ازدواج صوری

ازدواج به معنای عقدی است که زن و مرد با آرزو و موافقت قصد دارند تا با یکدیگر زندگی کنند و به تعهداتی پایبند شوند.
این توافق برای هر دو طرف به تبعات خاصی منجر می‌شود و تأثیراتی را در بر دارد.
اما در برخی موارد، زن و مرد به تظاهر ازدواج می‌پردازند و اقدام به ازدواج نامتعارفی می‌کنند، به هدف به دست آوردن سود یا جلوگیری از ورود به مشکلات و ضرر و زیان.
این نوع ازدواج به زبانی ساده به نام ازدواج مصنوعی مشهور است.

افرادی که تصمیم می‌گیرند به طور غیرقانونی به ازدواج بپردازند، به طور عمده به دنبال انحراف از قوانین یا کسب منفعت ناشی از آن هستند، اما آن‌ها هیچ چشم‌اندازی از چالش‌ها و مشکلاتی که این نوع ازدواج را به همراه دارد، ندارند.
برخی از این چالش‌ها شامل بطور غیرقانونی بودن این روش ازدواج و در صورت بروز مشکل، تهمت به ارتباطات غیرقانونی می‌باشد که عملاً تا ثابت شدن برای ازدواج معمولی به آن نیاز آن افراد نخواهد بود.

بنابراین، در این مقاله، بررسی می‌کنیم که چیستی و چه حقوقی دارد ازدواج صوری.
اُبتدا توضیح می‌دهیم که ازدواج صوری چیست و سپس به بررسی حکم شرعی و قانونی این نوع ازدواج می‌پردازیم.
همچنین، در ادامه، پاسخ می‌دهیم که آیا این نوع ازدواج جرم است و آیا برای عقد کنندگان این نوع ازدواج، مجازات مشخصی در نظر گرفته شده است یا خیر.

ازدواج صوری چیست

به منظور پاسخ به سؤال مربوط به مفهوم "ازدواج صوری"، ابتدا باید تعاریف دو مفهوم "ازدواج" و "صوری" را بررسی کنیم.
طبق ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی: "نکاح با ایجاب و پذیرش که به واژگانی صراحتاً که قصد ازدواج را نشان دهد، بوجود می‌آید".
براساس این تعریف، می‌توانیم بگوییم که شرط اصلی و اساسی برای انجام مراسم عقد نکاح و بروز "ازدواج"، قصد و نیت طرفین است.

"ازدواج صوری" به معنای صورت سازی و نامحقق است.
در این نوع ازدواج، طرفین هدف از ازدواج ندارند و تنها به دنبال بهره‌برداری از نتایج آن هستند.
بنابراین، مراسم عقد و ثبت نکاح را به منظور احترام به آثار حقوقی و اجتماعی انجام می‌دهند.
"ازدواج صوری" که به معنای خلق تصور و غیرواقعی بودن است، روشی است که طرفین هدف اصلی را از پیش ندارند و تنها به دنبال بهره‌برداری از نتایج آن هستند، و در آن صورت دو طرف اقدام به خواندن صیغه نکاح و ثبت ازدواج می‌نمایند.

ممکن است افراد به دلایل مختلفی تصمیم به انجام ازدواج صوری یا غیر واقعی بگیرند.
این دلایل می‌تواند شامل مهاجرت به کشور دیگر، دریافت ارث و میراث یا فشارهای خانوادگی باشد.
به عنوان مثال، در صورتی که فرد قصد مهاجرت به یک کشور دیگر را داشته باشد، می‌تواند با انجام ازدواج با یک فرد تابع آن کشور، به راحتی اقامت در آنجا را بدست آورد.
در صورتی که طبق قوانین کشوری که برای مهاجرت انتخاب می‌شود، ازدواج صوری یا غیر واقعی به شناخته شود، می‌تواند به صورتی که همسر واقعی وجود نداشته باشد، اقامت یا شهروندی را کسب کند.

بعضی اوقات شخصی ممکن است در شرایطی قرار بگیرد که به ارثیه‌ای از خویشاوندانش دست پیدا کند و شرطی وجود داشته باشد که برای استفاده از این ارث، باید ازدواج کند.
در این مواقع، شخص می‌تواند اقدام به ازدواجی صوری کند.
همچنین بعضی اوقات ما شاهد هیچ یک از این دو حالت نیستیم و برخی افراد به دلیل اجبار خانوادگی، ازدواجی نامحقق را انجام می‌دهند و ناچار به قبول آثار آن می‌شوند.
بعضی از اوقات شخصی ممکن است از ارثیه‌ای که از خانواده‌اش به دست می‌آید بهره‌برداری کند، اما باید در نظر داشته باشد که برای این امر باید در حالت متاهل باشد.
به همین دلیل، در برخی موارد، شخصی تصمیم می‌گیرد به طور خیالی و بدون ازدواج واقعی، با فردی صورتی ازدواج کند.
این ازدواج صوری در واقع می‌تواند روشی برای دستیابی به ارثیه باشد، بدون اینکه نیاز به ازدواج واقعی و تشکیل یک خانواده داشته باشد.
در برخی مواقع، شاهد هیچ یک از این دو وضعیت نیستیم و افراد بر اساس فشار و اجبار خانوادگی، ازدواج غیر واقعی می‌کنند.
در این صورت، آنها ناچارند تا نتایج و آثار این ازدواج را قبول کنند و به آن عملیاتی واقعی بپذیرند.

با توجه به جایگاه ازدواج صوری، باید بدانیم که این نوع ازدواج به دلیل عدم داشتن قصد یکی از طرفین یا حتی هر دو نفر، از شرایط صحت عقد خود بی‌خبر هستند و از امکان تشخیص آن به عنوان یک ازدواج قانونی صرف‌نظر می‌کند و همچنین آثار قانونی مرتبط با این ازدواج به طور قطع اجراپذیر نمی‌باشد.

نکته‌ای که حتما باید به آن توجه کنیم، این است که طبقه‌بندی ازدواج به دو دسته‌ی متفاوت تقسیم می‌شود.
همانطور که می‌دانید، ازدواج صوری و ازدواج مصلحتی در واقع دو کار با اهداف و نتایج متفاوت هستند.
در ازدواج مصلحتی هر دو طرف برای ابراز قصد و نیت برای بستن قرارداد ازدواج مشغول به کار می‌شوند، و این تفاوت با ازدواج معمولی، در مأکول بودن مقصود آن‌ها در صلحینه عقد است؛ یعنی فقط و فقط به منظور بهره‌برداری از یک ‌منفعت خاص یا جلوگیری از ورود خسارت این اقدام را می‌اندازند.
اما در ازدواج صوری، یکی از طرفین یا هر دو نیز، هیچ قصد و نیتی برای انجام مفاد قرارداد ندارند و فقط و فقط به دنبال بهره‌برداری از نتایج آن هستند.

حکم شرعی ازدواج صوری

در متون قبلی، توضیحاتی درباره مفهوم "ازدواج صوری" ارائه شد و بیان شد که "ازدواج صوری" با توجه به عدم قصد طرفین در اعقاب، مورد تأیید قرار نمی‌گیرد.
همچنین، دلایلی که ممکن است منجر به وقوع "ازدواج صوری" شود، مورد بررسی قرار گرفت.
اکنون، به سؤالی می‌پردازیم که چگونگی حکم دین اسلام درباره "ازدواج غیر واقعی و صوری" چگونه است و اینکه آیا "ازدواج صوری" در دین اسلام قابل قبول می‌باشد یا خیر؟ ضمنا، در صورتی که دو نفر به "ازدواج صوری" درآیند، تأثیرات شرعی آن بر آنان چیست؟

با توجه به آموزه‌های اسلامی، مقبولیت برقراری ازدواج و عقد نکاح در دو وضعیت ممکن است: ازدواج موقت و ازدواج دائم.
در هر دو نوع ازدواج، قصد و رضایت طرفین شرط اساسی است و تنها با انجام و تایید آنها این ازدواج معتبر می‌شود.
از این رو، باید درباره مفهوم عقدی که به ظاهر بدون واقعیت و صرفاً نمادین است، یعنی ازدواج صوری صحبت کنیم.
در اسلام، عقد ازدواج صوری به بطلان ازدواج منجر می‌شود.

اگر دو طرف بدون ازدواج رابطه جنسی برقرار کنند، این کار نامشروع و زناشویی غیر قانونی است.
در چنین مواردی، تحریمات و عواقب قانونی زنا به آنها تعلق می‌گیرد.

حکم قانونی ازدواج صوری

پس از بررسی تعریف ازدواج کیفری و بیان مقتضیات شرعی آن، در این مقاله به بررسی تأثیرات حقوقی و تنبیه های مرتبط با ازدواج اجباری و حکم قانونی آن می‌پردازیم.
عقد نکاح یا ازدواج، به طور عملی یکی از انواع معاملات به شمار می‌رود و درباره صحت و باطلی آن، قوانین قراردادها و معاملات تعیین کننده است.

ماده ۱۹۰ قانون مدنی، چهار شرط اساسی برای صحت هر معامله مشخص کرده است.
اگر هر کدام از این شروط نبوده باشد، معامله باطل است و هیچ اثری ندارد.
این شروط عبارتند از: قصد و رضایت طرفین: وقتی طرفین به طور آزادانه قصد و رضایت خود را بیان می‌کنند.
اهلیت: هر دو طرف باید ذاتاً قادر و توانایی قانونی برای انجام معامله داشته باشند.
موضوع مورد معامله: موضوع یا کالایی که در معامله مشخص شده و باید واقعی و مشخص باشد.
مشروعیت جهت انجام معامله: معامله باید قانونی بوده و با مقررات معتبر منطبق باشد.

مطابق با ماده مذکور، هر قرارداد و تراکنشی که در صورت عدم قصد طرفین به بطالت می‌انجامد.
در ازدواجی که صورتی است، طرفین هیچ قصدی برای انجام عقد و رعایت شرایط آن ندارند و تنها به دنبال بهره‌برداری از موثرات آن هستند.
بنابراین، از نظر قانونی، ازدواج صورتی بطل است و در صورتی که به هر نحوی صورتی برقرار شود، اثرات آن نیز باطل می‌شود و مانند این است که از ابتدا هیچگونه ازدواجی رخ نداده است.

علاوه بر ماده ۱۹۰، که شرایط اساسی صحت قراردادها را توضیح می‌دهد، ماده ۲۱۸ قانون مدنی نیز ذکر می‌کند: "هرگاه، مشخص شود که معامله به منظور فرار از بدهی به طور رسمی صورت گرفته است، این معامله نامعتبر است.
" این نقل قول به صورت صریح اشاره می‌کند که هر معامله‌ای در صورت رسمی بودن، نامعتبر است.

آیا ازدواج صوری جرم است

در قسمت قبل، ما از طریق بررسی قوانین و تعریف ازدواج صوری، به این نتیجه رسیدیم که قانون ایران از آنجایی که در هنگام اعلام خطبه عقد، قصد رسمی وجود ندارد، این نوع ازدواج را باطل اعلام می‌کند.
اکنون در این قسمت، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که آیا ازدواج صوری به عنوان یک جرم در نظام حقوقی در نظر گرفته شده است و آیا قوانین، تصمیمی خاص درباره آن گرفته‌اند یا خیر.

با توجه به سؤالی که "آیا ازدواج صوری عملی جرمی محسوب می‌شود یا خیر؟" هست، می‌توان گفت که در قانون ایران، مصوباتی وجود ندارد که ازدواج صوری را به عنوان یک جرم تلقی کند و مجازاتی برای آن تعیین نموده باشد.
بنابراین، در صورت انجام ازدواج صوری، فردان مرتکب جرم نمی‌شوند و هیچگونه مجازاتی برای آنان تعیین نخواهد شد.

در بعضی موارد، انجام عمل ازدواج صوری با قصد گمراه کردن دیگران و به منظور نصب دستورات متقلبانه، تلقی و مجازات کلاهبرداری نصیب افراد متخلف می‌شود.
ازدواج صوری، وقتی با هدف سرقت اموال دیگران انجام می‌شود، مورد تحریم قانون قرار می‌گیرد و مجرمانه است.
افرادی که در این عمل جعل و تقلبی شرکت می‌کنند، مطابق قوانین مربوطه مورد مجازات قرار می‌گیرند.