ارث یک نظام حقوقی در ایران است که قوانین و مقررات آن بر اساس اصول شرعی تدوین شده است. در این نظام قانونی، به موارد مربوط به ارث در قوانین مدنی و قوانین امور حسبی پرداخته شده است. به واسطه ارث، افرادی که از نظر شرعی و قانونی به عنوان وراثت‌گیرنده شناخته می‌شوند، پس از درگذشت فرد وراثت‌کننده، به اموال و دارایی‌هایی که به نام وراثت‌کننده باقی می‌ماند، حق ورود دارند و قادرند بر این اموال سهمی ادعا کنند که به آن با نام ترکه اشاره می‌شود.

"ارث بری در واقع وابسته به فوت مورث می‌باشد و قبل از رخداد این رویداد، امکان تقسیم ارث وجود ندارد. با این حال، برخی اوقات، افراد به منظور جلوگیری از بروز اختلافات آینده، به تقسیم ارث قبل از فوت، بین ورثه‌های قانونی می‌پردازند. اما این اقدام تنها در صورت رعایت شرایط و مقررات قانونی، میسر خواهد بود."

به عنوان نویسنده این مقاله، قصد داریم به تحلیل "تقسیم ارث قبل از فوت" بپردازیم و بررسی کنیم که آیا این کار امکان پذیر است یا خیر. همچنین، در اینجا به شرایط و فرایند انجام آن با توجه به قانون مدنی و قانون امور حسبی پرداخته خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر، با ما همراه باشید.

آیا تقسیم ارث قبل از فوت امکان پذیر است

زمانی که یک فرد فوت می‌کند، دارایی‌ها و اموالی که از او باقی می‌مانند و به آن‌ها ترکه گفته می‌شود، به عنوان میراث برای وراثان قانونی او منتقل می‌شود. ترکه شامل جزئیاتی مثبت و منفی است که وراث در صورت پذیرش میراث باید هر دو جزء آن را قبول کنند؛ اما عموماً وراث تمایلی به پذیرش جزء منفی نداشته و این می‌تواند منجر به اختلافات در میراث شود.

با وجود اینکه قانونگذار در قانون مدنی مقرر کرده است که تقسیم ارث به زمان وفات وارث و وجود آن هنگام وفات تعلق گیرد، برخی افراد به منظور پیشگیری از اختلافات در تقسیم ارث که پس از وفات هر فرد بسیار متداول است، تمایل دارند قبل از فوت خود منابع ارثی را تقسیم کرده و به این ترتیب از اختلافات احتمالی جلوگیری کنند و همچنین بار مالیات بر ارث را از دوش ورث بردارند.

توجه: این یک متن تغییر یافته به زبان فارسی است و حاوی برچسب‌های HTML است.

در شرایطی مشابه، بسیاری از افراد با سؤالی مواجه می‌شوند که آیا تقسیم ارث قبل از فوت امکان پذیر است یا خیر و اگر امکان دارد، چه شرایط و نحوه‌ی آن است؟ برای پاسخ به این سؤال که آیا می‌توان تقسیم ارث قبل از فوت را مورث دانست یا نه، باید مقررات و شرایط تقسیم ارث و ارث‌بری را از منظر قوانین مدنی و قوانین امور حسبی مورد بررسی قرار داد.

فصل دوم از قانون مدنی ، که از ماده 867 آغاز می شود ، به شرایط مربوط به ارث پرداخته است. ماده 867 از این قانون، در ارتباط با تحقق ارث ، مشخص می کند: "ارث به تحقق خواهد رسید ، بگونه ای که فرد واقعی یا فرضی میراث دهنده فوت کند." همچنین ماده 875 این قانون در مورد شرایط تحقق وراثت معطوف می گوید: "شرط وراثت این است که فرد در حین فوت زنده باشد و در صورتی که حامل باشد، فقط زمانی میراث را به دست خواهد آورد که در زمان مرگ نطفه او شکل گرفته و در زمان تولد هم زنده باشد ، حتی اگر بلافاصله پس از تولد فوت کند."

بر اساس دو عنصر فوق، می‌توان گفت که شرط تحقق وارثیت، فوت واقعی یا فرضی فرد مورث، یعنی اینکه پس از مرگ فرد، ارث گیرندگان قانونی از او ارث ببرند، می‌باشد و وارثیت تنها برای افرادی قابل انتساب است که در زمان مرگ فرد مورث قانونی هنوز زنده باشند. جنین در هنگام فوت نیز می‌تواند وارث شده، شرط آن این است که زنده به دنیا بیاید و حتی اگر بلافاصله پس از تولد فوت کند، وارثیت، به او نسبت داده نمی‌شود.

بنابراین، با توجه به مطالب فوق، پاسخ به سؤال آیا تقسیم ارث قبل از فوت مورث از طریق خود فرد یا وراث ممکن است یا خیر، به این صورت است که از لحاظ حقوقی و قانونی امکان این امر وجود ندارد، زیرا شرط اساسی برای تقسیم ارث، فوت مورث می‌باشد. در نتیجه، این خلاف واقعیت خواهد بود تا قبل از فوت، تقسیم ارث انجام شود.

"با اما، در صورتی که مورث به هر دلیلی قصد داشته باشد دارایی‌ها و اموال خود را قبل از فوت تقسیم کند، باید از طریق نهادهای قانونی دیگر به این مسئله پرداخت کند. این کار می‌تواند با استفاده از تعدادی از عقود معین یا روش‌های دیگر انجام شود. در ادامه، درباره هرکدام از این روش‌ها و نهادهای قانونی توضیح خواهیم داد."

شرایط تقسیم ارث قبل از فوت

مانند قسمت قبل، توضیح می‌دهیم که تقسیم ارث قبل از فوت، به خلاف بخشش ارث یا بخشش سهم الارث، امکان‌پذیر نیست. زیرا فرد هنوز زنده است و شرط قانون مربوطه برای تحقق ارث، یعنی فرارسیدن موت واقعی یا فرضی، رخ نداده است. با این حال، با وجود عدم امکان تقسیم ارث قبل از فوت، راه‌هایی وجود دارد که یک شخص می‌تواند قبل از مرگ خود به تقسیم دارایی‌ها و اموال منقول و غیر منقول خود بپردازد.

تیره یکی از مبانی ایمان و خلاصه ی روش های توزیع میراث قبل از وفات است. از جمله این روش ها، استفاده از عقودی مثل عقد هبه یا استفاده از صلح عمری است. در قسمت بعدی به طور مفصل روش های انجام این معاملات را توضیح خواهیم داد. با این حال، برای انجام هرگونه معامله حقوقی نیازمند رعایت شرایط آن است. در این قسمت از مقاله قصد داریم درباره شرایط استفاده از روش هایی که با استفاده از آن ها می توان به نوعی تقسیم ارث قبل از فوت یا به طور دقیقتر تقسیم دارایی و اموال قبل از فوت را صحبت کنیم. این شرایط به شرح زیر هستند:

مالکیت مال یا منفعتی که مالک، تمایل به تصرف آن دارد، حقی است که در قانون مورد احترام قرار دارد. این حق، به افراد اجازه می‌دهد تا در مالکیت خود، فعالیت‌هایی را انجام دهند که با قوانین و حقوق دیگران همسو باشد. با رعایت شرایط مندرج، مالک می‌تواند اقداماتی نظیر انتقال، فروش، تصرف و سایر فعالیت‌های مشابه را در خصوص مال خود انجام دهد.

داشتن اهلیت قانونی یکی از شروط ضروری است که برای انجام هرگونه قرارداد یا اعمال حقوق لازم است. اهلیت قانونی شامل عقل، بلوغ و رشد است و برای انجام معاملاتی مانند استفاده از روش‌های تقسیم ارث قبل از فوت یا انتقال مال به صورت هبه یا صلح نیز اهلیت قانونی الزامی است. این موضوع به معنای لازم و ضروری بودن اهلیت در انجام هرگونه عملی است.

"قصد و رضا: قصد و رضا، یکی از عوامل مهم در انجام هر نوع قراردادها و در حقوق است. داشتن قصد و رضا برای انجام عملی، شرایط ضروری و قانونی می‌باشد. به عبارت دیگر، اگر شخص قبل از فوت خود، قصد و رضایتش را برای تقسیم دارایی‌های خود ازطریق قراردادهایی مانند هبه یا صلح داشته باشد و به طور آزادانه و به دلبخواه خود، این کار را انجام دهد، آنگاه این تقسیم اموال مورد قبول و معتبر است."

یکی از شرایط ضروری در تمامی قراردادهای حقوقی، وجود جهت مشروع برای انعقاد قرارداد است. به عبارت دیگر، هدف از انجام معامله نباید غیر قانونی باشد. حتی در تقسیم ارث قبل از فوت نیز، فرد باید براساس جهت مشروع عمل کند؛ به این معنی که تقسیم ارث خود قبل از فوت را به منظور فرار از بدهی و دین نباید بصورت هبه یا صلح در قراردادی انجام دهد.

برای کسب اطلاعات بیشتر درباره قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان، مقاله‌ای به نام "آموزش تقسیم پول و اموال قبل از فوت" را به علاقه‌مندان این موضوع پیشنهاد می‌کنیم. در این مقاله، به تفصیل نحوه تقسیم دارایی‌ها و اموال منقول و غیر منقول پیش از فوت را توضیح خواهیم داد. برای اطلاعات بیشتر، لطفاً بخش "حتماً بخوانید" را مطالعه کنید.

نحوه تقسیم ارث قبل از فوت

با توجه به اینکه مفهوم «ارث»، با «فوت»، گره خورده و بر اساس ماده 867 قانون مدنی، شرط تحقق «ارث» نیز موت حقیقی یا فرضی است، پس به صورت عملی، قبل از فوت امکان تقسیم ارث وجود ندارد؛ اما، اگر کسی قصد داشته باشد، قبل از مرگ خود، اموال و دارایی‌های خود را تقسیم کند یا به عبارت عرفی، به «تقسیم ارث قبل از فوت» بپردازد، می‌تواند این کار را با استفاده از روش‌های دیگری که در حقوق پذیرفته شده‌اند، انجام دهد.

در بخش حاضر از مقاله، بر طبق استناد به روش‌های مختلف، می‌خواهیم درباره موضوعی مهم یعنی تفکیک دارایی در زمان حیات صحبت کنیم. روش‌هایی مانند هبه و صلح عمری امکان می‌دهند که فرد قبل از رحلت خود، بتواند دارایی‌های خود را به طور عادلانه تفکیک کند. در ادامه به تشریح مراحل و روش‌های انجام این کار پرداخته خواهد شد. به زبان ساده، روش هبه به معنای اهدای قسمتی از دارایی‌های خود به افرادی است که به نیاز آنها برخوردار هستند. این روش می‌تواند از طریق پیشنهادهای خیریه، اهدا به بنیادها و سازمان‌ها یا حتی کمک به افراد نیازمند در اطراف روستا یا شهر انجام شود. اهدای زمین، مسکن، خودرو و حتی اهدای وقف به عنوان دلیلی برای تفکیک دارایی مطرح هستند. روش صلح عمری به دنبال امنیت و آرامش خانواده پس از فوت فرد است. در این روش، توافقنامه‌ای تهیه می‌شود که در آن توزیع و تقسیم دارایی‌ها به صورت قانونی و بر اساس اراده متوفی تعیین می‌شود. این روش شامل نگارش وصیت‌نامه قانونی، حذف احتمال جنگ و اختلافات در خانواده و اجرای تصمیمات با دقت و انصاف است. به این ترتیب، با استفاده از روش‌های هبه و صلح عمری افراد قبل از رحلت، می‌توانند دارایی‌های خود را به صورت منصفانه و با رعایت عدالت تقسیم کنند. هر کدام از این روش‌ها دارای مراحل و شرایط خاص خود هستند که در ادامه مقاله به آنها خواهیم پرداخت.

روش تقسیم دارایی‌ها قبل از فوت با استفاده از هبه

ماده 795 قانون مدنی چگونگی تقسیم دارایی‌ها قبل از فوت را با استفاده از هبه تعریف می‌کند. طبق این ماده، هبه به صورتی است که با آن یک فرد املاک و اموالی را با مشروعیت به فرد دیگری واگذار می‌کند. فرد واگذارکننده را به عنوان واهب و فرد دریافت‌کننده را به عنوان متهب می‌نامند. اموال و امکاناتی که مورد هبه قرار می‌گیرند را نیز به عنوان موهوبه معرفی می‌کنند.

بنا براین، تقسیم دارایی‌ها قبل از فوت به صورت رایگان و از طریق هبه صورت می‌گیرد و روش انجام آن توسط تنظیم یک هبه‌نامه رسمی یا غیررسمی و حتی دست‌نوشته ممکن است.

"تقسیم دارایی‌ها قبل از فوت، با استفاده از توافق عمری" در قوانین مدنی ایران، توافق عمریی به عنوان یک نهاد حقوقی وجود دارد که به مالک امکان می‌دهد مالکیت خود را برای دیگر شخص منتقل کند، اما حق استفاده از منافع مال تا آخرین لحظه زندگی او به مالک قبلی تعلق دارد. پس از فوت، مالک قادر است نسبت به تصرف در منافع مال اقدام کند. برای انجام توافق عمری، می‌توان یک قرارداد عمری رسمی یا دستی تنظیم کرد.