تعیین مهریه در عقد نکاح

مهریه، به عنوان یک حق مالی مهم در ازدواج، نقش مهمی برای زنان دارد.
این حق، در عقدهای دائم و موقت مورد استفاده قرار گرفته و به طور معمول به عنوان یک پشتوانه مالی برای زنان عمل می‌کند.
زنان، به دلیل عدم دسترسی به حق طلاق، در بسیاری از موارد از این حق برای تحمیل فشار به مردان به منظور تسهیل در فرآیند طلاق استفاده می‌کنند.
مهریه، به عنوان یک اهرم مالی، از جهت رضایت مردان اهمیت بالایی دارد.

تعیین مهریه در عقد نکاح، به لحاظ عرفی، یکی از موارد حائز اهمیت بزرگ است که پیش از انجام عقد نکاح، زوج و همسر موافقت می‌کنند و آن را در حین امضای سند ازدواج خود درج می‌کنند.
اما در برخی مواقع، عدم تعیین مهریه هم قابل قبول است و در این شرایط نیز، روشن است که تعیین مهریه بعد از انجام عقد، قواعد خاص خود را دارد.

در مقاله حاضر، قصد داریم به بررسی حقوقی مهریه در ازدواج و مسائل مربوط به آن بپردازیم.
قوانین تعیین مهریه در ازدواج در صورت عدم مشخص کردن آن، پیچیدگی‌هایی دارد.
ابتدا به بررسی فرد صالح برای تعیین مهریه در عقد نکاح می‌پردازیم؛ سپس مسأله تعیین حداقل مهریه در ازدواج دائم را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تعیین مهریه در عقد نکاح

گاهی اوقات، پیش از ازدواج، زوجین مقداری پول یا هدیه به نام «مهریه زن» را تعیین و در مراسم خواستگاری به توافق می‌رسند.
بعدها به دفتر ثبت ازدواج مراجعه می‌کنند و با این حال، بر اساس قوانین مدنی، تعیین مهریه در طول عقد نکاح لازم نیست.

به طور قانونی، زوجین حق دارند حتی پس از ازدواج دائم، با توافق خود، مهریه مشخصی تعیین کنند.
البته باید ذکر کرد که تعیین مهریه در عقد ازدواج موقت یا ازدواج دائم الزامی است و عدم تعیین مهر صرفا مختص به عقد نکاح دائم است.

همانطور که اشاره شده، اگرچه ممکن است در ازدواج دائم مهریه مشخص نشود، اما در بسیاری از موارد امروزی، به دلیل الزامات ثبت نکاح دائم، مهریه زن نیز تعیین شده و در سند ازدواج ذکر می‌شود و به زوجین تحویل داده می‌شود، تا از ابتدای ازدواج، مهریه زن مشخص و واضح باشد و هیچ گونه اختلافی درباره مهریه او پیش نیاید.

توافق زوجه و شوهر درباره مبلغ مهریه قبل از عقد نکاح، تعیین کننده نوع مهریه بر اساس قانون مدنی است.
در قانون مدنی، مفهوم مهر المسمی به مهریه‌ای اشاره دارد که در زمان عقد نکاح مشخص و تعیین شده است.
این اصطلاح فقهی در ماده 1100 قانون مدنی ایران به کار رفته است.

مشخص نکردن مهریه در عقد ازدواج

در توضیح عدم تعیین مهریه در عقد ازدواج، باید اشاره کرد که از نظر شرعی و قانونی، تعیین مهریه عقد موقت اجباری است، اما در عقد نکاح دائم اختیاری است.
به عبارت دیگر، عدم تعیین مهر در ازدواج موقت، باعث ابطال عقد می شود، اما در ازدواج دائم اینگونه نیست.
اگر در حین عقد نکاح، تعیین مهریه انجام نشده باشد، می توان آن را بر اساس یکی از شرایط زیر تعیین کرد:

بر اساس قانون مدنی، در صورتی که مهریه زنی، در ضمن عقد ازدواج دائم مشخص نشده باشد، زن و مرد می‌توانند بعداً و با توافق یکدیگر، مهریه را تعیین کنند و در صورتی که قبل از تعیین مهریه، رابطه زناشویی میان زوجین شکل گیرد و یا اینکه عقد نکاح به جهتی باطل باشد و زن، نسبت به بطلان عقد نکاح آگاه نباشد، زن مستحق دریافت مهر المثل خواهد بود.
در تعیین مهر المثل، به مواردی همچون سن، شخصیت فردی، اجتماعی، خانوادگی، شغلی و تحصیلی زن، همچنین عرف، توجه می‌شود.
(مستفاد از مواد 1087 و 1091 قانون مدنی)

در شرایطی که طرفین، خلاف قوانین ازدواجی، در زمان عقد اقدام به تعیین مهریه ننموده باشند و مرد قبل از برقراری رابطه جنسی و تعیین مهر خود، همسر خود را طلاق دهد، به زن حق دریافت مهر المتعه تعلق خواهد گرفت.
در تعیین مهر المتعه، وضعیت اقتصادی و ثروت مرد در نظر گرفته می‌شود و در صورت برقراری رابطه جنسی، زن مستحق دریافت مهر مشابه می‌باشد.

در صورتی که طرفین قبل از برگزاری مراسم عقد درباره تعیین مهریه توافق نکنند، و این موضوع قبل از رابطه جنسی مشخص شود که عقد باطل است، زن حق دریافت مهریه ندارد (با استناد به ماده 1098 قانون مدنی).
همچنین، در صورتی که مهریه زن قبل از برگزاری مراسم عقد تعیین نشده باشد و زن قبل از رابطه جنسی بمیرد، همچنان حق دریافت مهریه را نخواهد داشت (با استناد به ماده 1098 قانون مدنی).

تعیین مهریه در عقد نکاح با کیست

تعیین مهریه در مراسم عقد نکاحبا کی انجام می‌شود؟ این سؤال یکی از متداول‌ترین پرسش‌های افرادی است که قرار است در نزدیکی ازدواج قرار بگیرند و می‌خواهند به تعیین مهریه در این مراسم اقدام کنند.
در این قسمت از مقاله، ما نیت داریم به بررسی این سؤال بپردازیم و به آن پاسخ دهیم.

در قانون، مفهوم شخص تعیین‌کننده مهریه در عقد نکاح را نمی‌توان یک فرد خاص تعیین کرد.
این وظیفه به هر دو زن و مرد (زوجین قرارداد عقد نکاح را منعقد کننده) مربوط می‌شود.
آن‌ها با توافق خود، مسئولیت تعیین مهریه و نوع آن را بر عهده می‌گیرند.
اصل این است که قصد و رضایت این دو شخص در تعیین مقدار مهر در ازدواج مهم است.

در فرهنگ ما، زمانی که به مسئله تعیین مهر در مراسم عقد اشاره می‌کنیم، بیشترین نقش را خانواده دختر دارند.
آنها مبلغ مهر یا مبلغ اقراریه را پیشنهاد می‌دهند و سپس با خانواده پسر یا خود پسر در مورد این موضوع مذاکره می‌کنند.
در نهایت، با توافق دوخانواده، تصمیمی به‌منظور تعیین مبلغ مهر می‌گیرند.

در کل، رضایت زوجینی که قصد ازدواج دارند، بستگی به مهریه ای که تعیین می‌شود، دارد.
این مهریه می‌تواند توسط خود زوجین، خانواده‌های آن‌ها یا به عنوان سنتی و معمول، توسط یک فرد مشخص با تجربه (ریش سفید) پیشنهاد شود.
در عقد نکاح، نوع و میزان مهریه با پیشنهاد دهنده تعیین می‌شود.

تعیین حداقل مهریه در ازدواج دائم

برای ارزیابی موضوع تعیین حق حضانت کودک، باید به تبصره‌های 182 ،183 و 184 قانون مدنی توجه کرد.
هر یک از این تبصره‌ها به ترتیب این موارد را مشخص می‌کند: "هرگونه تصمیمی که متعلق به حضانت کودک باشد باید به صورت خصوصی و بدون نظر دیگران مشخص شود"، "زن و شوهر مجازند برای تعیین حق حضانت کودک توافق کنند" و "در صورت عدم توافق، دادگاه می‌تواند با در نظر گرفتن منافع بهترین تصمیم را برای حضانت کودک بگیرد".
پس برای تعیین حق حضانت کودک، می‌بایست این تبصره‌ها را به دقت مورد بررسی قرار داد.

با توجه به اصول فوق، می توان گفت که برای مشخص کردن عقد ازدواج، ضروری است مهر مشخص شده در عقد دائم موجودیت مالی داشته باشد.
در این رابطه، لازم است هر دو طرف با رفع عدم آگاهی، درباره نوع و مقدار مهر، توافق کنند تا در این حیطه، هیچ ابهامی وجود نداشته باشد.
اطمینان حاصل شود که هر دو طرف درباره مهر توافق کرده و رضایت داده اند، که با استفاده از تگهای قوی و تاکید در متون، می توان به این نکته تاکید کرد.