افزایش و یا کاهش میزان مهریه

به طور عمومی، مهریه در سند نکاحیه به عنوان یک ارزش ثابت در طول زندگی مشترک باقی می‌ماند.
اما در بعضی موارد، به دلایلی مانند افزایش یا کاهش میزان مهریه، زوجین ممکن است تصمیم به تغییر در این مقدار بگیرند.
برای مثال، زن ممکن است در زمان ازدواج به دلیل علاقه‌ای که به شوهر خود داشته، مهریه را به صورت یک جلد قرآن و چند شاخه گل تعیین کند، اما پس از مدتی احساس کند که این مقدار مهریه برای او کافی نیست.
در این حالت، برای تغییر در مقدار مهریه بعد از عقد، زوجین باید توجه داشته باشند که این امر فقط با استفاده از برخی از روش‌ها و با رعایت شرایط لازم امکان پذیر است، در غیر این صورت توافق زوجین برای تغییر در مهریه، اثر قانونی نخواهد داشت.
با توجه به توضیحات فوق، در این مقاله به سوالی پاسخ داده خواهد شد که آیا افزایش یا کاهش میزان مهریه بعد از عقد ممکن است یا خیر.
سپس در ادامه، روش‌ها و شرایط لازم برای تغییر در مهریه، از جمله تغییر تعداد سکه، تشریح خواهند شد.

آیا افزایش و یا کاهش میزان مهریه بعد از عقد امکان دارد؟

مفهوم مهریه که به آن صداق، صداقیه، کابین و فرض نیز اطلاق می‌شود، به مبلغی اشاره دارد که هنگام عقد نکاح، شوهر به همسر خود پرداخت می‌کند یا تعهد به پرداخت آن در آینده می‌نماید.
مهریه عندالمطالبه و مهریه عندالاستطاعه در بین انواع مهریه قرار می‌گیرند و هر یک شرایط و مقررات خاص خود را دارند.
این پرداخت به شکلهای دیگر مانند مهرالمسمی، مهرالمثل و مهرالمتعه نیز میتواند مورد بحث و بررسی قرار گیرد و هرکدام از این اشکال دارای نکات و توصیه های ویژه ای می‌باشند.

مهریه به عنوان یکی از قوانین مرتبط با ازدواج به حساب می آید.
مهریه، مبلغی است که زوجین هنگام عقد ازدواج توافق می کنند و در سند نکاحیه ثبت می شود.
این مبلغ طی زندگی مشترک تغییر نمی کند و در صورت بروز اختلافات بین زوج و زن، زن توانایی درخواست مهریه را دارد و می تواند مبلغ درج شده در عقدنامه را از شوهر خود درخواست کند.
به طور کلی، زوجین گاهی به منظور تبدیل مهریه از وضعیت قابل پرداخت به وضعیت قابل دریافت، اقدام می کنند که این امر تغییری در روش پرداخت مهریه را نشان می دهد.

گاهی، به دلایلی ممکن است مساله‌ای پیش آید که باعث افزایش یا کاهش میزان مهریه بین زوجین شود.
به عنوان مثال، زمان عقد، زن به علت علاقه‌ای که به همسرش دارد، مهریه‌ای کمی را تعیین می‌کند، شاید صرفاً یک جلد قرآن و چند شاخه گل.
اما پس از گذشت مدتی از زندگی مشترک، ممکن است متوجه شود که این مهریه، به اندازه کافی تضمین مالی برای او ندارد.
گاهی، به دلایلی، مساله افزایش و یا کاهش میزان مهریه، میان زوجین، پیش می‌آید.
به عنوان مثال، زن به دلیل علاقه‌ای که به همسر خود داشته، مهریه را صرفاً یک جلد قرآن و چند شاخه گل تعیین نموده، اما پس از چند سال از گذشت زندگی مشترک، متوجه می‌شود که این مهریه، فاقد تضمین لازم برای وی می‌باشد.

یا ممکن است هنگام ازدواج و به دلیل علاقه‌ای که به همسرش داشت، شوهر مهریه‌ای بالا مانند سکه به تعداد سال تولد همسرش پذیرفته باشد و اکنون از این تصمیم ناسازگار خود پشیمان شده و خواهان کاهش مهریه به حد توانایی مالی خود است.

در شرایطی که درباره مهریه صحبت می‌شود، سوالات مهمی وجود دارد که ممکن است مطرح شوند.
یکی از این سوالات این است که آیا میزان مهریه می‌تواند بعد از عقد و پرداخت حق ثبت تغییر کند؟ و اگر پاسخ مثبت است، چه روش‌ها و شرایطی لازم هستند تا میزان مهریه افزایش یا کاهش یابد؟ برای پاسخ به این سوالات، لازم است تفاوت بین تحلیل حقوقی و رویه قضایی را متوجه شویم.
در این قسمت، به دو بخش مختلف، به این سوالات پاسخ خواهیم داد.

در پاسخ به این پرسش که آیا بعد از انجام عقد، میزان مهریه می‌تواند افزایش یا کاهش یابد، باید بیان کرد که از منظر حقوقی، امکانی برای تغییر میزان مهریه بعد از ازدواج وجود ندارد.
زیرا به طور متفاوت با نکاح که یک عقد غیر مالی است، توافق بر میزان مهریه یک قرارداد مالی است و تابع قواعد و شرایط لازم برای قراردادهای مالی است.

بنابراین، هر دو طرف با توافق یکدیگر، می‌توانند شرایط و جزئیات قرارداد مالی مهریه را تغییر دهند.
این توافق باید مطابق با شرایط قانونی صحت قراردادها باشد، زیرا قرارداد مهریه یک نوع قرارداد بین‌المللی است.
در این تغییرات، ممکن است تعداد سکه‌ها تغییر یابد و میزان مهریه افزایش یا کاهش یابد.

برای افزایش یا کاهش میزان مهریه، لازم است زن و شوهر در قرارداد توافق کنند و اراده‌ای داشته باشند، بدون اجبار و اکراه.

هر دو همسر، باید اهلیت داشته باشند و همچنین جوان، شجاع و دارای شعور باشند.

موضوع توافق در ارتباط با مهریه باید با دقت و وضوح مشخص شود.
به عبارت دیگر، افزایش یا کاهش مقدار مهریه باید به صورت دقیق و مشخص انجام شود.

برای رسیدن به توافق، لازم است که موارد آن شرعی باشند.
به عنوان مثال، اگر هدف افزایش میزان مهریه برای زن باشد تا با استفاده از این پول، یک کارخانه تولید نوشیدنی الکلی ایجاد کند، توافق در این مورد غیرمعتبر و بی اعتبار خواهد بود.

به طور متناقض با تحلیل حقوقی، که به سؤالی که آیا میزان مهریه می‌تواند پس از عقد افزایش یا کاهش یابد، پاسخ مثبت داده است، رویه قضایی به احتمال رضایت کامل با این مسئله اشاره نمی‌کند و با استناد به شرع، به طرز کاملاً متفاوتی به این سؤال پاسخ داده است.

توضیح آنکه تا سال ۱۳۸۸، براساس بند (ب) از ماده ۱۵۱ بخشنامه‌های ثبتی، افزایش مهریه توسط مرد تنها از طریق اقرارنامه رسمی در دفاتر اسناد رسمی ثبت می‌شد.
همچنین مقرر بود که امکان افزایش یا کاهش میزان مهریه پس از عقد با روش‌ها و شرایط لازمی که در بخشنامه مشخص شده بود، انجام شود.

در سال 1388، یک تصمیم قاطع از سوی هیات عمومی دیوان عدالت اداری صادر شد.
طبق این تصمیم، همه افراد ملزم به رعایت محرمانه بودن میزان مهریه در مراسم عقد نامه هستند و تغییری در آن اجازه داده نمی شود.
تصمیم شماره 488 هیات عمومی دیوان عدالت اداری تاریخ 15/6/1388 این موضوع را تأیید کرد.

تبدیل متن اصلاح‌شده به زبان فارسی با استفاده از برچسب‌های HTML مانند em و strong:

به شرح نظریه شماره 35079/30/88 مورخ 12/5/1388، فقهای محترم شورای نگهبان، مهریه شرعی از زمان عقد مشخص می‌شود و افزایش مهریه پس از عقد به صورت شرعا صحیح تلقی نمی‌شود و نظم و ترتیب اثرات مهریه بر آن خلاف شرایط شرع معتبر است.
بنابراین، قسمت (ب) از بخشنامه‌های ثبتی که امکان افزایش مهریه را به شرط تنظیم سند رسمی می‌دهد، به موجب بخش دوم ماده 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و ماده 41 قانون دیوان عدالت اداری مصوب 1385 باطل می‌شود.

راه ها و روش های افزایش و یا کاهش میزان مهریه

با وجود اینکه طبق رای هیأت عمومی دیوان عدالت اداری و رویه قضایی کشور، افزایش یا کاهش مهریه پس از عقد و حتی با درج آن در سند رسمی در دفترچه های اسناد رسمی ممکن نیست و هر توافقی در این خصوص، باطل و بی اعتبار است، اما این ممنوعیت مطلق به معنای ممنوعیت تغییر میزان مهریه بین زوجین نیست، از جمله تغییر تعداد سکه ها.

توجه داشته باشید که زوج ها اگر شرایط لازم را داشته باشند، قادر هستند با استفاده از روش های قانونی دیگری که متفاوت از مفهوم مهریه هستند، برای تغییر مبلغ مهریه یا تبدیل آن به مبلغ روزانه، اقدام کنند.
این روش ها شامل موارد زیر می شود:

اگر زوج هنگام عقد قصد افزایش مهریه را داشته باشند، می‌توانند از روش‌های دیگر موجود در قانون مدنی ایران برای افزایش مهریه استفاده کنند.
این روش‌ها شامل هبه و صلح بلاعوض هستند که به وسیله آن‌ها می‌توانند مهریه را به میزانی که مد نظرشان است، افزایش دهند.

به عنوان یک مثال، در صورتی که مهریه زن، به ارزش 3 دانگ مشاع، از یک ملک باشد و زوج و همسر توافق کرده باشند که ارزش مهریه تا 6 دانگ ملک افزایش یابد، زوج قادر است با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی، با صلح و آرامش، مابقی 3 دانگ مهریه را به زن خود بدهد.

با توجه به ارزیابی هایی که انجام شده است، اگر زوج هنگام عقد ، تصمیم به کاهش مهریه بگیرند، در صورتی که شرایط لازم فراهم باشد، می‌توانند از روش های دیگری مانند "ابرا" و یا روش های موجود در قانون مدنی ایران، مثل صلح بلاعوض، برای کاهش مهریه به حد مطلوب اقدام کنند.

به عنوان یک مثال، اگر مهریه یک زن ۲۰۰ سکه باشد و زوج و همسرش تصمیم داشته باشند که مقدار مهریه را به ۱۰۰ سکه کاهش دهند، در این صورت همسر قادر است بدهی همسر خود را با مبلغ ۱۰۰ سکه از میزان بدهی که به عنوان مهریه داشته بود، کاهش دهد.

یا اینکه، اگر زن و شوهر تمایلی داشته باشند که مهریه زوجه را از 6 دانگ یک آپارتمان به 3 دانگ این ملک کاهش دهند، زن می تواند با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی، 3 دانگ مشخص شده را به شوهر، به صورت قراردادی و بدون هزینه ای برایش تحویل دهد.

شرایط افزایش و یا کاهش میزان مهریه

در صورت تمایل زن و شوهر برای تغییر میزان مهریه، بایستی شرایط لازم مربوط به افزایش یا کاهش آن را به روش‌هایی که در بخش قبل توضیح داده شده است، رعایت کنند.
علاوه بر شرایط بخشیدن مهریه، شرایط لازمی برای این تغییرات بایستی وجود داشته باشد.
این شرایط لازم برای افزایش یا کاهش میزان مهریه پس از عقد به دو دسته عمومی و اختصاصی تقسیم می‌شوند.
در این‌جا، ما همچنین در دو قسمت جداگانه شرایط لازم برای افزایش یا کاهش میزان مهریه را به تفصیل بررسی خواهیم کرد.

شرایط لازم برای افزایش یا کاهش میزان مهریه، در بخش شرایط عمومی به عنوان شرایط ضروری معاملات و ایقاعات تلقی می‌شوند.
این شرایط شامل عوامل زیر است:1.
صحت: اعتبار و اعتماد معامله در تمام جنبه‌های آن حائز اهمیت است.
2.
انتفاع مشروع: مزیت و منفعت قانونی و عادلانه طرفین قرارداد باید محفوظ باشد.
3.
عدم اشمار بودن موجبات: هیچ سرمایه‌ای را نباید در حین معامله به طور غیرقانونی کسب یا استخلاف کرد.
4.
رضایت طرفین: هر دو طرف باید به طور آزادانه موافقت کرده و قصد ارتکاب معامله را داشته باشند.
5.
مساوات: شرایط قرارداد برای طرفین باید به طور متقارن و برابر باشد.
6.
قانونی بودن: شرایط و محتوای قرارداد باید با قوانین و مقررات کشور سازگاری داشته باشد.
7.
عدم ابلاغ و تهدید: هرگونه ابلاغ یا تهدید قبل از امضای قرارداد، با اصول معاملات مغایرت دارد.
8.
عدم انجام مجاهر: معاملات طرفین باید بدون انجام اقدامات عمومی یا مجاهر صورت گیرد.
توجه داشته باشید که استفاده از تگ‌های HTML (مانند تگ‌های em و strong) در متن بالا نشان دهنده اهمیت و تاکید بر برخی اصطلاحات است.

قرارداد برای افزایش یا کاهش مهریه، نیازمند توافق و رضایت طرفین است.
این قرارداد می‌تواند همانند صلح بلاعوض انجام شود، اما در این صورت هر دو زن و مرد باید قصد و اختیار خود را داشته باشند.
اما در مورد ابراها، تنها قصد و اختیار ابراکننده کافی است.

اهلیت طرفین در خصوص افزایش و یا کاهش میزان مهریه، نیازمندی‌هایی مشترک است که شامل قصد و رضایت طرفین می‌شود.
اگر تغییر مهریه از طریق یک قرارداد انجام شود، برای تحقق آن هر دو زن و شوهر باید دارای اهلیت باشند.
اما در مواقع ایقاعات، تنها اهلیت انجام دهنده ایقاع کافی است.

موضوع مشخص و مشخص شده: همچنین، هر توافقی که انجام می‌شود باید معین و مشخص باشد؛ به عنوان مثال، تعیین میزان افزایش یا کاهش مبلغ مهریه باید به صورت دقیق و مشخصی انجام پذیرد.

با توجه به شرایط لازم برای تغییر میزان مهریه، توافق برای افزایش یا کاهش آن معتبر است.
مثلا، اگر زوجه می‌خواهد با وجود پول اضافی حاصل از مهریه، کارخانه‌ای برای تولید مشروبات الکلی برپا کند، توافق برای افزایش مهریه معتبر خواهد بود.
البته اگر مقصود از تغییر مهریه، ایجاد یک کسب و کار غیرقانونی باشد، در این صورت توافق برای افزایش مهریه اعتبار نخواهد داشت و باطل می‌شود.

در بخش قبل، ما درباره مقررات عمومی لازم برای تغییر مهریه صحبت کرده‌ایم و توضیح داده‌ایم که این مقررات شامل عواملی مانند تغییر تعداد سکه و دیگر شرایط صحت معاملات است.
در این قسمت از متن، از برچسب strong و em در جملات استفاده خواهیم کرد.

در راستای تغییر میزان مهریه، علاوه بر ضوابط کلی واجب، عمل زن و شوهر نیز بایستی با شرایط خاص مرتبط با این عمل حقوقی همراه باشد، به طوری که بسته به نوع عمل حقوقی انتخابی، تفاوت‌هایی بوجود خواهد آمد، مانند تغییر تعداد سکه یا سایر شرایط تعیین شده.