افراد با هدف‌های مختلف و در جهت همکاری، به عقد قرارداد می‌پردازند. طبق قوانین حقوق مدنی، تمامی قراردادهای میان افراد معتبر هستند مگر آن‌که با قوانین اجباری متضاد باشند. قانون به دو دسته تقسیم عقود صحیح شده است: عقود مشخص و عقود نامعین، که هر کدام شرایط و موارد خاص خود را دارند.

عقود خاصی وجود دارند که در قانون مدنی نام و مشخصات خاصی دارند. عقد بیع، عقد ضمان و عقد جعاله از جمله این عقود هستند. عقد جعاله که به طور رایج به آن عقد جایزه نیز گفته می شود، یک نوع عقد خاص است که دارای شرایط و مقتضیات مشخصی است. اگر این عقد بر اساس قوانین و مقررات مربوطه منعقد نشود، تاثیر حقوقی نخواهد داشت.

در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم و اهمیت جعله در قراردادها بپردازیم. سپس، ارکان جعله را با مثال‌هایی توضیح خواهیم داد و شرایط لازم برای اعتبار جعله را بررسی خواهیم کرد. اگر درباره این موضوع سوال یا ابهامی دارید، با ما همراه باشید.

جعاله چیست ؟

برای به دست آوردن توضیحات درباره معنای جعاله، باید به صورت جزئی به معانی این واژه از منظر لغوی و حقوقی آن پرداخت. به طور کلی، جعاله یک کلمه است که از ریشه "جعل" به‌دست آمده و به نوعی پرداختی است که به شخص دیگری در مقابل انجام کاری ارائه می‌شود. در لغت، معنای جعاله اجرت و دستمزد است. اما در حقوق، جعاله یک نوع قرارداد خاص است که در ماده 561 قانون مدنی تعریف شده است.

«ماده 561 قانون مدنی، تعریفی ارائه می‌دهد درباره‌ی جعاله که در آن آمده است: "جعاله، یک تعهد شخصی است که به پرداخت مقدار مشخصی از اجرت در مقابل انجام یک عمل، مستقل از اینکه طرف معین باشد یا نباشد." بر اساس این تعریف، جعاله نوعی قرارداد مشخص است که در آن شخصی ملزم به پرداخت مبلغی به عنوان اجرت بابت کار انجام شده است، و اهمیتی به وجود انجام دهنده کار ندارد.»

قرارداد جعاله چیست

در بخش قبل، توضیح داده شد که چه معنی‌ای به جعاله داده می‌شود و در حقوق، جعاله به یکی از نوع قراردادها گفته می‌شود که در تعریف عقد معین و عقد نامعین و تفاوت آنها، جعاله نیز به عنوان یکی از عقود معین ذکر شده است. پس از بررسی مفهوم جعاله، این بار قصد داریم به توضیح قرارداد جعاله بپردازیم.

برای تعریف قرارداد جعاله، می‌توان به قانون مدنی و اصولی که در آن تعریف شده‌اند مراجعه کرد. در این نوع قرارداد، یکی از طرفین تعهد می‌شود که به توسط یک شخص خاص یا نامعین، عملی خاصی را انجام دهد و در مقابل آن اجرتی معلوم پرداخت کند. در قرارداد جعاله، لازم نیست شخصی که عمل را انجام می‌دهد مشخص شود. همچنین، جزئیات اجرای عمل مورد نظر نیز می‌تواند مبهم باشد.

فرض کنید در یک خیابان، یک تابلو با عنوان زیر بچسبد: "اگر کیف با مشخصاتی خاص را پیدا کنید، پاداشی بزرگ دریافت خواهید کرد". اما این تابلو تنها یک حقه است. شخصی که کیف خود را گم کرده است، در تابلو وعده می‌دهد که هر کسی که کیف را پیدا کرده و به او بازگرداند، مورد پاداش و تشکر قرار خواهد گرفت. در این مثال، انجام دهنده این حقه می‌تواند هر شخصی باشد و تنها کافی است که با هر کیفیتی کیف را پیدا کند و به صاحب تابلو بازگرداند تا از مزد و تشکر مادی برخوردار شود.

ارکان جعاله

در قسمت قبل، توضیحی درباره مفهوم قرارداد جعاله داده شد. بیان کردیم که وجود یا عدم وجود یک شخص مشخص برای انجام کار، در قرارداد جعاله اهمیتی ندارد. اکنون پس از تعریف قرارداد جعاله، در این قسمت قصد داریم تعریف ارکان جعاله را با استفاده از یک مثال بررسی کنیم و بیان کنیم که ارکان جعاله چه هستند. جعاله از سه عنصر تشکیل شده است. به این معنی که برای تعریف یک عمل حقوقی به عنوان جعاله، این سه عنصر باید به همراه هم وجود داشته باشند. ارکان جعاله عبارتند از :

جاعل: ایشان اصلاح کاملی در متن انجام دادند و از برچسب‌های HTML نظیر em و strong در زبان فارسی استفاده کردند.

در تعریف ارکان جعاله با مثال، اولین رکن آن، به تعریف اولین رکن آن، یعنی جاعل، می پردازیم. جاعل، فردی است که درخواست انجام کاری را صادر می‌کند. به عنوان مثال، فردی می‌تواند آگهی‌ای بدهد که به دنبال پیدا کردن یک کیف با ویژگی‌های خاص است و برای یافتن آن پاداشی اعلام می‌کند.

عامل : باید به شرکت همسرم بروم و از وضعیت کاری او اطلاعاتی کسب کنم. سعی خواهم کرد در مورد مسائل اصلی صحبت کنم و به او توصیه‌های قوی بدهم. اما باید به احترام و حساسیت به او نزدیک شوم تا مشکلات را بهبود ببخشیم. به تصمیمات و تصمیمات او احترام بگذارم و در همین حین پیشنهادهای خود را با قوت بیان کنم.

در این متن، به توضیح دومین عنصر جعاله می‌پردازیم که عامل نامیده می‌شود. عامل، فردی است که وظیفه انجام کار درخواست شده را برعهده می‌گیرد. عامل می‌تواند یک شخص مشخصی یا شخص یا اشخاص نامشخصی باشد.

جُعل یک لغت است که به کار رفته است تا یک شیء را به عنوان بنیان یا اساسی تعیین کند. این کلمه به صورت عمومی برای نشان دادن این استفاده می‌شود که چیزی به عنوان منبع یا ریشه‌ای اساسی در نظر گرفته شده است. استفاده از این واژه در زمینه‌های مختلفی از جمله علم، هنر و مذهب مشهور است. مثلاً در علم، محققان به جُعل‌ها و نوآوری‌ها متکی هستند تا پیشرفت‌های نوین را رقم بزنند. همچنین، در هنر، می‌توانیم اعمال هنرمندانی را که به صورت جُعلی و خلاقانه ساخته شده باشند، مشاهده کنیم. از تگ جُعل استفاده می‌شود تا لغت برجسته و تأکید شود و از تگ جُعل برای تاکید بیشتر و قوی‌تر استفاده می‌شود.

توضیحات: در انتها، با استفاده از مثالی برای تعریف ارکان جعاله، به توضیح جعل می پردازیم. جعل به هزینه و پرداختی گفته می شود که باید به آن پرداخت شود.

سه عنصر زیر با هم یک قرارداد جعاله را شکل می‌دهند: رکن‌ها، زمان پرداخت دستمزد و میزان دستمزد. شاید شما این سوال را داشته باشید که زمانی که باید دستمزد قرارداد جعاله پرداخت شود، چیست؟ برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، می‌توانید مقاله‌ای درباره زمان دریافت و میزان دستمزد در قرارداد جعاله که لینک آن را در زیر قرار داده‌ایم، مرور کنید.

شرایط عمل مورد جعاله

در بخش‌های قبل، سؤالاتی را پاسخ دادیم که در آن‌ها معنای "جعاله"، قرارداد "جعاله" و تعریف ارکان "جعاله" را بررسی کردیم. حال پس از پاسخ به این سؤالات، در این بخش قصد داریم به بررسی شرایط لازم برای انجام یک "عمل مورد جعاله" بپردازیم. شرایط قانونی که عمل مورد جعاله باید داشته باشد عبارتند از:

مشروع باید:

"استفاده از مواد مخدر یک عمل غیرقانونی و نامشروع است. به عبارت دیگر، هیچ کس نمی تواند بگوید اگر شخصی مواد مخدر را جابجا کند، به او پاداش خواهم داد."