متاسفانه یکی از جرایمی که درباره آثار تاریخی و فرهنگی وجود دارد قاچاق این اموال است. قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی جرمی غیر قانونی است و به دلیل نمایانگر هویت یک ملت و جز اموال همگانی بودن، محسوب می‌شود. علاوه بر این، حفظ میراث فرهنگی ما یک وظیفه و هدف مهم است. این آثار تاریخی و فرهنگی مادی، شامل اشیا و آثاری هستند که قابل لمس و دیدن می‌باشند. آنها به عنوان نمونه‌هایی از تاریخ در موزه‌ها و مکان‌های مختلف وجود دارند. به همین دلیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری تشکیل شده است تا از حفظ و نگهداری این آثار مسئول باشد. اما متأسفانه، افرادی گاهاً این آثار را به خارج از کشور صادر می‌کنند؛ که اینکار جرم قاچاق اموال تاریخی را تشکیل می‌دهد. بنابراین، جرم قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی جبران‌ناپذیر است و با مجازات سختی همراه خواهد بود. به همین دلیل، در این مقاله به بررسی جرم قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی و نیز مجازات‌های متعلقه آن می‌پردازیم.

جرم قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی

قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی چیست؟ برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید بدانیم که اموال فرهنگی به اموال منقولی گفته می‌شود که بیانگر جوانمردی‌های مختلف زندگی انسان در گذشته است. به عنوان مثال می‌توان به روزنامه‌های قدیمی، تمبرها، نقاشی‌ها و مهرهای قدیمی اشاره کرد که تحقیق درباره آنها می‌تواند جوانب مختلف زندگی در گذشته را نشان دهد. همچنین، اموال تاریخی به اتفاقات تاریخی و زندگی رهبران و پادشاهان اشاره دارد. با توجه به اینکه اموال تاریخی و فرهنگی به کشور دیگری منتقل می‌شود و خروج آنها از طرف دولت ممنوع شده است، این عمل به عنوان جرم قاچاق شناخته می‌شود. بطور کلی، قاچاق به ورود و خروج غیرقانونی کالاها یا کالاهایی که خروج آنها ممنوع شده است اشاره دارد. طبق ماده 561 قانون مجازات اسلامی، هرگونه تلاش برای خروج اموال تاریخی - فرهنگی از کشور، حتی اگر عمل خروج اصلاً انجام نشود، به عبارتی دیگر، اگر فردی این اموال را با قصد خروج از کشور داشته باشد و در حین آن دستگیر شود، همچنان به عنوان قاچاق شناخته شده و محکوم به مجازات تعیین شده در این قانون خواهد شد. مهم بودن این موضوع این است که تشخیص اینکه یک شی آیا ارزش تاریخی - فرهنگی دارد یا خیر، بر عهده سازمان میراث فرهنگی کشور است. به عنوان مثال، ممکن است فردی تابلوی نقاشی یا یک اثر تاریخی در یک مکان قدیمی پیدا کند ولی در صورت فروش یا خروج غیرقانونی آن از کشور و یا در صورت دستگیری قبل از خروج از کشور، به عنوان مجرم قاچاق اموال فرهنگی و تاریخی محکوم خواهد شد و تصمیم درباره اینکه آیا یک شی ارزش تاریخی - فرهنگی دارد یا خیر نیز بر عهده سازمان میراث فرهنگی کشور است.

مجازات قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی

در صورتی که فعل قاچاق اموال تاریخی و فرهنگی مورد تایید قرار گیرد، جرم انجام شده تحت ماده 561 قانون مجازات اسلامی، شامل مجازات‌های زیر می‌شود: حبس از یک تا سه سال و پرداخت جریمه به مقدار دو برابر ارزش اموال معامله قاچاق شده. بلافاصله پس از این مجازات، مجرم موظف است اموال تاریخی و فرهنگی را نیز بازپس دهد. به عبارت دقیق‌تر، حبس مجرم نمی‌تواند کمتر از یک سال یا بیشتر از سه سال باشد و همچنین باید جریمه دو برابر ارزش مالی‌ای که قاچاق شده را پرداخت نماید. این‌ها به علاوه بازپس دادن اموال فرهنگی و تاریخی است. نکته مهم این است که به دلیل اهمیت جرائم قاچاق اموال فرهنگی و تاریخی، اگر علت و موانعی جلوی خارج کردن این اموال را بگیرد، مرتکب همچنان جنایتکار تلقی می‌شود و مجازات فوق را تحمل می‌کند. مهم است که توجه ‌کنیم قاچاق اموال فرهنگی و تاریخی یکی از انواع جرائم عمومی است، به این معنی که جرمی است که به صورت عمومی رخ داده و ضمیر عمومی را آزار داده است. در واقع، در این نوع از جرائم، جنبه عمومی بر جنبه خصوصی برتری دارد. به همین دلیل اگر فردی اطلاعی از وقوع این جرم بدست آورد، می‌تواند شکایت خود را به مرجع قضایی ارائه کند و روند پیگیری قضایی بلافاصله آغاز می‌شود.