قانونگذار در حوزه حقوق و مقررات مدنی، به شدت احترامی برای توافقاتی که بین افراد منعقد می‌شود و تعهداتی که به واسطه این توافقات و قراردادها، به صورت معین یا نامعین، برای افراد بوجود می‌آید، قائل است. او این تعهدات را با ارزش دانش می‌پذیرد و می‌توان گفت که تضمین‌های حقوقی مانند جبران خسارت و اجرای تعهدات برای عدم رعایت این توافقات را پیش‌بینی کرده است.

بنابراین، افراد موظفند به قراردادهایی که منعقد شده‌اند، پایبند باشند و نمی‌توانند به آسانی آن‌ها را نقض کنند؛ مگر آنکه از نهادهای حقوقی مقرر در قوانین مانند فسخ استفاده کنند و یا ثابت کنند که شرایطی برای ابطال قرارداد وجود دارد. به دلیل اهمیت و کاربرد این دو نهاد، همه افرادی که قرارداد می‌بندند، باید با قوانین، مراحل، شرایط و تأثیرات هرکدام آشنا باشند.

در اینجا، مقاله‌ای وجود دارد که دربارهٔ "تفاوت میان فسخ و منفسخ" صحبت می‌کند. این مقاله توضیح می‌دهد که فسخ و منفسخ چیستند و میان آن‌ها چه تفاوتی وجود دارد. همچنین، شرایط، مراحل، نحوه‌ی اجرا و تأثیرات آن‌ها نیز مورد بررسی قرار می‌گیرد. افراد علاقه‌مند می‌توانند با ادامه‌ی مطالعه، اطلاعات بیشتری دربارهٔ این موضوع کسب کنند.

فرق فسخ و منفسخ از نظر شرایط چیست

قبل از تبیین تفاوت و اختلاف شرایطی بین فسخ و منفسخ، لازم است که تعریف و توضیحی از جنبه حقوقی هر یک ارائه شود. فسخ به معنای قانونی واگذار کردن یا لغو کردن یک تعهد است، در حالی که منفسخ به معنای لغو یک قرارداد یا تفکیک از طرف قانون است. حال آنکه تجزیه و تحلیل تفاوت بین فسخ و منفسخ از نظر شرایط ما را به مراحل، آثار و روش‌های صورت گیری هر کدام می‌برد. با این شرایط، بررسی و بحث در این موضوع مهم از جهت قانونی لازم و ضروری به نظر می‌رسد.

در قانون مدنی، قراردادها به دو دسته قراردادهای ضروری و قراردادهای مجاز تقسیم می‌شوند. در قراردادهای ضروری، هیچ یک از طرفین حق فسخ یا خیارات قانونی را ندارند، مگر اینکه شروط خاصی وجود داشته باشد که قرارداد را نامعتبر کند یا به طور خودکار آن را لغو کند.

مفهوم "فسخ"، به معنای لغو یک طرفه عقد و در نتیجه قرارداد، با صرف نظر از تمام تعهداتی که بر اساس آن ایجاد شده‌اند است. این لغو تنها با اراده یکی از طرفین قرارداد امکان پذیر است. همچنین، مفهوم "منفسخ" به معنای لغو قرارداد به دلیل موارد غیرارادی و اجباری است که می‌تواند براساس قوانین، قرارداد یا شرایطی به وقوع بپیوندد. بطور مثال، فوت یکی از طرفین (در صورتی که در قرارداد مورد قبول باشد) می‌تواند به منفسخ شدن قرارداد منجر شود. در منفسخی قرارداد، هیچ یک از طرفین دخالتی ندارند و لغو قرارداد به دلیل دلایل قانونی، قراردادی یا نیروهای قهری اتفاق می‌افتد.

برای پاسخ به این سؤال که "در قوانین و شرایط، چه تفاوتی بین فسخ و منفسخ وجود دارد؟" باید گفت که فسخ یعنی وقوع دعوا و ابطال قرارداد و این امر باید با توافق طرفین و تأیید قوانین انجام شود. اما در منفسخ، قرارداد به علت عواملی مانند عوامل طبیعی یا قوانین لغو می شود. همچنین باید در نظر داشت که فسخ فقط ممکن است در قراردادهای لازم رخ دهد، اما منفسخ هم در قراردادهای لازم و هم در قراردادهای اختیاری قابل انجام است.

برای روشن تر شدن در مورد تفاوت فسخ و منفسخ، می توان با استفاده از مثال‌های زیر به آن توجه کرد. به عنوان مثال، فرض کنید علی موافقت کند که قراردادی لازم را در قسمتی از عقد بیع تکمیل کند و در شرایط قرارداد، نوشته شود که علی حق دارد تا ۱۵ روز پس از تاریخ انعقاد قرارداد، آن را فسخ کند و همچنین شرط بندی صورت گیرد که اگر وجه قرارداد یا تحویل مبیع، تا تاریخ .../.../... با تأخیر حتی یک روز روبرو شود، قرارداد منفسخ خواهد شد.

در قسمت اول این نمونه، اگر علی تصمیم به لغو قرارداد با اراده یک طرفه داشته باشد و مطابق شرط ذکر شده در قرارداد، تنها ۱۵ روز فرصت دارد تا با اعلام اراده، قرارداد را لغو کند. در این ۱۵ روز، علی می تواند به کمک اعلام اراده، بدون دلیل و صرفا با مشروطیت یک طرفه، قرارداد را لغو کند.

در قسمت دوم نمونه، اگر هر یک از علی یا حسن، در تاریخ تعیین شده در قرارداد، تعهد خود را برای تحویل مبلغ یا قیمت مورد نظر انجام ندهند، قرارداد به طور خودکار لغو خواهد شد و نمی‌توان آن را به حالت اولیه برگرداند مگر اینکه قرارداد جدید انعقاد شود.

یکی از نمونه‌های دیگری که برای انفساخ کردن می‌توان ذکر کرد، واقع شدن حادثه‌ای مثل مرگ یکی از طرفین در قرارداد وکالت که تحت شرایطی مشروع است؛ به طوری که طبق قانون مدنی، پس از مرگ وکیل یا موکل، قرارداد به طور خودبخود لغو می‌شود و نیازی به اعلام اراده ندارد.

تفاوت فسخ و منفسخ از نظر مراحل و نحوه

پس از آشکارسازی تفاوت‌ها و اختلافات میان عقود فسخ و منفسخ حقوقی، در این بخش از مقاله به بررسی قانونی تفاوت‌های بین این دو مفهوم پرداخته خواهد شد. با توجه به شرایط و مراحل مربوطه، تفاوت فسخ و منفسخ عبارتند از: 1. فسخ: در فسخ، روند انجام عملیات لازم برای خاتمه عقد، بر اساس قوانین و مقررات مربوطه انجام می‌گیرد. این روند شامل مراحل فراخوانی، اعلام و جلب توجه شخص مقابل و انجام اقدامات قانونی مربوط به فسخ است. 2. منفسخ: در منفسخ نیز برای پایان دادن به عقد، عملیات مشابهی صورت می‌گیرد. اما تفاوت اصلی در این است که عملیات منفسخ با توافق و اجماع طرفین انجام می‌شود. در این روش، طرفین به منفسخی عقد رضایت داشته و آن را با توافق خود تصمیم می‌دهند. این عملیات شامل اعلام، تبادل نظر و توافق میان طرفین و انجام اقدامات لازم برای برخورداری از اثرات منفسخی است. بنابراین، تفاوت فسخ و منفسخ عمده‌ای را در نحوه و مراحل انجام عملیات پایان دادن به عقد مشاهده می‌کنیم.

در تمامی وضعیت‌ها، طرف می‌تواند حق فسخ قرارداد را در اختیار داشته باشد. برای این منظور، طرف می‌تواند اراده‌اش برای فسخ قرارداد را به صورت شفاهی یا کتبی اعلام کرده و همچنین می‌تواند اظهارنامه قضایی را ارسال کند. اعلام فسخ قرارداد باید به صورت مستقیم و قاطع به طرف مقابل انجام شود.

در صورتی که عقد، به طور غیر ارادی و خود به خود، مثلاً به دلیل مرگ یا دیوانگی یا عدم هوشیاری یکی از طرفین، به هر دلیل قانونی منفسخ شود، تعلیم تابع عقد نیازی به اعلام اراده ندارد. علاوه بر این، اگر یکی از شروط موجود در توافقنامه انجام شود و آن شرط منجر به برهم‌خوردن عقد شود، نیازی به اعلام اراده نیست.

فرق فسخ و منفسخ از نظر آثار چیست

یکی از سؤال‌های رایج پیرامون فسخ و منفسخ، متمایز کردن آثار این دو اصطلاح و تأثیر آن‌ها است. آیا این دو نهاد حقوقی تأثیری مشابه دارند یا خیر؟ برای پاسخ به این سؤال، باید بگوییم که تفاوت و تأثیر فسخ و منفسخ از نظر آثار چیست؟

هم در حالت فسخ قرارداد و هم در انفساخ آن، با اعلام اراده برای فسخ قرارداد یا وقوع علل قهری، قانونی یا قراردادی برای انفساخ، همه آثار عقد و تعهدات مربوطه باطل می شوند. به عبارت دیگر، فسخ و منفسخ، از نظر اثرگذاری، هیچ تفاوتی ندارند.

مهم بودن ذکر می‌شود که در صورتی که در قرارداد، به صراحت، ممنوعیت عدم انتقال یا معامله یا انجام اعمال حقوقی بر موضوع قرارداد شرط نشده باشد، ایجاد تغییر یا لغو قرارداد، هیچ تاثیری بر آنچه در هنگام تغییر یا لغو قرارداد اتفاق افتاده است، نخواهد داشت.