جعل مادی و معنوی یا مفادی چیست و مصادیق آن

یکی از جرایمی که در قانون مجازات مورد پیگرد قرار می‌گیرد و برای آن مجازات سنگینی در نظر گرفته شده است، جرم واقعیت بسته است.
این جرم در ماده‌ای مستقل به طور صریح تعریف نشده است، اما طبق قانون، واقعیت بسته به معنای تغییر، تزویر، تحریف و یا دستکاری کردن است و می‌تواند درباره اسناد و مدارک، مهر، اسکناس‌ها، امضا و امور مشابه رخ دهد.

بر مبنای قانون مجازات، ساخت جعلی از انواع مختلف تشکیل می‌شود که شامل جعل مادی و معنوی است.
هر کدام از این دسته‌بندی‌ها دارای ویژگی‌ها و اثبات‌های خاص خود هستند.
به دلیل اینکه جعل مادی و معنوی با هم تفاوت دارند و هر کدام نحوه اثباتی خاص را دارند، ضرورت دارد که با توجه به تعاریف و مصادیق هر یک، آگاهی کافی داشته باشیم.

در این مقاله، به بررسی مفهوم و انواع جعل مادی و معنوی خواهیم پرداخت.
هدف ما این است که با توجه به تفاوت های آنها، نمونه هایی از جعل مادی و معنوی را برشمریم.
با ما همراه باشید تا درباره این موضوع بیشتر بدانید.

جعل مادی و انواع آن

در جواب به سؤالی که می‌پرسید درباره‌ی "معنای جعل مادی و معنوی و تفاوت آنها"، باید ابتدا هر نوع جعل را به همراه مصادیق آن توضیح دهیم و سپس تفاوت آنها را با یکدیگر بیان کنیم.
بنابراین در این قسمت، قصد داریم درباره‌ی "جعل مادی" و انواع و مصادیق آن به اساس ماده‌ی ۵۲۳ قانون مجازات صحبت کنیم.

ماده ۵۲۳ قانون مجازات، مصادیق مرتکب شدن جعل و تزویر را تعریف می‌کند.
جعل و تزویر شامل عمل ساختن نوشته یا سند، مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیررسمی، خراشیدن یا تغییر دادن برچسب‌ها یا تهیه کردن اصلاحیه یا حذف یا اثبات یا تغییر یا محو کردن می‌شود.
همچنین شامل نوشتن روی نوشته دیگر یا استفاده از مهر دیگری بدون اجازه صاحب آن می‌شود.
هدف از جعل و تزویر، تقلب است.

بر اساس این ماده، جعل مادی به معنای انجام اقدامات فیزیکی و تغییراتی بر روی اسناد رسمی، عادی و مدارک است، با هدف تقلب و تغییر در ظاهر و محتوای آن‌ها.
در جعل مادی، فرد جاعل با استفاده از اعمالی چون تغییر، حذف، تراشیدن و .
.
.
سند رسمی را به طور مادی تغییر می‌دهد تا با ایجاد تحولاتی در شکل و ساختار سند، تقلب را ایجاد کند.

برای پاسخ به این سؤال که چه مثال‌ها و نمونه‌هایی برای جعل مادی وجود دارد، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
برای مثال، فرض کنید کسی می‌خواهد امضا و مهر شخصی دیگری را جعل کند و یا با خراشیدن و تغییر در یک سند قراردادی، مبلغ یک بدهی را از میزان 10 میلیون تومان به 100 میلیون تومان تغییر دهد.
به عبارتی دیگر، ایجاد نوشته و مهر جعلی، خراشیدن و تغییر در اسناد، قلم‌بردن، اضافه و حذف کردن اطلاعات، نمونه‌هایی از جعل مادی هستند.

جعل مفادی یا معنوی و انواع آن

یکی از دسته‌بندهای جعل، جعل معنوی یا جعل مفادی است.
در این قسمت از مقاله، می‌خواهیم به سؤال "جعل معنوی چیست و مصادیق آن چه هستند؟" پاسخ دهیم.
سپس تفاوت جعل مادی و معنوی را توضیح دهیم.
جعل مفادی یا جعل معنوی، هر کدام از اعمالی هستند که عمدتاً در ماده ۵۳۴ قانون مجازات ذکر شده‌اند که مفاد آن می‌گویند: "

"در صورتی که کارکنان دولتی، مراجع قضائی و مامورین خدمات عمومی در تحریرها و قراردادهای مربوط به وظایف خود را تغییر داده یا اطلاعات را جعل و تزویر کنند،به طوری که موضوع یا محتوای آنها را تغییر داده و یا نوشته یک مقام رسمی را تحریف کنند و یا مهر یا تقاریر طرفین را تغییر دهند و یا ادعای خلاف حقیقت را حقیقت نمایند، آنها مورد مجازات قرار خواهند گرفت.
"

بر اساس این تبصره، تقلب معنوی به معنای تغییر محتوا و اطلاعات در اسناد بدون نیاز به تغییر فیزیکی آنها است و فقط در مورد اسناد رسمی قابل اجرا است.
زیرا اسناد عادی، بر خلاف اسناد رسمی، توسط امضاءکنندگان اسناد مستقیماً تنظیم می‌شوند و هیچ یک از طرفین نمی‌توانند ادعا کنند که در چارچوب تقلب مفهومی، خطایی در محتوای سند صورت گرفته است.

البته هر یک از طرفین می‌تواند ادعا کند که امور مطرح شده در سند عادی، در واقع تحقق نیافته است.
به عنوان مثال، یک شخص می‌تواند ادعا کند که با وجود آنچه در سند عادی ذکر شده است، هنوز مبلغ معامله را دریافت نکرده است؛ اما این به تفاوتی با جعل سند دارد.

در حینی که اگر در یک سند رسمی، مسئول تنظیم سند، مبلغ معامله را که توسط مشتری به وعده خود دریافت می‌شود، مخالف واقع اعلام کند، مواردی از تقلب روحانی رخ داده است و در صورت ادعای تقلب درباره سند و اثبات آن، فرد تقلبگر متجاوز، با پیگردی هایی از جمله جریمه نقدی و حبس طبق ماده ۵۳۴ مورد محاکمه قرار خواهد گرفت.

جعل معنوی نوعی تخلف است که بر اساس ماده 534 قانون مجازات اسلامی مجازات می‌شود.
این مصادیق می‌توانند شامل تغییر موضوع و مضمون، تغییر گفتار یا نوشته، تحریف کردن ادعاها و حقایق، یا به تقلید ازچیزی که نادرست و غلط است، باشد.

تفاوت جعل مادی و جعل معنوی

پس از بیان مفهوم و مصادیق جعل مادی و معنوی، زمینه‌های مختلفی برای تفاوت این دو نوع جعل وجود دارد.
در این بخش از مقاله، به مطالعه تمیز از تفاوت جعل مادی و معنوی می‌پردازیم و نکاتی را ارائه می‌دهیم تا متوجه شویم که این دو راهکار جعل چگونه از یکدیگر متفاوت هستند و کدام عناصر در هر کدام از آنها حاکم است.

بر اساس قانون آیین‌نامه دادرسی مدنی، روش بررسی صحت سند در موارد تقلب جسمانی و تقلب معنوی، متفاوت است.
در واقع، در تقلب جسمانی، معمولاً مواردی مانند مقایسه امضای سند با امضای سند‌های معتبر، دقت در بررسی و تجزیه و تحلیل امور مشابه مورد بررسی قرار می‌گیرد.
اما در تقلب معنوی، شامل مفاد و عبارات سند در مقایسه با چیزی که توسط مقام قانونی گفته شده است، مورد توجه و بررسی قرار می‌گیرد.

همچنین، در جعل مادی، تغییراتی در ظاهر اسناد و مدارک به وسیله اقداماتی مانند خدشه دار کردن، قلم بردن، محو کردن و تراشیدن اعمال می‌شوند.
اما در جعل معنوی، تغییرات و تحریفاتی در محتوای سند صورت می‌گیرد ولی بدون صورت گیری اقدامات مادی، فقط در جلوه‌ی آن رخ می‌دهد.