بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، هنگامی که یک جرم رخ داد، دادسرا به عنوان یک مرجع برای تحقیقات اولیه عمل می‌کند.
قبل از صدور حکم دادگاه کیفری و تشخیص مسئولیت متهم، مقامات دادسرا از جمله دادیار و بازپرس با انجام تحقیقات اولیه، نظر خود را درباره وجود جرم و امکان تخصیص آن جرم به متهم بیان می‌کنند.

در پایان مراحل تحقیقات اولیه توسط دادسرا، مقامات ذکر شده قرار نهایی را صادر می‌کنند.
اما یک سؤال مهم وجود دارد؛ آیا امکان اعتراض به قرار نهایی دادسرا وجود دارد؟ در صورت قبول شدن امکان اعتراض، شرایط قانونی و مراحل اعتراض به قرار نهایی چیست؟

با توجه به این مناسبت، در این مقاله ابتدا به این سوال پاسخ می‌دهیم که آیا امکان مخالفت با قطعنامه نهایی دادگاه وجود دارد یا خیر؟ سپس به محل و زمان مخالفت با قطعنامه نهایی دادگاه، شرایط مربوطه و مراحل آن می‌پردازیم و در نهایت نمونه‌ای از متن یا لایحه مخالفت با قطعنامه نهایی دادگاه را ارائه می‌دهیم.

آیا امکان اعتراض به قرار نهایی دادسرا وجود دارد

بر طبق قانون آیین دادرسی کیفری، برای بسیاری از جرایمی که به آنها پیگرد قانونی می‌شود، لازم است در ابتدا توسط مقامات دادسرا مورد بررسی قرار گیرند و تحقیقات اولیه درباره آنها صورت بگیرد.
البته، برخی از جرایمی که با عفت متعارض هستند یا جرایم تعزیری در رده هفتم و هشتم قرار دارند، به طور مستقیم توسط دادگاه کیفری بررسی و رسیدگی می‌شوند.

در پایان مراحل بررسی و انجام تحقیقات در دادسرا، یک نتیجه تحت عنوان قرار نهایی دادسرا صادر می شود که با صدور این قرار نهایی، تا حد زیادی تکلیف مراحل بعدی رسیدگی به پرونده کیفری مشخص می شود.
این قرار نهایی توسط دادسرا صادر می شود و بر اساس آن، متهم می‌تواند برای مجرم بودنش سوءظن شود و نیاز به رسیدگی به این جرم در دادگاه باشد، یا اگر متهم بی‌گناه باشد یا دلایل دیگری وجود داشته باشد، امکان تعقیب کیفری برای او وجود نداشته باشد.
طبق قانون آیین دادرسی کیفری، برخی از مهم‌ترین قرارهای نهایی دادسرا عبارتند از:١.
ابطال پرونده: در صورتی که مشخص شود عدم وجود جرم یا وجود شرایط برای رسیدگی به پرونده نباشد، دادسرا می‌تواند پرونده را ابطال کند.
٢.
تعلیق پرونده: دادسرا می‌تواند پرونده را تعلیق کند در صورتی که شواهد و مدارکی در دسترس نباشد و لزوم تحقیقات بیشتر وجود داشته باشد.
٣.
احاله به دادگاه: دادسرا می‌تواند پرونده را به دادگاه احاله و تصمیم نهایی را به دادگاه بسپارد.
٤.
تعیین جرائم: دادسرا می‌تواند جرائم متهم را تعیین و به دادگاه ابلاغ کند.
٥.
تعیین تشدید مجازات: دادسرا می‌تواند تشدید مجازات متهم را تعیین و به دادگاه ابلاغ کند.
٦.
صدور حکم خاتمه: دادسرا می‌تواند حکم خاتمه را صادر کرده و پرونده را به پایان برساند.
بنابراین، قرارهای نهایی دادسرا برای پرونده های کیفری از اهمیت ویژه ای برخوردارند و تعیین تمام نتایج و بررسی‌ها را در خصوص متهمین و جرایم مربوطه انجام می‌دهند.

نقشه‌ها برای منع پیگیری در مواردی تهیه می‌شود که مقامات دادسرا با توجه به کمبود مدارک و شواهد کافی در مورد جرمی که فرد متهم شده است، بنیاندهی نداشته باشند که فرد متهم بی‌گناه است.
قرار منع پیگیری بر اساس قانون در مواردی صادر می‌شود که فرد متهم یا رفتاری مرتکب جرم نباشد یا اینکه رفتار مجرمانه ای انجام داده باشد، اما دلیل کافی برای انتساب آن به فرد متهم وجود نداشته باشد.

قرار نهایی دادسرا، یک تصمیم قضایی است که با احضار متهم به دادگاه یا صدور حکم جرمی اتخاذ می‌شود.
در این تصمیم، مقامات دادسرا اظهار می‌کنند که متهم به جرم ارتکاب شده مجرم است و لازم است که در دادگاه مورد بررسی و صدور حکم قرار گیرد.
بنابراین، یک کیفرخواست برای متهم صادر خواهد شد.

قرار موقوفی تعقیب کیفری، در صورتی صادر می‌شود که خاصیت متوقف شدن تعقیب را داشته باشد.
این خاصیت ممکن است به دلایلی همچون فوت متهم، رضایت شاکی در جرایم قابل گذشت، توبه متهم پیش از اثبات جرم، عفو متهم بر اساس قانون و یا مشمول مرور زمان دعاوی کیفری شدن و موارد مشابه ای که در قوانین مرتبط مشخص شده است، رخ می‌دهد.

قرار ترک تعقیب در مواردی اصدار می‌شود که متهم از یکی از جرایمی که قابل گذشت هستند، متهم باشد و قبل از درخواست ارسال کیفرخواست به دادسرا، شاکی شکایت خود را واگذار کند و اقدامات قانونی صورت پذیرد.

ممکن است سوالی درباره قابلیت اعتراض به قرار نهایی دادسرا پیش آید.
پاسخ به این سوال بستگی به نوع قراری که به آن اشاره شده است دارد.
با توجه به توضیحاتی که ارائه شده است، می توان گفت که شاکی می تواند در صورت صدور قرار منع تعقیب یا موقوفی تعقیب، در مهلت مقرر، اعتراض خود را نسبت به قرار صادره کند.

در حقیقت، تصمیم ترک تعقیب که به دنبال درخواست شاکی صادر شده است، قطعاً قابل اعتراض است.
با این حال، شاکی می تواند از تاریخ صدور تصمیم ترک تعقیب برای بار دیگری، درخواست تعقیب جنایتکار را مطالبه نماید.

در مقابل، متهم پس از توجه به تصاویر و شواهد ارائه شده در پرونده توسط دادسرا، قادر به اعتراض به قرار جلب به دادرسی نیست؛ سپس با صدور کیفرخواست باید در دادگاه به جرم او پرداخته شود.

مهلت اعتراض به قرار نهایی دادسرا

همانطور که در پاراگراف قبل ذکر شد، قابلیت اعتراض به قرار نهایی دادسرا وجود دارد.
با این حال، سؤال اصلی این است که تا چه زمانی می توان به قرار نهایی دادسرا اعتراض کرد؟

مهلت اعتراض به قرار نهایی دادسرا برای اشخاص مقیم ایران، ده روز از تاریخ وصول ابلاغیه دادسرا است.
اما برای اشخاص مقیم خارج از کشور، این اعتراض ظرف مهلت یک ماه قابل انجام است.
در نتیجه، فرد معترض می‌تواند پس از مشاهده قرار نهایی صادر شده در سامانه ثنا، ظرف مهلت مقرر، اعتراض خود را به قرار نهایی دادسرا ثبت کند.

البته لازم به ذکر است که اگر فرد شاکی بخواهد خارج از مهلت، اقدام به ثبت اعتراض نسبت به قرار نهایی دادسرا نماید، باید حتماً دلیل موجهی داشته باشد و این دلیل موجه را در اعتراض خود به ثبت برساند.
در این صورت، مرجع رسیدگی به اعتراض یعنی دادگاه کیفری، ضمن ملاحظه اعتراض، دلیل شاکی را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد و در صورت تشخیص موجه بودن، وارد رسیدگی به اعتراض می‌شود.

شرایط و مراحل اعتراض به قرار نهایی دادسرا

در بخش اول ما به بررسی قرارهای نهایی دادسرا که قابل اعتراض می‌باشند و بخشی از آن‌ها در ماده ۲۷۰ قانون آیین دادرسی کیفری ذکر شده است، پرداختیم.
اما شرایط و مراحل اعتراض به قرار نهایی دادسرا به این شکل است که ابتدا باید در سامانه ثنا ثبت‌نام کرده و هویت خود را تایید کنید.
یکی از شرایط اعتراض به قرار نهایی دادسرا، رعایت مهلت قانونی برای اعتراض می‌باشد؛ به این معنا که برای ایرانیان ده روز و برای اشخاص مقیم خارج از کشور یک ماه برای اعتراض به قرار نهایی در نظر گرفته شده است.

بنابراین، اعتراض به قرار نهایی دادسرا در شرایط خاصی امکان پذیر است که اشخاص ذی نفع در مهلت مشخص پس از دریافت پیامکی که قرار نهایی دادسرا در آن صادر شده است، به سامانه ثنا مراجعه کرده و متن قرار نهایی دادسرا را مشاهده کنند.
برای مشاهده قرار نهایی دادسرا در سامانه ثنا، فرد باید به بخش ابلاغیه‌های الکترونیک قضایی مراجعه کند و با محتوای قراری که صادر شده است آشنا شود.

در مرحله پیش رو، زمانی که قرار ابلاغ می‌شود و امکان اعتراض وجود دارد و شخصی این امکان را دارد، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کرده و از طریق آن به ثبت اعتراض از قرار نهایی دادسرا اقدام کند.
در این مرحله، لایحه اعتراض به قرار نهایی دادسرا در دفتر خدمات الکترونیک قضایی تهیه شده و نیازی به حضور در دادسرا یا دادگاه برای تحویل لایحه اعتراضی وجود ندارد.

نکته‌ای که باید درباره "اعتراض به قراردادسرا" دانست، این است که اعتراض به قرارداد نهایی صادره از دادسرا تنها در دادگاه کیفری مربوطه بررسی می‌شود.
در صورتی که دادگاه قرارداد نهایی صادره از دادسرا را تصویب کند، این قرار دیگر قابل اعتراض نمی‌باشد.
اما در صورتی که دادگاه قرارداد نهایی صادره از دادسرا را رد کند و اعتراض را قبول کند، در صورتی که قرارداد مورد اعتراض قرار معنوی تعقیب باشد، دادگاه خود قرارجلب به دادرسی صادر خواهد کرد.

نمونه متن یا لایحه اعتراض به قرار نهایی دادسرا

در یک بخش قبلی، ما در مورد رویه‌ها و مراحل اعتراض به قرار نهایی دادسرا صحبت کردیم.
همانطور که بیان شد، لایحه اعتراض به قرار نهایی دادسرا در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تهیه و به وسیله این دفاتر به موجه صالح، یعنی دادگاه های کیفری، ارسال می‌شود.

لازم به ذکر است که تنظیم "متن یا لایحه اعتراض به قرار نهایی دادسرا" بستگی به نوع "قرار" صادر شده از "دادسرا" دارد.
با این حال، در اکثر موارد اعتراض به قرار نهایی دادسرا توسط شاکی پس از صدور "قرار منع تعقیب" توسط دادسرا انجام می‌شود.

به مناسبت فعالیتی که در این قسمت داریم، قصد داریم تا برای آشنایی عموم مخاطبان، متنی برای اعتراض به قرار نهایی دادسرا را در اختیارتان قرار دهیم.
همچنین، علاوه بر قرارها، می توانید انواع دیگری از قرارهای قابل اعتراض در دادسرا را نیز درج نمایید و متن لایحه را با توجه به شرایط و ضوابط مربوطه، تکمیل کنید.

نمونه‌ای از متن و لایحه‌ای برای اعتراض به قرار نهایی دادسرا

دربارهٔ ممنوعیت تعقیب

رهبر گرامی .
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.

آفرین؛

احتراما به استحضار می رساند، من، [نام شما]، به صورت قاطعانه و با احترام، اعتراض خود را درباره قرارنامه ای که با شماره [شماره قرارنامه] تاریخ [تاریخ قرارنامه] توسط [نام شعبه] صادر شده است، مطرح می کنم.
بر اساس این اعتراض، درخواست ارسال پرونده به مراجع قضایی صلاحیت دار جهت بررسی این امر را دارم.
با توجه به اهمیت و وجود دلایل خاصی که زیر آن راه اندازی شده اند، از اینکه این درخواست را به مراحل بعدی ارسال کنید تقاضای مطرح می کنم.

البته توجه شود که افرادی که مخالف قرار نهایی دادسرایی هستند، باید دلایل اعتراض خود به قرار نهایی را در متن این لایحه ذکر کنند.
به همین دلیل، اگر دلایل اعتراض به قرار نهایی موجه نباشد، دادگاه صادرکننده قرار از دادسرا را تایید خواهد کرد.
در این برابر، دلایل اعتراض به قرار نهایی باید با استفاده از علامت های اشتباه کردن (strong) و تاکید کردن (em) در متن لایحه مشخص شوند.