تفاوت عقد و ایقاع

تعهدات، از دو جنبه متفاوت، نشات می‌گیرند: اعمال حقوقی و وقایع حقوقی.
در جداسازی این دو، می‌توان گفت که اعمال حقوقی، تعهداتی هستند که به دلیل اراده افراد ایجاد می‌شوند، مانند تشکیل قرارداد.
از طرف دیگر، وقایع حقوقی، تعهداتی هستند که خارج از اراده فرد ایجاد شده و بر او بار می‌آورد؛ به عنوان مثال، وقوع سرقت توسط یک فرد، مبدأ تعهد او برای بازگشت مال مسروقه است که یک وقوع حقوقی محسوب می‌شود.

اعمال حقوقی که اراده یک فرد در آن‌ها دخیل است، به دو دسته تقسیم می‌شوند: عملیات و تعهدات.
عملیات و تعهدات، نمونه‌هایی هستند که فرد با اراده‌اش، به آثار آن‌ها متعهد می‌شود.
البته، در مواردی مانند نحوه بروز این عملیات و تعهدات، عواملی که باعث ادامه‌ی آن‌ها می‌شوند و نحوه پایان‌یافتن آن‌ها، تفاوت‌هایی بین عملیات و تعهدات وجود دارد که بررسی آن‌ها ضروری است.

با توجه به اهمیت مهم این مسئله، در اینجا قصد داریم در این مقاله به سوال "چیستی عقد و ایقاع؟" پاسخ دهیم.
در ادامه نیز تفاوت‌های بین عقد و ایقاع را بررسی می‌کنیم.
اگر سؤالاتی در مورد اختلاف قرارداد و ایقاعات دارید، همراه ما باشید تا در این مقاله به آنها پاسخ دهیم.

عقد چیست ؟

برای پاسخ به این سؤال که معانی عقد چیستند، باید به قوانین مدنی مراجعه کرد.
در واقع، عقد عبارت است از اتفاقی که دو یا چند نفر در تعلق به یک موضوع خاص، توافق می کنند و تعهداتی را به یکدیگر عهده می شوند.
این توافق می تواند در قالب معامله‌های مختلفی صورت بگیرد، مانند انتقال مالکیت یا اجاره‌نامه.
هنگامی که تمامی شرایط لازم برای صورت گرفتن یک عقد فراهم شود، به این توافق عقد گفته می شود.
در عقد بیع، مالکیت یک مال از فروشنده به خریدار منتقل می شود و در عقد اجاره، مالکیت یک ملک به اجاره دهنده واگذار می شود.
برای عقد هبه و قرارداد وکالت نیز موقعیت های خاصی تعریف شده است.

هر عملی برای به وجود آمدن، به دو عنصر اصلی یعنی ایجاب و قبول نیاز دارد.
ایجاب، پیشنهاد برای شروع توافق می‌باشد و قبول، پذیرش این پیشنهاد است.
بنابراین، وجود دو اراده ضروری است تا یک قرارداد شکل گیرد.
همچنین، برای انعقاد صحیح قراردادها، باید به یک سری مشروطیت‌های عمومی صحت قرارداد پایبند باشند.
این موارد در ماده ۱۹۰ قانون مدنی ذکر شده است و بنا بر این ماده، "برای اعتبار هر معامله، مشروطیت‌های زیر، بسیار اساسی هستند:"

منظور از طرفین و رضایت آنها: برای انجام معامله، هر دو طرف باید قصد و رضایت لازم را داشته باشند.
عدم رضایت هر یک از آنها می‌تواند باعث عدم موفقیت معامله شود.
قرار داد معتبر است که براساس قصد قرار دهنده ساخته می‌شود و باید شرایط مشخصی داشته باشد که قصد را نشان دهد.

اهلیت طرفین در قرارداد بسیار حائز اهمیت است، زیرا برای انجام معامله لازم است که هر دو طرف از اهلیت مورد نیاز برخوردار باشند.
برای احراز اهلیت متعاملین، ضروری است که آن‌ها باالغ و عاقل و رشید باشند.

موضوع معامله:

معامله یک واقعه است که شامل مبادله یا انجام یک عملی است که طرف‌های آن طبق توافق قبلی، تعهد به تسلیم یا انجام آن را دارند.

معتبر بودن معامله: معامله باید دارای اعتبار و قانونیت باشد.
در معامله، نیازی به صراحت تعیین جهت آن نیست، اما اگر تعیین شده است، باید مجاز و مشروع باشد.
در غیر اینصورت، معامله نامعتبر است.

بنابراین، برای تشکیل یک قرارداد صحیح، شروطی بالا ضروری است که این شروط برای همه قراردادها یکسان است.
به همین دلیل، به آنها شرایط عمومی صحت قراردادها می‌گویند.
البته برخی قراردادها، علاوه بر شرایط عمومی، نیاز به شرایط خاصی نیز دارند تا به طور صحیح منعقد شوند.
به طور مثال، در قرارداد هبه، قبض و شرط صحت دارای اهمیت هستند.

ایقاع چیست ؟

در قسمت قبل، ما درباره "عقد" صحبت کردیم و بیان کردیم که برای انعقاد "قرارداد"، نیاز است دو یا چند نفر با یکدیگر توافق کنند.
اکنون در این قسمت قصد داریم به سوالی جدید پاسخ دهیم؛ اینکه "ایقاع" چیست؟ در تعریف ایقاع، برعکس قرارداد، نیازی به توافق بین چند نفر نیست.
در ایقاع، فقط اراده یک فرد می‌تواند تأثیر حقوقی داشته باشد.
به عنوان مثال، باطل کردن قرارداد، طلاق، ارث و غیره.

به عنوان یک نمونه، در صورت قرارداد، فردی که حق فسخ را دارد، می تواند بدون لزوم رضایت و توافق طرف دیگر، به صورت تک جانبه قرارداد را لغو کند.
بنابراین در تعریف ایگو، باید گفت که این یک نوع عمل حقوقی است که تنها با اراده یک فرد، به وجود یک اثر حقوقی منجر می شود.

«همچنین، طلاق یکی از روش‌های ازدواج نیز می‌باشد و مطابق با ماده ۱۱۳۴ قانون مدنی: "طلاق باید به صیغه طلاق و در حضور حداقل دو نفر مرد عادل که طلاق را شنیده‌اند، انجام گیرد.
" همانطور که ملاحظه می‌شود، مطابق با این قانون، طلاق یک رسمیت دارد.
برای انجام طلاق، تنها اعلان اراده کافی نبوده و باید صیغه طلاق را در حضور حداقل دو نفر مرد عادل که طلاق را شنیده‌اند، اعمال نمود.
»

تفاوت عقد و ایقاع

در اقسام قبلی، دو گروه از اعمال حقوقی، به‌همین ترتیب عقد و ایقاع، معرفی و مطالب مربوط به آنها را بررسی نمودیم.
حال در این بخش، می‌خواهیم به توضیح تفاوت عقد و ایقاع بپردازیم.
در خصوص تمایز بین قرارداد و ایقاعات، می‌توانیم با استناد به مواد قانون مدنی به موارد زیر اشاره کنیم:

در عقد، برای انجام عمل حقوقی، اراده دو نفر لازم است، اما در ایقاع، با اراده یک نفر می‌توان عمل حقوقی را انجام داد.

در ایجاد هیچ قراردادی، بدون وجود ایجاب و پذیرش، شکل نمی‌گیرد.
بنابراین، برای انعقاد قراردادها نیاز به توافق طرفین وجود دارد تا قرارداد شکل بگیرد.
اما در شکل گیری ایقاع، نیاز به توافق نیست و تنها اراده یک نفر کفایت می‌کند.

توافقات قراردادی بدون نیاز به اعلام اراده صورت می‌گیرند؛ اما اثرگذاری ایقاع نیازمند اعلام است.

تفاوت اساسی میان قرارداد و ایقاعات در شرایط صحت معامله وجود دارد.
در قراردادها، هر دو طرف باید اهلیت داشته باشند، اما در ایقاعات، صرفاً اهلیت طرف اعلام کننده اراده کفایت می‌کند و اهلیت مدیون الزامی نیست.
در واقع، شرایط صحت معاملات اهلیت طرفین را متقاضی (طلبکار) و مدعی (مدیون) تفکیک می‌کند.
اما علاوه بر اهلیت، قراردادها و ایقاعات تفاوت‌های دیگری هم دارند که به طور کلی می‌توان گفت که در قراردادها معمولاً شرایط و التزامات دقیقتری نسبت به ایقاعات وجود دارد.