«بازار بورس کالا» یک پلتفرم است که به عموم افراد امکان معامله کردن با کالاهای فراوری نشده را می‌دهد. کاربران می‌بایست پس از انجام احراز هویت، استفاده از یک کد بورسی خاص برای ورود به این پلتفرم را داشته باشند که دارای قوانین خاصی است. معامله‌گران در این بازار امکان تسویه معاملات خود را دارند و تخطی از این قوانین ممکن است منجر به پرداخت جریمه‌ای به علاوه کارمزد دو طرف معامله شود.»

آگاهی از قوانین خاصی برای شرکت‌کنندگان در بازار بورس کالا بسیار حائز اهمیت است. مخصوصاً آشنایی با ضوابط مربوط به تسویه وجوه، می‌تواند ضررهای احتمالی را کاهش داده و به موفقیت در این بازار کمک کند. همینطور آگاهی از شرایط و مقررات مربوط به هر دسته از شرکت‌کنندگان در بورس کالا برای تولیدکنندگان، تجار و حتی مصرف‌کنندگان نهایی بسیار ضروری است. این آگاهی می‌تواند به آنها در رسیدن به هدف‌های خود کمک کرده و خطرات احتمالی را کاهش دهد.

در این مقاله سعی شده است که به طور کامل به مباحثی مرتبط با تسویه در بورس کالا، سامانه تسویه وجوه، روش‌های تسویه در بورس کالا، مهلت تسویه و پیامد‌های تسویه با تاخیر در بورس کالا پرداخته شود. این مباحث به صورت جامع مورد بررسی قرار گرفته‌اند، تا به خوانندگان اطلاعات بیشتری ارائه شود و آن‌ها بتوانند در بازار کالاهای مورد نیاز خود معامله کنند.

تسویه در بورس کالا

بورس کالا یکی از بازارهایی است که به خریداران و فروشندگان امکان معامله کالاهای خام و فراوری نشده از جمله فلزات و محصولات کشاورزی و ... را می‌دهد. اما اخیراً این بازار به امکان خرید خودرو از بورس کالا نیز پرداخته است. در این بازار، نظارتی بر عرضه و تقاضا وجود دارد و خریداران و فروشندگان و تجار می‌توانند به آسانی و با اطمینان در این بازار فعالیت کنند. قراردادها در بورس کالا به دو صورت نقدی و اعتباری تسویه می‌شوند. در تسویه نقدی، خریدار سه روز کاری فرصت دارد تا مبلغ معامله به همراه کارمزد دو طرف را واریز کند. و در تسویه اعتباری، پس از تأیید فروشنده، سند تسویه اعتباری به همراه سایر مستندات ارائه می‌شود و تسویه انجام می‌شود.

در بورس کالای ایران، هیئت مدیره تصمیم گرفته است که مهلت تسویه سه روز باشد. این مهلت تا ساعت 15 روز سوم پس از معامله اعتبار دارد. برای تحویل کالا نیز زمان مشابهی در نظر گرفته شده است؛ با این حال، در صورتی که تسویه با تاخیر صورت گیرد، تحویل کالا نیز به همان مدت تأخیر خواهد کرد. خرید و تسویه خودرو و همچنین تحویل آن در بورس کالا شرایط متفاوتی را در بر می‌گیرد.

سامانه تسویه در بورس کالا

ورود به بورس کالا و انجام معامله در آن مراحل خاصی را به همراه دارد. در ابتدا برای ورود به این بورس، باید هویت خود را از طریق سامانه سجام تأیید کنیم، همانند ورود به بورس اوراق بهادار. پس از این مرحله، برای انجام معامله در بورس کالا باید علاوه بر کد بورسی، یک کد مخصوص معامله را از یک کارگزار دریافت کنیم. سپس باید مبلغ حداقلی مورد نیاز برای معامله در بورس کالا را به حساب کارگزاری واریز کنیم و سفارشات خود را از طریق کارگزار به تالار معاملاتی ارسال کنیم. بعد از این مرحله، معامله توسط کارگزار در تالار انجام می‌شود و مبلغ معامله از حساب کارگزاری، با کسر مبلغ سپرده اولیه، پرداخت می‌شود و سپس مابقی وجه باید توسط مشتری به حساب کارگزاری واریز شود.

در این عملیات، سه روز فرصت برای تسویه وجه توسط معامله‌گر فراهم می‌شود. سپس اسناد معاملاتی صادر و تسویه مالی در اتاق پایاپای انجام می‌پذیرد. در نهایت، پس از کسر کارمزد، مبالغ به حساب طرفین معامله واریز می‌شوند تا وجوه حاصل از معامله رسیدگی شود. این عملیات با استفاده از سامانه ایبیگو (ebgo) امکان‌پذیر است که به منظور تسهیل ارتباط بین خریداران و فروشندگان در بورس کالا طراحی شده است.

بیش از ۷۲ کارگزاری مختلف در این سامانه فعال هستند و همگی دارای پنل اختصاصی برای ارائه خدمات به مشتریان خود در بازار کالای ایران هستند. این سامانه به طور کامل به خدمت رسانی این کارگزاری‌ها اختصاص یافته است و امکان دسترسی به خدمات مجازی مرتبط با این بازار را به آن‌ها می‌دهد.

نحوه تسویه در بورس کالا

در قسمت قبل، توضیح داده شد که یک سامانه با نام ایبیگو برای راحتی ارتباط بین خریداران و فروشندگان در بورس کالا، به همراه دریافت کد بورسی کالا و سایر خدمات آن راه‌اندازی شده است. این سامانه در حال حاضر توسط کارگزاری‌های مختلف استفاده می‌شود و مشتریان می‌توانند از طریق پنل کارگزاری خود در ایبیگو، در بورس کالای ایران فعالیت کنند. به ادامه، نحوه کار با پنل کارگزاری و نحوه تسویه در بورس کالا در این سامانه را به صورت تصویری توضیح خواهیم داد. هنگام ورود به ایبیگو، در قسمت فهرست، فهرستی از کارگزاری‌های فعال به ترتیب الفبا وجود دارد. با انتخاب کارگزاری موردنظر، صفحه زیر نمایش داده می‌شود.

در این صفحه می‌توانید با استفاده از تگ بورس کالا، کد مورد نیاز را دریافت کنید. با کلیک بر روی این گزینه و وارد کردن اطلاعات خود مانند شماره موبایل، کد ملی و کد امنیتی، می‌توانید کد بورس کالا را دریافت کنید.

پس از این مرحله، یک کد تایید ۵ رقمی برای شماره موبایل فرد ارسال خواهد شد. با وارد کردن این کد تایید، کاربر به صفحه ورود اطلاعات فردی در سامانه ایبیگو منتقل می‌شود. در مرحله بعد، اطلاعات حساب بانکی شخص در سامانه سجام نمایش داده خواهد شد. برای دریافت کد آنلاین در بورس کالا، لازم است یک حساب بانکی کوتاه مدت عادی در بانک‌های عامل را به کارگزاری معرفی کنید. این حساب به عنوان حساب وکالتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای افتتاح حساب وکالتی، نیاز به درخواست معرفی نامه بانکی در بانک‌های عامل و ارائه آن به بورس کالا است. می‌توانید این معرفی نامه را دریافت کرده و در قسمت معرفی شماره حساب بانکی در سامانه ایبیگو ثبت نمایید.

پس از دریافت معرفی نامه از سامانه ایبیگو، می توانید به بانک مراجعه کنید و حساب وکالتی خود را افتتاح کنید. سپس با انتخاب گزینه اعلام شماره حساب وکالتی در صفحه اصلی کارگزاری مفید در سامانه ایبیگو، مراحل ورود به بورس کالا را تکمیل کنید. از طریق پنل کارگزاری، قادر خواهید بود وجوه خود را در بورس کالا تسویه کنید.

مهلت تسویه در بورس کالا

بعد از انجام تراکنش‌ها در بورس کالا، برای مشتری فرصتی فراهم می‌شود تا وجه تراکنش خود را تسویه کند و مراحل تراکنش تکمیل شود. مهلت تسویه در بورس کالا، سه روز کاری پس از انجام تراکنش است و تا ساعت 15 روز سوم، امکان تسویه وجه وجود دارد. از سوی دیگر، قبل از ساعت 15 هر روز کاری، کارگزاران باید فیش‌های واریزی و مدارک قراردادها را به اتاق پایاپای ارسال نمایند.

اگر مشتری بعد از سه روز کاری از تاریخ معامله تراکنش را تسویه نکند، قرارداد او لغو خواهد شد و کارگزار خریدار مکلف است 5% از مبلغ معامله به عنوان جریمه لغو همراه با کارمزد طرفین را واریز کند. همچنین باید توجه داشت که تنها واریز وجه توسط خریدار به تنهایی منجر به تکمیل معامله نمی‌شود و پس از انتقال وجه و دریافت تایید نهایی توسط کارگزار از طریق سیستم کارگزاری، فرآیند تسویه به پایان می‌رسد.

پس از قرارداد تسویه، فروشنده وظیفه دارد که محصول مورد قرارداد را طبق زمانی که در اطلاعیه عرضه اعلام شده است، تحویل دهد. مهلت حداکثر برای تحویل در قراردادهای نقدی و نسیه، سه روز کاری پس از انقضای مهلت تسویه است. اما باید توجه داشت که در قراردادهای صادراتی بورس کالا، مهلت تسویه متفاوت است و بین 5 تا 10 روز کاری پس از معامله قابل تغییر است.

تسویه معاملات در بورس کالا با تاخیر

گاهی اوقات ممکن است مشتری واریز وجه خریداری شده را با تاخیری قابل قبول تسویه کند. اما در بورس کالا، تاخیر در تسویه معاملات ممکن است منجر به اتلاف وجه به علت جریمه یا حتی لغو معامله شود. تسویه معاملات در بورس کالا میتواند به صورت نقدی و یا اعتباری انجام شود. در صورتی که قراردادها در مهلت تعیین شده تسویه نشوند، مشتری میتواند حداکثر تا 3 روز کاری پس از مهلت تسویه، وجه را واریز و تسویه نهایی را انجام دهد. هر روز تاخیر مشتری را ملزم به پرداخت 25 درصد ارزش معامله به عنوان جریمه میکند، که از عواقب تاخیر است. اگر فروشنده خود را از دریافت جریمه معاف کند، اتاق پایاپای با تائید خاص میتواند اقدامات تسویه را انجام دهد.