هزینه دادرسی می‌تواند هزینه‌ای باشد که افراد در فرآیند ارائه شکایت و پیگیری آن در دادگاه باید پرداخت کنند. مبلغ هزینه دادرسی ممکن است با توجه به نوع شکایت (مدنی یا کیفری) و همچنین خواسته‌های طرفین، متغیر باشد.

اگر فردی نتواند هزینه‌های دادرسی را پرداخت کند، به او به عنوان یک معسر اعلام می‌شود، البته تا اثبات شود که اعساری از پرداخت هزینه وجود دارد. شرط لازم برای ادعای اعسار از پرداخت هزینه‌های دادرسی، تحت شرایط خاص و با ارائه مدارک مربوطه باید انجام شود؛ در غیر این صورت، دادگاه آن را قبول نخواهد کرد.

بنابراین، در این مقاله ابتدا معنای "اعسار از پرداخت هزینه دادرسی" را شرح می‌دهیم و سپس شرایط آن را بررسی می‌کنیم. همچنین، لازم است بیان شود که این درخواست چه مدارکی نیاز دارد. به اضافه اینکه مراحل و روش درخواست اعسار را نیز شرح خواهیم داد.

معنی اعسار از هزینه دادرسی

برای توضیح مفهوم "اعسار از پرداخت هزینه دادرسی"، بهتر است ابتدا معنای "اعسار" و "هزینه دادرسی" را بررسی کنیم. در استفاده کلمه "اعسار" در معنای لغوی، منظور نیازمندی و مشکل مالی است که به شخصی که درگیر اعسار است، "معسر" گفته می‌شود. در قوانین کشور ما، "معسر" به فردی اطلاق می‌شود که به دلیل عدم دسترسی به منابع مالی خود یا عدم مالکیت مال، قادر به پرداخت بدهی‌ها و هزینه‌های خود نمی‌باشد.

کسانی که در فرایند دادرسی شرکت می‌کنند، مجبور به پرداخت هزینه‌های مختلفی هستند. این هزینه‌ها شامل هزینه برگه‌های تقدیمی به دادگاه و هزینه قرارها و احکام صادره از دادگاه می‌شود. هنگامی که یک فرد می‌خواهد در یک مرجع قضایی دعوایی را به‌میان بیاورد، باید هزینه رسیدگی به آن دعوا را پرداخت کند. به عنوان مثال، هزینه ثبت دادخواست، هزینه اعتراض به حکم غیابی، هزینه دادخواست تجدیدنظر و هزینه وکالت نامه و برگه اجرایی، از جمله هزینه‌های دادرسی هستند.

گاهی، به علت نبود دارایی و اموال کافی و یا فقدان دسترسی به اموال خود، فرد قادر به پرداخت هزینه‌های دادرسی نیست. این شخص می‌تواند با ارائه درخواست اعسار به دادگاه، ادعای خود را اعلام کند. دادگاه پس از بررسی ادعای این فرد، تشخیص می‌دهد که آیا شخص معسر است یا خیر.

شرایط اعسار از هزینه دادرسی

بعد از آشنایی با مفهوم "اعسار هزینه دادرسی"، در این قسمت ما قصد داریم به شرایطی که می‌توانند باعث شناخته شدن یک شخص به عنوان معسر توسط قاضی دادگاه شوند، پرداخت کنیم. برای اینکه قاضی شخصی را به عنوان معسر تشخیص دهد، شرایط زیر باید وجود داشته باشد: - داشتن هزینه‌های دادرسیی که نتوان به سهولت آن‌ها را پرداخت کرد. - داشتن کارکردن برای تأمین امکان پرداخت هزینه‌های دادرسی. - نبود دارایی‌های کافی که بتوان با آنها به سادگی هزینه‌های دادرسی را تأمین کرد. - نبود امکان دیگری برای پرداخت هزینه‌های دادرسی، مانند درخواست کمک از سایر افراد یا عدم دریافت کمکی اطلاعاتی مورد استفاده قرار گرفته باشد. پس از وجود این شرایط، قاضی می‌تواند شخصی را به عنوان معسر تشخیص دهد و قرار دهد تا الزامات مالی خود را انجام دهد.

دلیل این است که تنها در دعاوی مالی، هزینه های دادرسی گاهاً بالا می رود در حالی که در دعاوی غیر مالی، این هزینه ها توجه‌چندانی ندارند.

تحت اللفظ متن اصلی به زبان فارسی: هزینه دادرسی، در صورت وجود یک دعوای مالی بزرگ، باید به اندازه‌ای باشد که شخصی که متهم است قادر نباشد آن را پرداخت کند.

هر فردی غیر از مستثنیات دین، هیچ دارایی مالی ندارد. مستثنیات دین به اموالی اشاره دارند که طبق قوانین، در صورت بدهکاری فرد، قابل توقیف یا فروش نمی‌باشند.

شخصی ممکن است به طور موقت قادر به استفاده از دارایی‌های خود نباشد؛ در چنین وضعیتی، از لحاظ مالی، قادر به پرداخت هزینه‌ها است، اما برای مدت موقتی به دارایی‌های خود دسترسی ندارد.

مدارک لازم برای اعسار از هزینه دادرسی

پس از توضیح مفهوم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و بیان شرایط لازم برای ارائه درخواست اعسار به دادگاه، در این بخش به بررسی قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و مدارک لازم برای ارائه این درخواست خواهیم پرداخت. طبق ماده ۸ قانون مذکور، شخصی که ادعای اعسار دارد باید مدارکی را ضمیمه دادخواست خود کند و به دادگاه ارائه دهد. این مدارک شامل:

صورت کلی به اموالی که اشخاص مبتلا به بیماری ازدست داده‌اند اشاره دارد. در این صورت کلیه جزئیات خواسته شده را در برمی‌گیرد، از جمله تعداد یا میزان و قیمت کلیه اموال سنگین و سبک.

تصویر و شناسه‌ی حساب نقدی وی در بانک‌ها و موسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی به همراه جزئیات دقیق حساب‌های مربوطه را فراهم کنید.

جزئیات مالکیت همه دارایی‌هایی که او به هر شکلی از اشخاص دیگر دارد و تمام مطالباتش در برابر اشخاص ثالث؛

فهرستی از تغییرات و نقل و انتقالات مربوط به اموال مذکور، از یک سال قبل از شروع دعوای "اعسار" در اینجا آمده است.

برای اثبات اعسار از هزینه دادرسی، مدعی می‌بایست با ارائه شهادت شهود، اعتبار اعسار خود را اثبات نماید. به منظور این امر، باید دو شاهد حداقل را که زمانی کنار مدعی اعسار گذرانده اند و با شرایط معیشت او آشنا بوده و می‌توانند اعسار وی را تایید کنند، به دادخواست اعسار خود الحاق نماید.

در سند شهادت مذکور، بایستی علاوه بر شناسه و آدرس شهودگر، مواردی همچون شغل، درآمد و روش تامین معاش قانونی مدعی را با جزئیاتی مشخص نمود که در آن بتواند توجیهی برای معذرت خود ارائه نماید. همچنین، همان طور که پیش تر به آن اشاره شد، شاهد بایستی در سند شهادت خود اعلام کند که در مورد شرایط مالی مدعی اطلاع کافی دارد و تصدیق میکند که غیر از موارد مستثنی دینی، هیچ منبع قابل دسترسی مالی در اختیار ندارد که بتواند هزینه دادرسی را تأمین نماید.

اعسار از هزینه دادرسی چگونه صورت می گیرد؟

با توجه به سوال مطرح شده درباره روش و مراحل درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی، باید گفت که فردی که ادعای اعسار از هزینه دادرسی را دارد، می‌تواند درخواست اعسار خود را به همراه دعوای اصلی یا به صورت جداگانه از طریق دادخواستی به دادگاه مناسب ارائه دهد. دادگاه صالح، که برای رسیدگی به دعوای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی شناخته شده است، می‌تواند در این مورد صلاحیت داشته باشد. بنابراین، مراحل و روش درخواست اعسار از هزینه دادرسی به صورت زیر است: ۱. مراجعه به دادگاه: فرد درخواست دارنده اعسار باید درخواست خود را به دادگاه مناسب ارائه دهد. ۲. توجیه درخواست: در این مرحله، فرد باید دلایل و مدارک مورد نیاز خود برای اثبات اعسار را به دادگاه ارائه کند. ۳. بررسی درخواست: دادگاه، درخواست اعسار را بررسی و تصمیم می‌گیرد که آیا اعسار مورد تایید است یا خیر. ۴. تعیین میزان اعسار: در صورت تایید درخواست اعسار، دادگاه میزان معینی از هزینه دادرسی را که باید پرداخت شود، تعیین می‌کند. ۵. اجرای تصمیم دادگاه: فرد ملزم به پرداخت هزینه دادرسی است و باید این مبلغ را پرداخت کند. در نهایت، اعسار از پرداخت هزینه دادرسی تنها پس از تصمیم دادگاه صالح قابل اعمال است و فرد باید به تمامی مراحل مربوطه رعایت کند.

تشریفات: برای شروع، ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت نام کنید. پس از اتمام مراحل ثبت نام در سامانه، نیاز است که در یکی از دفاتر خدمات قضایی، دادخواست خود را ثبت کنید.

در این مرحله، ضرورت توجه به یک نکته وجود دارد. طبق قوانین مربوط، فردی که درخواست را ارائه می‌دهد موظف به پرداخت هزینه‌ای است. اما در صورتی که امکانات مالی یا دسترسی به اموال را ندارد، باید در همین هنگام، عدم توانایی خود را به صورت کتبی اعلام کند.

پس از انجام مراحل ذکر شده و تشکیل اولین جلسه دادگاه، مدعی می‌بایست اقدام کند تا شهود خود را به دادگاه معرفی نماید و درخواست اعسار خود را تشریح کند. در صورتی که شهود، تمام نیازمندی‌های لازم را برآورده کنند و قاضی، شهادت آن‌ها را تأیید کند، حکم اعسار برای مدعی صادر می‌شود و او معاف از پرداخت هزینه دادرسی می‌گردد.