انواع عقد در قانون مدنی

"تشکیل خانواده ضروری است، زیرا به معنای ایجاد پیوندی بین یک زن و مرد است که آنها را به یکدیگر محرم و خویشاوند می‌کند.
تشکیل خانواده می‌تواند از طریق ازدواج یا عقد نکاح انجام شود.
در قانون حمایت از خانواده، یکی از مباحث مهمی که مورد بحث قرار می‌گیرد، اصول و مفاد ارتباط با ازدواج و نکاح است که شامل احکام و آثار آن نیز می‌شود.
"

با توجه به رایج بودن در جامعه و همچنین در قانون مدنی و فقه شیعه، عقد نکاح را به دو نوع عقد نکاح موقت و عقد نکاح دائم تقسیم می‌کنیم.
هر کدام از این دو نوع ازدواج انواع و اقسام مختلفی را در بر می‌گیرد و به دلیل تفاوت‌هایی که بین این دو وجود دارد، قوانین و آثار متفاوتی را به همراه خواهد داشت.
به همین دلیل، ضروری است با هر یک از این دو نوع آشنا شویم.

به مناسبت فوق، در اینجا قصد داریم به بررسی دقیق انواع قرارداد های عقد نکاح در اسلام و قوانین مدنی بپردازیم و همچنین به شرح عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت بپردازیم.
این جنبه های مختلف را پوشش می دهیم تا به تفاوت های اساسی بین این دو مورد بپردازیم.
همچنین، جهت بدست آوردن اطلاعات بیشتر درباره این موضوع، ما را در ادامه مقاله همراهی کنید.

انواع نکاح در قانون مدنی و در اسلام

نسبت به وضع قانون مدنی ایران، این حقیقت وجود دارد که مفهوم وضعیت صحیح تشکیل نکاح در آن مورد بررسی قرار گرفته است ولی تعریفی رسمی از خود کلمه "نکاح" در این قانون موجود نیست.
اما در اصطلاح حقوقی، این می تواند به صورت زیر تعریف شود: نکاح، به شکل یک قرارداد است که به واسطه آن، مرد و زن در زندگی مشترک با یکدیگر ارتباط برقرار کرده و خانواده را تشکیل می دهند.

ممکن است برخی از افراد، معنای دقیق عقد نکاح را نفهمیده باشند و بخواهند از تعریف آن اجزا مانند نکاح منقطع یا نکاح موقت را خارج کنند.
اما می‌توان گفت در نکاح موقت نیز، یک اتفاق مشترک و زندگی مشترکی بین زن و مرد به وقوع می‌پیوندد که می‌توان آن را یک شکلی از تشکیل خانواده دانست.
البته خانواده‌ای که به این شکل تشکیل می‌شود، قوی و با ارزشی مشابه نکاح دائم ندارد و در مقایسه با نکاح دائم، در تعاون و همبستگی خانوادگی کمتری برخوردار است.

با توجه به توضیحات ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت که ازدواج یا عقد نکاح در حقوق ایران و فقه شیعه به دو دسته تقسیم می‌شود، از جمله عقد نکاح دائم و عقد نکاح موقت.
باید توجه داشت که در حقوق ایران، عقد نکاحی به نام نکاح شغار شناخته نشده است.
در ادامه، هر یک از انواع و اقسام عقد نکاح یا ازدواج در اسلام و قانون مدنی را بررسی خواهیم کرد.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد عقد نکاح، مقاله زیر را مطالعه نمایید.

عقد نکاح دائم

در معنای عامیانه، وقتی از عقد نکاح یا ازدواج صحبت می‌شود، منظور تشکیل عقد نکاح دائم، یا همان ازدواج دائمی است.
عقد نکاح دائم، که به عنوان رایج‌ترین نوع عقد نکاح محسوب می‌شود، با ایجاد رابطه محرمانه بین زن و مرد، به صورت دائمی، استمراری و همیشگی است.

بسیاری از مقررات مرتبط با ازدواج یا نکاح که در قانون مدنی وجود دارد، مثل ادعای حق نفقه‌ی همسر، ارث و موارد مشابه، فقط برای نکاح دائم اعمال می‌شود و شامل عقد نکاح موقت نمی‌شود.
از طرف دیگر، بسیاری از قواعدی که در قانون برای قراردادها تعریف شده است، مثل فسخ قرارداد و موارد مشابه، عقد نکاح را در بر نمی‌گیرد تا پایبندی و التزام در عقد نکاح حفظ شود.

عقد نکاح موقت یا صیغه

به طور کلی در فرهنگ امروزی ایران، اصل عقد نکاح به صورت دائمی و مستمر است.
اما در مواردی که امکان ازدواج دائمی وجود ندارد، نوع دیگری از ازدواج به نام متعه (عقد موقت، عقد منقطع یا صیغه موقت) وجود دارد که به صورت محدود و زمانی منعقد می‌شود.
این نوع ازدواج با استفاده از صیغه‌های خاصی که قبلاً تعیین شده‌اند، انجام می‌شود.

وقتی از عقد «موقت» صحبت می‌کنیم، منظورمان نوعی از عقد نکاح است که فقط برای مدت زمان مشخصی اعتبار دارد و شرایطی مانند تعیین مدت زمان و پرداخت مهریه در این نوع از عقد نکاح الزامی است.
لازم به ذکر است که عقد موقت یا همان عقد مؤقت، تنها در اسلام و فقه شیعه وجود دارد و اهل سنت، آن را به عنوان یکی از اقسام نکاح رسمی نمی‌شناسند.

تفاوت های عقد دائم و عقد موقت

همانطور که قبلا بیان کرده بودیم، بر اساس قانون مدنی که منبع آن از فقه اسلامی است، عقد از دو نوع دائم و موقت تشکیل می‌شود و این دو نوع از نظر جزئیات خاصی متفاوتند.
به عنوان مثال در عقد دائم، زوجین به عنوان وارثین یکدیگر همچنان‌که اکنون ب ارث از همان چیزهایی که در شریعت اسلامی تعیین شده نیستند.
لازم به ذکر است در عقد موقت زن و مرد املاک و اموال خود را ارث نمی‌برند، اما می‌توانند تا حدی از مال خود به عنوان وصیت استفاده کنند.

در قرارداد دائم، وظیفه مرد این است که نفقه زن خود را پرداخت کرده و هزینه‌ها و زندگی او را تامین کند.
این مسئله در قوانین مربوطه به قانون مدنی و قانون حمایت از خانواده مشخص شده است.
عدم پرداخت نفقه از سوی شوهر، به عنوان یک تخلف کیفری تلقی می‌شود و برای آن مجازات حبس در نظر گرفته شده است.
اما در قرارداد موقت، مرد مجبور به پرداخت نفقه نمی‌باشد.

البته باید توجه داشت که در «ازدواج موقت»، طرفین می‌توانند شرط دریافت نفقه زن را در هنگام عقد یا پس از آن بگذارند، که در این صورت مرد مکلف به پرداخت نفقه می‌باشد.
اما در مورد «ازدواج موقت»، شرط توارث مغایر قوانین اسلامی است و امکان پذیر نمی‌باشد، زیرا حقوق دیگر وراثان را تحت الشعاع قرار می‌دهد.

تفاوت دیگر بین انواع و اقسام نکاح در قانون مدنی، در ارتباط با فسخ و جدایی آنها وجود دارد.
در نکاح دائم، جدایی زوجین فقط با طلاق یا در شرایط خاصی امکان پذیر است، اما در نکاح موقت، اتمام عقد و جدایی ممکن است به دلیل پایان مدت صیغه یا بذل مدت توسط طرفین رخ دهد.
در اینجا لازم به ذکر است که زوج می‌تواند با اختیار خود، وکالت برای بذل مدت را به زوجه واگذار کند تا زوجه در هر زمان که بخواهد، تا پایان عقد، آن را خاتمه دهد.

در زمینه ازدواج دائم، وجود یک نکته مهم وجود دارد.
مطابق با قانون، همسر در ازدواج دائم موظف است اقدام به ثبت ازدواج در دفاتر ازدواج نماید و در صورت عدم این ثبت، مجازاتی در نظر گرفته شده است.
این مجازات شامل جریمه نقدی، حبس و تحمیل الزام ثبت ازدواج دائم توسط شوهر است.
اما در مورد ازدواج موقت، در صورتی که فرزندی وجود نداشته باشد یا این شرطی وجود نداشته باشد، الزام به ثبت ازدواج موقت وجود ندارد.