بطور کلی، دستگاه‌های قضایی در محاکم دو نوع رای صادر می‌کنند که شامل حکم و قرار است. قرارها به دو دسته مقدماتی و نهایی تقسیم می‌شوند. یکی از انواع قرارهای نهایی، قرار منع تعقیب است که توسط محاکم قضایی صادر می‌شود. این قرارها به معنای نهایی بودن، به این معنی است که با صدور قرار منع تعقیب، پرونده از نگرانی‌های مرجع قضایی که در حال بررسی مورد است نابود می‌شود.

قرارهای صادرشده از دادسرا، ممکن است توسط شاکی اعتراض شود. اما درباب این اعتراض، تصمیمنهایت در اختیار دادگاهی قرار دارد که در قسمت قانونی برای اعتراض به قرار منع تعقیب تعریف شده است. نتایج تصمیم گیری دادگاه می‌تواند در شرایط متفاوتی صدور شود.

موضوعی که در این مقاله به آن پرداخته می‌شود، قرار منع تعقیب است. قرار منع تعقیب، که دارای احکام و ضوابط خاص خود است، این امکان را به ما می‌دهد که اعتراض خود را نسبت به آن بیان کنیم. در ابتدا، به بررسی می‌پردازیم که آیا امکان اعتراض به قرار منع تعقیب وجود دارد یا خیر و همچنین کدام فرد مجاز به اعتراض است. سپس، نحوه بیان اعتراض به قرار منع تعقیب را بررسی می‌کنیم و در نهایت بررسی می‌کنیم که دادگاه چه تصمیمی در خصوص این اعتراض خواهد گرفت.

آیا اعتراض به قرار منع تعقیب امکان دارد؟

با توجه به قانون آیین دادرسی کیفری مصوب ۱۳۹۲، ماده ۲۷۰، ترتیب قرار منع تعقیب از مقام دادسرا (بازپرس یا دادیار) برابر با قرار نهایی است که همانند قرار موقوفی تعقیب، غیر قطعی است و می تواند مورد اعتراض قرار گیرد.

با صدورِ قرار منع تعقیب، دسترسی به فرصتی برای شاکی فراهم می‌شود تا اعتراض خود را نسبت به قرار منع تعقیب مطرح کند. اما طبق بند پایانی ماده ۲۷۰ همین قانون، مهلت اعتراض برای اشخاص مقیم در ایران، ده روز و برای افراد مقیم خارج از کشور، یک ماه پس از ابلاغ تعیین شده است.

چه کسی حق اعتراض به قرار منع تعقیب را دارد؟

با توجه به ماده 265 قانون آیین دادرسی کیفری، ابزار منع اقدام از سوی بازپرس به دو شیوه صادر می‌شود:

اگر متهمی متهم به ارتکاب یک عمل غیر قانونی است ولی در حقیقت جرمی انجام نداده است، به این معناست که عملی که او انجام داده است در قانون جرم انگاری نشده است.

معمولاً، هرگز نبود وجوه کافی برای اقدام به تخصیص جنایت به متهم نشانگر آن است که فعل مرتکبه به طبع یک جرم است، اما شواهد و دلایل لازم برای نسبت دادن آن به او، وجود ندارد.

بر اساس ماده ۲۷۰ قانون مذکور، امکان اعتراض به قرار منع تعقیب وجود دارد که میتواند به درخواست شاکی صورت گیرد. اگر شاکی پرونده باشد و دریافت کنندهٔ قرار صادره باشد، می تواند در دادگاه صالح به رسیدگی به جرم، با تهیهٔ لایحه، اعتراض به منع تعقیب را مطرح کند. به عنوان مثال، اگر شخصی به داشتن رابطه نامشروع متهم شود و بازپرس قصد صدور قرار منع تعقیب علیه وی را دارد، شاکی می تواند نسبت به این قرار در دادگاه کیفری اعتراض کند.

شرایط و نحوه اعتراض به قرار منع تعقیب

شخصی که میخواهد از ممنوعیت تعقیب شکایت کند باید به دفاتر خدمات قضایی مراجعه کرده و پس از پر کردن فرم مربوطه و پیوست کردن لایحه، شکایت خود را ثبت کند. ثبت شکایت به شکل آنلاین و الکترونیکی صورت میگیرد.

چند نکته اهمیت‌ دارند که در نوشتن لایحه و تکمیل آن باید رعایت شود. استفاده از تگهای HTML نیز می‌تواند در این روند بسیار مفید باشد.

"قبل از هرچیز، باید به مهلت قانونی مشخص شده در ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری ( 10 روز برای ساکنان در ایران و یک ماه برای افراد مقیم در خارج از کشور ) توجه کنیم."

همواره، باید نام شاکی و مشتکی همراه با اطلاعات کامل و آدرس دقیق، به همان شکلی که در ابتدای شکایت آمده بود، در لایحه اعتراض به قرار منع تعقیب درج شود.

سوما، تمامی مدارک و مستندات موجود در پرونده دادسرا باید به لایحه اعتراضی پیوست شوند تا دادگاه برای مطالعه آن، نیازی به مرور مجدد پرونده نداشته باشد.

تصمیمات دادگاه نسبت به اعتراض قرار منع تعقیب

بر اساس ماده 273 قانون آیین دادرسی کیفری، پس از ارائه اعتراض برای قرار دادن ممنوعیت از دنبال کردن، دادگاه موظف به بررسی اعتراض می شود. جلسه فوق العاده برگزار می شود تا در مورد اعتراض برای قرار ممنوعیت دنبال کردن تصمیمات لازم اتخاذ شود. در این بین، دادگاه توانایی دارد درباره اعتراض برای قرار ممنوعیت دنبال کردن تصمیماتی را اتخاذ کند که به 3 حالت قابل قبول است.

تصویب قرار قراری که به تایید نهایی رسیده است را در نظر بگیرید. این قرار برای ما بسیار حائز اهمیت است و باید به آن توجه ویژه ای داشته باشیم. اطلاعات در زیر این قرار قرار می گیرد: عنوان قرار: [عنوان قرار] تاریخ و زمان قرار: [تاریخ و زمان قرار] مکان قرار: [مکان قرار] توضیحات: [توضیحات قرار] تایید کننده: [نام تایید کننده قرار] متن تایید قرار: [متن تایید قرار] لطفا نسبت به این قرار اقدام لازم را به عمل آورده و در صورت داشتن هر گونه سوال یا ابهامی، با ما تماس بگیرید.

اگر تصمیم به قرار منع تعقیب در نتیجه بررسی‌ها و تحقیقات انجام شده و با توجه به مفاد پرونده به صورت رسمی و طبق قانون صادر شود، دادگاه قرار صادر شده را با رد اعتراض شاکی تأیید خواهد کرد. سپس، دادگاه مفاد قرار را به طرفین ارسال کرده و پرونده را مجدداً به دادسرا ارجاع خواهد داد تا در آنجا بایگانی شود. لازم به ذکر است که تصمیم رد اعتراض شاکی و تأیید منع تعقیب دادسرا، قطعی و قابل طعن نخواهد بود.

نقض تصمیم و پذیرش اعتراض شاکی

اگر دادگاه با توجه به اطلاعات پرونده و مستندات و دلایل شاکی، به نتیجه می‌رسد که قرار منع تعقیب صحیح نبوده است، طبق ماده 274 قانون آیین دادرسی کیفری، قرار را نقض کرده و قرار جلب دادرسی را صادر می‌کند تا پرونده مجدداً به دادسرا ارجاع داده شود. در این مرحله، بازپرس متهم را استدعا می‌نماید و اتهام را به وی تفهیم می‌کند. سپس پس از اخذ تضمینات مناسب و دریافت آخرین دفاع متهم و قرار مجرمیت و کیفرخواست، پرونده را به دادگاه ارسال می‌کند.