تحت نظر قرار دادن متهم

قانونگذار به منظور حفظ نظم و تامین عدالت اجتماعی و پیشگیری از هر اختلال و فوضوی، قوانین و مقررات متعددی را تدوین نموده است.
در این میان، قانون آیین دادرسی کیفری نیز جزء این قوانین محسوب می‌گردد.
این قانون به صورت دقیقی نحوه بررسی و رسیدگی به جرم‌ها در زمان وقوع آن‌ها را تشریح می‌نماید.

در واقع زمانی که یک جرم مورد تحقیق قرار می‌گیرد، آسیب دیدگان از جرم یا شاکی نزد مرجع قضایی شکایت می‌کنند و فردی که مظنون به ارتکاب آن جرم است را "متهم" می‌نامند.
متهم تا زمانی که حکم محکومیت صادر نشده و اثبات نشده باشد که او جرمی انجام داده است، به عنوان مجرم در نظر گرفته نمی‌شود.
قانونگذار در قوانین متعددی حقوقی را برای متهم تعیین کرده است، از جمله اصل بر برائت، حق دسترسی به وکیل و حق آگاهی از موضوع اتهام و غیره.
اما ظابطان در برخی موارد می‌توانند به موجب قانون، متهم را تحت پیگرد و تعقیب قرار دهند.
به همین دلیل، در این مقاله به بررسی شرایط اعمال تحت نظر قراردادن متهم توسط ظابطان و موارد الزامی در تنظیم سند تحت نظر معطوف به متهم می‌پردازیم.

تحت نظر قراردادن متهم

هنگامی که یک شخص به عنوان مظنون در جرایم مشخصه دستگیر می‌شود، ممکن است لازم باشد تا تحت نظر قرار گیرد.
به همین دلیل، قانونگذار در ماده 45 قانون آیین دادرسی ترتیب تحت نظر گرفتن مظنون را توضیح داده است: ضابطان دادگستری موظفند نتیجه‌ی اقدامات خود را بلافاصله به دادستان گزارش دهند و در صورتی که دادستان اقدامات انجام شده را کافی نداند، می‌تواند تکمیل اطلاعات را درخواست کند.

بنابراین، ضابطان مکلفند به دستور دادستان، تحقیق کنند و اقدامات قانونی را برای کشف جرم و تکمیل تحقیقات انجام دهند.
اما آنها نمی‌توانند متهم را به طور دائمی تحت نظر داشته باشند.
در صورتی که نگهداری متهم برای تکمیل تحقیقات ضروری باشد، ضابطان باید موضوع اتهام و ادله آن را بلافاصله به متهم ابلاغ و تفهیم کرده و اقدامات خود را در اطلاع دادستان گزارش کنند.
با این حال، ضابطان مجاز نیستند متهم را بیش از ۲۴ ساعت تحت نظر خود نگه دارند.

بر اساس اصلی که ظابطان نمی توانند متهم را به طور مداوم تحت نظر داشته باشند و به او شکنجه تحمیل کنند، مگر در صورتی که متهم در جرایم قطعی متهم شده باشد و نگهداری او برای تکمیل تحقیقات لازم باشد.
مواردی که ظابطان مجاز به نظارت بر متهم هستند، شامل:- سوءاستفاده از قدرت نظارتی برای تحقیر و آزار متهم در هشدارها.
- تحمیل فشار روانی یا جسمانی برای دستیابی به اعترافات.
- حضور دائمی در مکان بازداشت متهم بدون دلیل قانونی.

پرونده: "در صورتی که یک عمل مجرمانه در مکان عمومی روی داده و توسط نیروهای انتظامی یا مردم به چشم امیدوار دیده شود، آن عمل به عنوان یک جرم مشهود در نظر گرفته می‌شود.
"

نگهداری فرد مشکوک به ارتکاب جرم برای تکمیل و انجام تحقیقات ضروری است، به طوری که دادستان برای تکمیل اطلاعات می‌تواند از مقامات قضایی درخواست کند.

موضوع اتهام و ارائه دلایل آن، بلافاصله در قالب یک نامه به طور رسمی و از طریق یک ظابط به متهم ابلاغ و توضیح داده شود.

مراتب فوری به دادستان اطلاع داده شود تا تصمیم قانونی انجام شود.

مدت زمان تحت نظر قرار گرفتن حداکثر 24 ساعت است، به این معنا که ظابطان مجاز به نگهداری متهم زیر نظرشان بیش از 24 ساعت نمی‌باشند.

در مورد "کیفیت تشخیص و تفهیم حقوق زیردستان"، می‌توان موارد زیر را مدنظر قرار داد:- استناد به حقوق و مقررات مربوطه با استفاده از تفهیم حقوق متهم تحت نظر.
- صورت‌بندی کتبی حقوق و ضابطه پس از قرار دادن متهم تحت نظر.
- دریافت رسید از متهم به عنوان تأییدیه در صورت‌بندی حقوق.
- ضمیمه کردن رسید به پرونده متهم جهت توثیق و شفافیت بیشتر.

موارد الزامی درج در صورت مجلس در مورد متهم تحت نظر

"مواردی که الزاما باید در جلسه مربوط به متهم تحت نظر در نظر گرفته شوند، بر اساس ماده ۵۳ قانون آیین دادرسی کیفری عبارتند از: ضابطان دادگستری موظف به ثبت اظهارات شخص تحت نظر هستند.
این اطلاعات شامل دلایل تحت نظر بودن، تاریخ و ساعت شروع بازجویی، مدت بازجویی، مدت استراحت بین دو بازجویی و تاریخ و ساعت مراجعه شخص به قاضی می‌باشد.
این اطلاعات باید در صورت مجلس ذکر شده و به امضاء یا اثر انگشت شخص متهم رسانده شوند.
"

ضابطان موظف هستند تاریخ و ساعت شروع و پایان را تحت نظر قرار دهند و آن را در یک دفتر ویژه ثبت و ضبط کنند.

توصیف به تفکیک این عوامل ضروری است که باید در صورت دادگاه در مورد فردی که متهم است و تحت نظر قرار دارد، ذکر شوند:

می‌بایست اقدامات یک فرد تحت نظر را در جلسه ذکر کنیم.

علت اصلی تحت مشاهده قرار داشتن است.

- تاریخ و ساعت شروع تحت نظر قرار گرفتن متهم را بیان می‌کند.

مدت زمان بازجویی فرد متهم:هنگامی که فرد متهم را مورد بازجویی قرار می‌دهند، این فرآیند به مدت خاصی ادامه می‌یابد.

در طول استراحت بین دو جلسه مصاحبه با ایشان، مدت زمان بسیار کوتاهی وجود داشت.

تاریخ و ساعت حضور شخص در دادگاه باید در صورت جلسه به‌طور ویژه ثبت شود.