگیری جعل گواهی فوت

همانطور که اشاره شد، استفاده از تکنیک تقلب برای ایجاد سند‌هایی مانند گواهی وفات در قوانین تنبیهات اسلامی به عنوان یک جرم محسوب می‌شود.
در نتیجه، می‌توان از این جرم شکایت کرده و پس از اثبات تقلب، متهم را به مجازات تقلب محکوم کرد.
به‌علاوه، به جز شکایت از جرم تقلب، می‌توان به شیوه‌ی دیگری هم پیگیری کرد که درخواست لغو سند تقلبی، یعنی گواهی وفات ساختگی است.

برطبق این اصل، می‌توان گام‌های پیگیری تقلب گواهی فوت را به صورت شکایت کیفری یا طرح دعوای حقوقی انجام داد.
در این بخش، می‌خواهیم به بررسی هر یک از این روش‌ها بپردازیم.

"مراحل بررسی تقلب در گواهی فوت به صورت کیفری اینگونه است که فرد شاکی می‌تواند به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند و در برابر تقلب در گواهی فوت شکایت جرمی مطرح کند.
در حین شکایت از تقلب در گواهی فوت، شاکی باید اسناد و مدارکی را که به وقوع جرم اشاره دارند، از جمله گواهی فوتی که تقلب شده است، به شکایت خود الحاق کند تا در طول مراحل بررسی تقلب توسط دادسرا مورد بررسی قرار گیرد.
همچنین، تقلب در امضای فرد متوفی نیز به همین روش عمل می‌کند.
"

پس از آن، شخصیت اصلی ما با یک موضوع مهم روبرو می‌شود.
او شاهد جعل گواهی فوت می‌شود که برای اثبات مرگ یک فرد استفاده شده است.
برای رسیدگی به این مورد، او تصمیم می‌گیرد ابتدا شکایت خود را در دادسرا ثبت کند.
سپس دادسرا به عنوان مرجع قانونی، موضوع را پیگیری می‌کند و پرونده را به دادگاه منتقل می‌کند.
در دادگاه، کلیه شواهد و مدارک معتبر در رابطه با جعل گواهی فوت بررسی می‌شود.
در این مرحله، اهمیت و اعتبار آن سنجیده می‌شود و افراد مورد استناد و مبتنی بر اطلاعات در دادگاه استدلال کرده و حقایق را ارائه می‌دهند.
پس از جمع‌آوری و بررسی اطلاعات، دادگاه در نهایت به تصمیم خود می‌رسد و قضاوت می‌کند که آیا جعل گواهی فوت درست است یا خیر.
در صورت تایید جعلی بودن گواهی، متهمان و متورطان با پیگرد قانونی روبرو می‌شوند.
به طور کلی، جرم جعل گواهی فوت یک جرم جدی است که نیازمند رسیدگی دقیق و حساسیت بالاست.
دادسرا و دادگاه با تأکید بر ارائه شواهد و مدارک معتبر، کوشش می‌کنند تا در توصیف و محاسبه عواقب این جرم، عدالت را رعایت کنند و به حقیقت پی ببرند.

تشخیص و رسیدگی به تقلب در گواهی فوت، علاوه بر تجربه کیفری، می‌تواند به صورت حقوقی هم انجام شود.
به این معنا که اگر شاکی علاقه‌ای به اجرای مجازات بر روی تقلب کننده نداشته باشد، می‌تواند در دادگاه حقوقی دعوایی جهت ابطال سند تقلبی پیش ببرد.
ادعای تقلب می‌تواند به عنوان ادعای تقلب اصلی یا ادعای تقلب فرعی در دادگاه حقوقی مطرح شود.

به صورتی که گاهی اوقات، فردی می‌تواند درخواستی داشته باشد که فقط به لغو یک مدرک مزور مانند چک جعلی، مدرک مالکیت جعلی یا گواهی فوت جعلی مربوط شود که این موضوع به عنوان اصلی تلقی می‌شود.
اما گاهی اوقات، فردی که در برابر او دعوایی رفع شده و مدارکی مانند گواهی فوت جعلی به عنوان مدرک به دادگاه ارائه شده است، درخواست لغو مدرک را دارد که به این نوع مزور بودن تبعی آن را می‌نامیم.

نحوه رسیدگی به جرم جعل گواهی فوت

یکی از روش‌های پیگیری جرم جعل گواهی فوت، اقدام به شکایت کیفری از فرد جاعل است که در دادسرا و دادگاه‌های کیفری مورد بررسی قرار می‌گیرد.
به همین دلیل، در پاسخ به این سؤال که چگونه جرم جعل گواهی فوت رسیدگی می‌شود، نکاتی را ذکر می‌کنیم:

شاکی باید ابتدا اقدام به طرح یک شکایت کیفری درباره یک شخص جعلی نماید.
این شکایت باید در دادسرای منطقه ای که جرم جعل در آن رخ داده است، مورد بررسی اولیه قرار گیرد.
در این حالت، باید اسناد و مدارک لازم مانند گواهی فوت جعلی را به شکایت خود اضافه کنید.
توجه کنید که در متن فوق برخی قسمت‌ها با استفاده از تگ‌های HTML ام عود شده‌اند.

در راستای کشف جعل گواهی فوت، دادسرا بررسی های تخصصی لازم را بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری انجام می دهد.
این بررسی ها شامل ارجاع موضوع به کارشناسان ممکن است که گواهی فوت را مورد بررسی قرار داده و یا تهیه گواهی از سازمان ثبت احوال کشور جهت تأیید اینکه آیا گواهی فوتی که وجود دارد، واقعا جعلی است یا خیر.
از تگ جعل گواهی فوت و سازمان ثبت احوال کشور در متن استفاده شده است.

در این بین، نیز هر دو طرف در این نزاع به دادسرا استدعا شده و گفتگوی آنها در آن شنیده می‌شود.
اما اگر دادسرا به ارتکاب جرم جعل یا تقلب در سند گواهی فوت پی ببرد، پرونده را به دادگاه کیفری ارجاع داده و قرار جلب برای دادرسی صادر می‌کند.

مسئولیت تصمیم‌گیری در این شرایط بر عهده دادگاه کیفری و قاضی پرونده است.
در جلسه رسیدگی به پرونده، با توجه به مطالبات و اظهارنظرهای طرفین، حکمی صادر می‌شود که براساس آن، فرد متهم به جعل گواهی فوت محکوم می‌شود و به مجازات استفاده از سند مجعول اعمال می‌شود.

به نکات مهم زیر در خصوص تأثیر صحت رای دادگاه کیفری و قضایی درباره جعل گواهی فوت توجه کنید.
اگر فرد شاکی بتواند رای دادگاه کیفری مبنی بر جعلی بودن گواهی فوت را دریافت کند، می تواند با ارائه آن به دادگاه قضایی، اثری نامطلوب بر دعوای اقامه شده علیه خود داشته باشد.
همچنین، در صورتی که دعوایی براساس این گواهی فوت جعلی بر علیه فردی مطرح شده باشد، این گواهی به عنوان بی اعتبار در نظر گرفته می شود.
با توجه به اجرای مراحل دریافت گواهی فوت به صورت الکترونیکی، توصیه می شود مقاله زیر را برای کسب اطلاعات بیشتر مطالعه کنید.
دریافت الکترونیکی گواهی فوت - مراحل و روش ها