ترکه چیست

هر فرد در طول عمر خود همیشه تمام تلاش و کوشش خود را به خرج می‌دهد و بخشی از نتیجه این تلاش و کوشش، دارایی‌ها و اموالی است که برایش به ارمغان می‌آورد.
دارایی‌ها به دو بخش تقسیم می‌شوند.
بخش مثبت دارایی که شامل اموال و مطالبات می‌شود و بخش منفی دارایی که شامل بدهی‌ها و برطرف‌کننده منفی است.
پس از فوت، فرد کنترل خود را بر روی اموال و دارایی‌هایش از دست می‌دهد و همه آنچه از او باقی می‌ماند تحت عنوان "ترکه" یا ارث به ارث‌بردگان و وراث او می‌رسد.

بعد از درگذشت شخص، دارایی‌های او به صورت قهری به وراثت منتقل می‌شوند.
این دارایی‌ها می‌توانند شامل جزئیات مثبت و منفی باشند و وراث می‌توانند این وراثت را پذیرفته یا رد کنند.
اغلب اختلافات مربوط به اینکه فرد متوفی چه اموال و دارایی‌هایی داشته است و مقدار آن‌ها چقدر است و نحوه تقسیم آن‌ها بین وراثان به وجود می‌آید.

در این مقاله قصد داریم در ابتدا به توضیح مفهوم "ترکه" بپردازیم.
سپس به بررسی دو مفهوم دیگر، یعنی "تحریر ترکه" و "تقسیم ترکه" از دیدگاه علم حقوق بپردازیم.
همچنین در ادامه، فرآیندها و مراحل انجام "تحریر ترکه" و "تقسیم ترکه" در دادگاه را توضیح خواهیم داد.
برای آشنایی بیشتر با مفهوم "ترکه" و نحوه "تقسیم و تحریر ترکه"، لطفاً ادامه مقاله را همراه ما باشید.

ترکه چیست؟

در توصیف مفهوم "ترکه" باید گفت که زمانی که یک فرد از عالم فانی رفته، برخی از اموال و دارایی‌ها باقی می‌ماند که این موارد را "ترکه" خوانده می‌شود.
به عبارتی دیگر، هر چیزی که فرد در طول زندگی خود طبقه‌بندی شود، از جمله بدهی‌ها، مطالبات و اموالی که پس از درگذشت به ورثه‌اش منتقل می‌شود، همگام با عنوان "ترکه" یا "ماترک" شناخته می‌شود.
در حقوق، ترکه دارای دو عنصر است که به شرح زیر است:1.
عنصر اموالی: در این عنصر اموال و دارایی‌های متروکه قرار دارد که باید براساس قوانین مربوطه تعیین گردد.
این عنصر اشتمال دارایی‌های مشهود و نامشهود می‌شود.
2.
عنصر شخصی: متروکه به تنهایی قابلیت ترکه شمرده شدن ندارد، بلکه نیاز است که فردی به عنوان وراث مشخص شود که قانوناً حق بهره‌برداری از ترکه را دارد.

جزء مثبت ترکه به موجودیت‌های مالی اشاره دارد که شامل دارایی‌های منقول و غیر منقول، همچنین مطالباتی است که فرد نسبت به دیگران دارد.
در دیگر واژگان، جزء مثبت ترکه، کلیه مالکیت‌ها و حقوق مالکیت را که به ارث برده می‌شود، شامل می‌شود.

بخش منفی ترکه: این بخش شامل بدهی ها و تعهداتی است که از شخص متوفی به جا مانده است و باید از اموال او تامین و پرداخت شود.
بنابراین، این قسمت ممکن است شامل قراردادها و تعهداتی باشد که لازم است از میراث وی تامین و پرداخت شوند.

نکته قابل توجه این است که انتقال ترکه یا ماترک به وراث به صورت قهری انجام می‌شود.
به عبارتی، بلافاصله پس از فوت فرد، اموال و دارایی‌های باقیمانده از وفات شخص به وراث منتقل می‌شود.
اما وراث در مواجهه با آنچه به آنها به ارث می‌رسد، سه راه‌کار دارند که عبارتند از: زیربنا برایمانده، قهری الزامات وراثتی و مقررات بین‌المللی.

"پذیرش کامل و یقینی وراثت: هرگاه وراثان در پذیرش کامل و یقینی وراثت باشند، ایشان تمامی جوانب آن، از جمله مثبت و منفی آن، بدون نیاز به درخواست کتبی، این وراثت را قبول می‌کنند.
"

متن: " قبولّ مشروطّ ترکه: در قبولّ مشروطّ ترکه، وارثین پذیرش ترکه را به شرط تحریرِ ترکه و تعیینِ جزءِ منفی و مثبت ترکه می‌نمایند.
"

در پاسخ به ترکه: وارثان اجازه ندارند تنها بخش مثبتی از ماترک را قبول کنند و بخش منفی آن را رد کنند.
با رد ترکه، هر دو بخش مثبت و منفی آن را باید قبول و رد کنند.

تحریر ترکه چیست؟

یکی از نهادهایی که توسط قانون حفظ حقوق وارثان و پیشگیری از اختلافات در تقسیم ارث در نظر گرفته شده است، نوشتن و ثبت وراثت (Tahrir-e Tarkeh) است.
مفهوم لغات "تحریر" به معنای نگارش یا نوشتن است و در اصطلاح حقوقی به معنای تعیین دقیق مالکیت دارایی‌های فوت‌كرده، شامل دارایی‌های قابل انتقال و غیرقابل انتقال، مطالبات و بدهی‌ها است.
لازم به ذکر است که در برخی موارد، نوشتن و ثبت وراثت اجباری است و تنها افراد خاصی می‌توانند درخواست نوشتن و ثبت وراثت را ارائه کنند.
موارد اجباری نوشتن و ثبت وراثت و افراد صلاحی برای ارائه درخواست شامل موارد زیر می‌شوند:

هریک از وراث یا نماینده‌های قانونی آن‌ها می‌توانند درخواست ثبت "تحریر ترکه" را انجام دهند.

"صاحب وصیت، به عنوان نماینده فرد درگذشته، مجاز است درخواست رسمی ترکه را ثبت کند که برای انجام بعضی امور یا مدیریت اموال تعیین شده است.
"

امکان تقدیم درخواست تحریر ترکه در صورت فراهم بودن وراث در دسترس برای امین فرد غایب و قیم فرد محجور وجود دارد.

با وجود حضور یا عدم حضور وراث فرد محجور یا گمشده ، استفاده از تحریر ترکه اجباری است.

درصورتی که برخی از ارث‌بردگان تصمیم به قبول ترکه بگیرند و برخی دیگر ترکه را رد کنند، نوشتن ترکه الزاماً لازم است.

در صورتی که فقید یک شهروند خارجی باشد، نوشتن وصیتنامه ترکیه برای او اجباری است.

برای دریافت تصمیم "تحریر ترکه" از شورای حل اختلاف، باید مراحل زیر را توسط هر فرد مجاز انجام داد و بعد از طی کردن دقیق این مراحل توسط اعضای شورا، شورا یک رای "تحریر ترکه" صادر می‌کند.
مراحل دریافت تصمیم "تحریر ترکه" عبارتند از:

"واجدان صلاحیت می‌توانند دادخواست خود را، تحت عنوان «تحریر ترکه»، از طریق سامانه دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نمایند.
با استفاده از تگهای HTML مانند تگ و صلاحیت، تحریر ترکه و دفاتر خدمات الکترونیک قضایی در این متن برجسته شده است.
"

برای اطلاع‌رسانی به ورثه یا نماینده قانونی، بستانکاران و مدیونین، و همچنین اشخاص دیگری که در ارثیه یا منافع متوفی حق دارند، مجلس شورا در یکی از روزنامه‌های پراکنده معتبر، آگهیی منتشر کرد.
در این آگهی، زمان و روز مشخصی برای حضور در دادگاه به‌منظور مراجعه تمام اعضا تعیین شده است.

تعیین بازرس به منظور برداشتن صورت مجلس از دارایی‌های فوت شده و نگارش صورت مجلس از دارایی‌ها.

صدور حکمی به تحریر درباره‌ی ترکه‌ی آزاد، که در این حکم جزئیات اموال، مطالبات و بدهی‌های فوت شده مشخص شده است.

تقسیم ترکه چیست؟

یکی از مشکلات متداول در مورد وراثت، مسئله تقسیم ترکه است.
طبق قوانین مدنی، مالکیت وراثت بر ترکه تنها پس از تسویه حقوق و بدهی‌ها که به ترکه تعلق داشته باشد، انتقال می‌یابد.
بنابراین برای دریافت ترکه و سپس تقسیم آن، ابتدا افراد باید بدهی های متوفی از قبیل مهریه همسر متوفی و سایر بدهی ها را پرداخت کنند.

موازنه ترکه می‌تواند به صورتی صورت گیرد که افراد با توافق و تراضی خود، تقسیم اموال مشترک را انجام دهند.
در این صورت، هر وراثت کننده با رضایت خود اقدام به موازنه ترکه کنند.
اما در صورت عدم توافق، هر کدام از وراثت کنندگان یا ذینفعان می توانند با در اختیار داشتن گواهی صلاحیت وراثت و ثبت دادخواست، درخواست هماهنگی تقسیم ترکه را از شورای حل اختلاف درخواست کنند.
از آنجا که ممتلکات ترکه به صورت مشاع است، در صورت عدم توافق در تقسیم، طبق قوانین امور حسبی، یکی از راه‌های زیر مورد اجرا قرار می گیرد:

تقسیم به افراز: در صورتی که مالی که بین وراث مشترک است، از نظر قابلیت تقسیم به بخش‌های متساوی برخوردار باشد، به هر یک از وراثان، به اندازه‌ای که در شرع مقدس آمده است، سهمی از آن مال تعلق می‌گیرد.

تقسیم به تعدیل: اگر مالی که بین وراث تقسیم می‌شود قابل تجزیه یا دارای انواع مختلفی باشد، مانند دو تکه فرش و یک دستگاه مبل، دادگاه می‌تواند به تقسیم آن به صورت منصفانه اقدام کند.
به نحوی که هر دارایی متعلق به هر شخص ارزش مساوی داشته باشد.
به عنوان مثال، اگر چند تکه فرش و یک دستگاه مبل موجود باشند و نمی‌توان آن‌ها را به صورت جداگانه به وراث تقسیم کرد، کارشناس می‌تواند آن‌ها را بین وراث تقسیم کند و هرکس مقدار حصت شرعی وراث را به صورت قرعه‌کشی به یکی از وراث بدهد.
در صورت عدم توافق در مورد قرعه کشی، نوبت به تقسیم به رد میرسد.