تبدیل مجازات چیست

قانونگذار در قانون مجازات اسلامی به منظور اصلاح متهمان، رویکردهای حمایتی را اتخاذ کرده است.
این رویکردها شامل اعمال سیاست‌هایی می‌شود که هدف آن تخفیف مجازات، تعویق صدور مجازات و تعلیق اجرای مجازات است.
قوانین و ضوابط مربوط به هر یک از این رویکردهای حمایتی نیز در قانون مشخص شده است.

تبدیل مجازات ، یکی از حمایت‌های قانونی است که به وسیله آن می‌توان مجازات متهم را به شکلی دیگر و در نوعی ملایم‌تر و کمک‌کننده به وضعیت او تغییر داد.
بنابراین، این تغییر در مجازات همواره و در هر نوع جرمی قابل اجرا نمی‌باشد و صرفا در شرایط قانونی خاص و به مواردی که در قوانین تعریف شده‌اند، اعمال می‌شود.

با در نظر گرفتن اهمیت این موضوع، در این مقاله ابتدا به سوالی پاسخ داده خواهد شد: "تبدیل مجازات چیست؟" سپس، موارد و شرایط آن را توضیح داده و مجازات‌های جایگزین حبس را بررسی می‌کنیم.
به علاوه، یک نمونه لایحه برای درخواست تبدیل مجازات ارائه می‌شود.

تبدیل مجازات چیست

هنگامی که یک فرد جرمی ارتکاب می‌کند، قانونگذار دو رویکرد را در برابر مجرم اتخاذ می‌کند.
از یک سو، با استفاده از مجازات، سعی در تنبیه مجرم و جلوگیری از ارتکاب جرم توسط افراد دیگر جامعه را دارد؛ از طریق ایجاد ترس و تأثیرگذاری بر آنها.

از سوی دیگر، به حمایت از مجرمان همچنان اعتقاد دارم و با ابتکاراتی همچون استفاده از سیاست‌هایی مانند تخفیف مجازات، تعویق صدور حکم و تعلیق اجرای مجازات، سعی می‌کنم تا حد امکان، با اجرای مجازات‌های ملایم تر یا عدم اجرای آنها، از مجرمان غیرحرفه‌ای حمایت کنم و جلوی ورود این افراد به زندان را بگیرم.

یکی از روش‌هایی که قانونگذار برای حمایت از مجرمین استفاده می‌کند، تغییر مجازات است.
این تغییر مجازات در ماده‌های ۳۷ و ۳۸ قانون مجازات‌ اسلامی تعبیه شده و علاوه بر این دو ماده، در فصل نهم این قانون نیز، تحت عنوان "تنبیهات جایگزین حبس" به بیان انواع خاصی از تغییرات مجازات حبس به دیگر تنبیهات پرداخته شده است.
اگرچه این تنبیهات عنوان "تغییر" را ندارند، اما با توجه به تساهلی که وجود دارد، می‌توان آن را نیز تغییرات مجازات نامید.

لازم به ذکر است که در تبدیل مجازات، مجازات‌های حدی غیرقابل تخفیف و تغییر نمی‌باشند.
تنها مجازات‌های تعزیری بتوانند در این فرایند تغییر یابند.
مثلاً در صورتی که شخصی به دلیل مصرف الکل محکوم به مجازات شلاق شود، این مجازات تحت هیچ شرایطی قابل تبدیل نخواهد بود.
لذا تبدیل مجازات به مجازات دیگر فقط مختص به مجازات‌های تعزیری است.

با توجه به توضیحات ذکر شده، تبدیل مجازات به معنی تغییر و تبدیل یک مجازات تعزیری به مجازات تعزیری دیگری است که خفیف‌تر و مناسب‌تر برای مجرم به نظر می‌رسد.
این نهاد به صورتی عمل می‌کند که در صورت لازم، حبس به جای خدمات اجتماعی یا جرم خلاف مواد مخدر به جای حبس جایگزین شود.
بنابراین، تبدیل مجازات ابزاری است که در قانون جرائم به منظور تسهیل در حلقه تنگ مجازات ها به کار گرفته می‌شود.

پس از توضیح تبدیل مجازات در این قسمت، به سوالات زیر پاسخ خواهیم داد تا موارد و شرایط تبدیل مجازات‌های تعزیری چیست؟ همچنین، یک نمونه لایحه جهت درخواست تبدیل مجازت را ارائه خواهیم کرد.

موارد تبدیل مجازات

تعویض مجازات، درباره همه عوامل تعزیری، قابل اجرا نیست و تنها در شرایط و موارد خاص، مجرم می‌تواند از محاکم درخواست نماید که با ارائه نمونه لایحه تعویض، این اقدام را انجام دهد.
در این قسمت به سوال مطرح شده درباره موارد تعویض مجازات پاسخ خواهیم داد.
باید توجه داشت که چرا که موارد تعویض مجازات در تعویض مجازات تعزیری و اعمال جرایم جایگزین حبس متفاوتند، در اینجا، این موارد را به‌دو بخش جدا از هم توضیح خواهیم داد.

مفاد "تغییر مجازات در تعزیرات جزایی" طبق ماده ۳۷ "قانون مجازات اسلامی" به صورت جزئیاتی واضح شده است.
بندهای (ب)، (پ) و (ت) این ماده به شرح زیر، به تبدیل مجازات در تعزیرات جزایی اجازه می‌دهند.
در صورت ارائه "نمونه لایحه تبدیل"، مجرم می‌تواند درخواست تغییر مجازات تعزیری خود را از دادگاه درخواست کند:

تغییر مجازات مصادره اموال به جریمه نقدی در مقادیر مختلف از 180 میلیون تا 1 میلیارد ریال (در رده های ۱ تا ۴) راه حلی جدید برای تبدیلکردن جریمه از نوع تعزیری است.

تبدیل مجازات تعزیری از انفصال دائم به انفصال موقت ممکن است و در این صورت زن و مرد به مدت ۵ تا ۱۵ سال از یکدیگر جدا شوند.

تغییر دیگر مجازات‌های تعزیری به طور کامل به میزان یک یا دو درجه ممکن است.

مهم به ذکر است که درباره ماده 37، بند ت، قانونگذار از لفظ "تبدیل" استفاده نکرده است، اما به این مسئله اشاره کرده است که مجازاتهای تعزیری دیگر را می توان به میزان یک یا دو درجه کاهش داد.
این تنزیل می تواند بر اساس نوع یا انواع دیگر مجازات باشد.

قبل از بررسی و توضیح درباره تبدیل مجازات در جرایم قابل جبران، بایستی توجه داشت که در این حوزه، تغییر مجازات جرم، به مجازات‌های جایگزین معروف است، که به صورت زیر عبارتند از: دوران مراقبت، خدمات عمومی رایگان، جریمه نقدی، جریمه نقدی روزانه و محرومیت از حقوق اجتماعی.

در صورت ارتکاب جرایم عمدی، به صورت اجباری و الزاماً مجازات های جانبی جایگزین حبس با حداکثر مدت سه ماه ممکن است اعمال شوند.

در جرایم عمدی، هنگامی که حکم قانونی برای حبس تا 6 ماه تعیین می‌شود، مجازات‌های جایگزین به صورت اجباری و الزامی برای جرمکار اعمال می‌شوند.
این مجازات‌ها می‌توانند شامل تنبیه‌های متفاوتی باشند که به جای حبس اجرا می‌شوند، از جمله پرداخت جریمه یا انجام کارهای اجتماعی.

در صورت ارتکاب جرایم عمدی، دادگاه می‌تواند با صدور حکمی، پس از طی کردن مراحل قانونی، شخص متخلف را به حبس از 6 ماه تا 1 سال محکوم نماید.
اما بر اساس قوانین جاری، دادگاه نیز می‌تواند در نظر بگیرد که به جای حبس، مجازاتی دیگر را اعمال کند.
این مجازات‌های جایگزین ممکن است شامل تشدید خطی، انجام کارهای اجتماعی، پرداخت جزایات مالی و غیره باشد.
این تصمیم در اختیار دادگاه قرار دارد و با توجه به شرایط و جزئیات مورد، به طور مستقل تصمیم گیری می‌شود.

در تمام تخلفات غیرعمدی، می بایست به طرف اجبار و قوت ظاهری، جایزه های تعویضی به جای حبس اعمال شوند، مگر آنکه مجازات قانونی جرم، بیش از 2 سال حبس باشد که در این صورت، صلاحیت اعمال جایگزینی مجازات بر عهده دادگاه قرار خواهد گرفت.

شرایط تبدیل مجازات

در صورت وجود یکی از موارد زیر، مجرم می‌تواند از دادگاه درخواست تغییر نوع مجازات تعزیری یا اعمال مجازات جایگزین کند:- تبدیل کردن مجازات درصورتی که شرایط مقرر در قانون برای آن فراهم باشد.
- ارائه نمونه لایحه تبدیل مجازات به دادگاه.
شرایط مورد نیاز برای تغییر نوع مجازات تعزیری باید در قانون وجود داشته باشد، همچنین مواردی مانند فراهم بودن منافع عمومی و توجیه مشروعیت تغییر نیز در نظر گرفته می‌شود.

تبدیل مجازات‌های تعزیری و شرایط لازم برای آنها، در ماده 37 قانون مجازات اسلامی تشریح شده‌است.
برای تبدیل مجازات، لازم است یک یا چند جهت از تخفیف مجازات که در ماده 38 قانون مربوطه ذکر شده، موجود باشد.
این جهات شامل: - توفیقات ارتکاب جرم - نیکویی‌های طاعت و انقیاد به خداوند - استمرار در ترک جرم - اصلاح و تحصیلات مفید - سن و نداشتن تاریخچه جرمی - تاثیر و ضرورت اعدام آن فرد بر دیگران است.
ایده‌آل است که در تبدیل مجازات، تمامی این جهات برای فرد محکوم، فراهم باشد.
به هرحال، قاعده‌ای ثابت در رابطه با تبدیل مجازات تعزیری وجود ندارد و همه موارد به تقدیر و صلاحدید قاضی وابسته است.

شکایت کننده یا ادعاکننده اختصاصی می‌تواند رضایت و بخشش را اعلام کند.

در صورتی که یک فرد به عنوان متهم شناخته شود و در معرفی شرکا و معاونینی که در ارتکاب جرم موثر بوده‌اند همکاری کند، و همچنین توانایی پیدا کردن اموالی که نتیجه جرم بوده و یا اموالی که در ارتکاب جرم استفاده شده باشد را داشته باشد، مجازات متعلقه را اعمال می‌کنند.

وقوع یک جنایت، بر اثر شرایط و مواقع خاصی، همچون رفتارهای تحریک آمیز فردی یا به دلیل انگیزه‌های شرافتمندانه، به او متهم شده است.

"یک مظنون، به طور خودجانبانه یا در دنبالهٔ تحقیقات، اقدام به اعلام خودکار جرم می‌کند.
این کار می‌تواند مانند اعتراف موثر یک سارق باشد که منجر به کاهش در مجازات سرقت می‌شود.
"

مظنون ممکن است به دلیل ارتکاب جرم، پشیمان شده یا حاضر به جبران خسارت باشد.
همچنین ممکن است حکم حسن سابقه داشته باشد یا به شرایط خاصی نیاز داشته باشد، مانند داشتن بیماری یا سن بالا.

مظنون، به منظور کاهش آثار جرم یا جبران خسارات وارده، تلاش هایی را انجام داده است.

ضرر و زیانی که به بزه دیده یا به طور کلی، بخاطر جرمی که خفیف است، به وقوع می‌پیوندد، قابل توجه است.

فردی که در پرونده، بازپرس یا متهم است، به عنوان شریک یا معاونی در ارتکاب جرم همراهی کرده و تعدیل ‌کننده‌‌ای در انجام عملکرد جنایی داشته است.

برای پاسخ به سؤالی که مطرح شده است دربارهٔ اصول تغییر مجازات های جایگزین حبس، می‌توان گفت به منظور انجام این تغییرات، باید به شرایطی توافق کرد که این شرایط به صورت کلی شامل دو بخش اصلی می‌شوند.
اولا، شاکی باید به توافقی برسد و ثانیا، یکی از اصول تخفیف مجازات که در بالا توضیح داده شده است، باید اعمال شده باشد.
علاوه بر این شرایط عمومی، شرایط خاص هر مورد به شرح زیر است:- شرط اول- شرط دوم- شرط سوم

در مواردی از جرایم عمدی، زمانی که حداکثر مجازات قانونی متوجه 3 ماه حبس می‌شود، اعمال مجازات جایگزین حبس بسته به شرایط خاصی اتفاق نمی‌افتد.

در جرایم عمدی، که حداکثر مجازات قانونی ۹۱ روز تا ۶ ماه حبس بوده، مجازات‌های جایگزین اجرا می‌شوند، مگر آنکه مجرم، قبلاً، مرتکب یک جرم عمدی دیگر شده و دارای سابقه محکومیت کیفری است، به شرح زیر بوده و از اجرای آن مجازات قبلی نیز ۵ سال نگذشته باشد.

محکومیت قطعی به حبس تا ۶ ماه یا جزای نقدی بیشتر از ۱۰ میلیون ریال یا شلاق تعزیری از یک مورد بیشتر است.

یک شرط برای حصول برخی از مزایایی است که شامل محکومیت قطعی به حبس بیش از ۶ ماه، یا مجازات حداکثر، یا قصاص، یا پرداخت بیش از یک پنجم دیه می‌شود.

در صورتی که شرایط قبلی موجود باشد، تعیین مجازات جایگزین در جرایم عمدی، می‌تواند فقط در صورتی قابل انجام باشد که مجازات حبس با حداکثر مجازات قانونی بیشتر از 6 ماه تا 1 سال باشد.

در مواردی که جرم ناآگاهانه باشد، تعیین مجازات جایگزین حبس، به طور اجباری انجام می‌شود، مگر اینکه مجازات قانونی برای جرم، بیشتر از ۲ سال حبس باشد.
در این حالت، تبدیل مجازات به اختیار خواهد بود.

تبدیل مجازات حبس

یکی از روش‌های پراکنده به منظور تنبیه جرایم تعزیری، استفاده از مجازات حبس است که به طور فراوان استفاده می‌شود.
علاوه بر هدر رفتن هزینه‌های سنگین بر سر قوه قضاییه، اجرای این مجازات می‌تواند باعث انتقال جرمکاران تازه‌کار به محیط جرمکاران حرفه‌ای شود.
به همین دلیل، قانونگذار تلاش کرده است تا در حد امکان از اجرای این مجازات جلوگیری کند.
بنابراین، به جای تنها تبدیل مجازات، قانونگذار در فصلی جداگانه، مجازات‌های جایگزین برای حبس را نیز در نظر گرفته است.

برای تنظیم جرم ها که متناسب با نوع جرمی است که ارتکاب شده، مجازات های جایگزین به جای حبس اعمال می شود.
این مجازات ها شامل دوره های مراقبتی، ارائه خدمات عمومی رایگان، جریمه نقدی، پرداخت جریمه نقدی روزانه و حقوق اجتماعی محرومیت می شود.
میزان هر کدام از این مجازات ها، طبق جدول زیر است:نوع جرم | مجازات جایگزین-------------------------------------جرم ۱ | دوره مراقبتیجرم ۲ | خدمات عمومی رایگانجرم ۳ | جریمه نقدیجرم ۴ | پرداخت جریمه نقدی روزانهجرم ۵ | محرومیت از حقوق اجتماعیتوجه: از تگ های و برای برجسته کردن بخش مربوط به جرم استفاده شده است.

"در قانون جدیدی، تغییرات و تحولاتی در مجازات های حبس تعزیری صورت گرفته است.
برخی از مجازات های مذکور در بخش تعزیرات کتاب پنجم قانون مجازات اسلامی، به صورت کاهش یا تبدیل مورد بحث و بررسی قرار گرفته اند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه، توصیه می شود که مقاله زیر را مطالعه کنید:""مقاله زیر را مطالعه کنید: عواقب قانون تجدید نظر در مجازات های حبس تعزیری و تغییرات متعدد در قوانین و مقررات.
"