در برخی قرارهایی که توسط دادسرا صادر می‌شود، آنها را به عنوان قرارهای تامین تشخیص می‌دهند و براساس قانون آیین دادرسی کیفری، این قرارها جهت دستیابی به متهم، حضور به موقع و جلوگیری از فرار یا پنهان شدن او، همچنین تأمین حقوق ضحیت‌کننده برای تعویض ضرر و زیان، لازم الاجرا می‌شود.

یکی از قرارهای صادره از دادسرا، قرار کفالت است. در قرار کفالت، متهم موظف است فردی را به عنوان "کفیل" معرفی کند و در صورت پذیرش کفیل توسط دادگاه، متهم به طور موقت از بازداشت آزاد می‌شود. هرچند شرایط و ویژگی‌های شخصی که به عنوان کفیل می‌پذیرد، باید منحصر به فرد باشد و نمی‌توان هر فردی را به عنوان کفیل به دادگاه معرفی کرد. بنابراین، آگاهی از قوانین و مقررات مربوط به این موضوع ضروری است.

به همین منظور، در این مقاله قصد داریم تا به تشریح مفهوم "کفیل" در دادگاه بپردازیم. همچنین نقش و وظایف اشخاصی که به عنوان کفیل عمل می‌کنند و ضمانت اجرای عدم تحویل متهم به دادسرا را بعد از کفالت او به آنها واگذار می‌کنند را بررسی خواهیم کرد. همچنین، خواهیم دانست که کفیل خانواده و مادر کیست و چه وظایفی دارد و همچنین تفاوت بین کفیل و ضامن چیست.

کفیل چیست

برای پاسخ به این سؤالات که همکفیل چیست، وظایف کفیل چیست و چه ضمانتی برای انجام نشدن وظیفه توسط شخصی که کفیل شده تعیین شده است، باید به قوانین مربوطه مراجعه کرد. در قانون مدنی، بخشی به نام "قرارهای تضمین" وجود دارد که در آن اصول و مقررات مربوط به عقد کفالت وجود دارد. همچنین، در قوانین آیین دادرسی کیفری، مقررات قضایی مربوط به نظارت بر کفیلان و تعیین تکالیف آنها تعریف شده است. علاوه بر این، قانون اساسی نیز درباره کفالت رهبری یا رئیس جمهور مقررات مشخصی دارد که باید مورد بررسی قرار گیرد. برای مطالعه دقیق تر، به اطلاعات مربوطه در قوانین مدنی، قوانین آیین دادرسی کیفری و قانون اساسی ارجاع داده شود.

قانون مدنی در ماده 734 خود، تعریف کفالت را به شرح زیر داده است: کفالت، معامله‌ای است که به وسیله آن، یکی از طرفین تعهد می‌شود شخص ثالثی را به حضور طرف دیگر فراخواند. در این تعهد، فرد متعهد به عنوان کفیل شناخته می‌شود، شخص ثالث به عنوان مکفول و طرف دیگر به عنوان مکفول‌له نامیده می‌شود.

با توجه به دو ماده مذکور، در پاسخ به این سؤال که "کفیل کیست؟" می‌توان گفت که کفیل شخصی است که تعهد می‌کند در یک زمان مشخص، شخص دیگری را در امور حقوقی یا کیفری نمایانگر باشد.

متذکر می‌شویم که به طور کلی، مفهوم "کفیل" به شخصی اشاره دارد که وظایف و مسئولیت‌های فرد دیگری را بر عهده می‌گیرد و به طور موقت و در زمانی که آن فرد به پست قبلی خود بازگشت نمی‌کند یا برای جانشینی او انتخاب می‌شود. این موقعیت می‌تواند در مواردی مانند پذیرفتن نگهداری و سرپرستی فرزندان، یا در مواقعی که رهبر یا رئیس‌جمهور یا حتی یک فرد در سمت مدیریتی، به دلیل ناتوانی یا فقدان حضور توانایی به عهده نگیرد باشد و در نتیجه، یک فرد موقتاً به عنوان جانشین او انتخاب می‌شود.

کفیل در دادگاه چیست

همان‌طور که بیان کردیم، یکی از موارد استفاده از یک فرد کفیل، در امور کیفری است؛ زمانی که یک شخص در دادگاه به یک فرد دیگر، که به عنوان کفیل عمل می‌کند، وابسته می‌شود و او را همانند یک ضمانت به محاکمه خود می‌برد. بنابراین، در این قسمت قصد داریم به سوالی که می‌پرسیم پاسخ دهیم: کفیل در دادگاه چیست؟

کسی که قبلاً شما را برای بررسی نقش وظیفه‌دار در سیستم قضایی در دادگاه از قوانین حوزه قضاوت عاری نمی‌سازد، باید به ماده 217 قانونی که برای تأمین و نظارت بر قراردادها در نظر گرفته شده است مراجعه کند. در این ماده آمده است:

با توجه به ماده فوق، یک کفیل در دادگاه به معنای شخصی است که پس از صدور قرار "اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله"، توسط متهم، به بازپرس پرونده معرفی می‌شود. این شخص با سپردن وجه الکفاله، به دادگاه امکان می‌دهد که به متهم، برای مدت موقتی تا تعیین تکلیف پرونده، اجازه آزادی دهد. با این حال، کفیل متعهد می‌شود که در موعد مقرر و هر زمانی که دادگاه صلاح دانست، متهم را در دادگاه حاضر کند.

به طور کلی، وظیفه یک کفیل این است که متهم را در زمان مقرر در دادگاه حاضر کند. در غیر اینصورت، با استفاده از ضمانت اجرای عدم حاضری متهم در دادسرا، که در بخش‌های بعدی به آن تفصیل خواهیم پرداخت، مواجه خواهیم شد.

معرفی کفیل یعنی چه

یکی از سؤال‌های شائبه‌ای که اکثراً پس از صدور قرارهای تامین دادسرا توسط متهم یا خانواده‌اش مطرح می‌شود این است که نقش ویژه کفیل چیست؟ تا به این سؤال پاسخ دهیم، باید به طور خلاصه به آنچه در قسمت‌ها قبلی گفته شده، ارجاع کنیم.

در بخش‌های قبل، توضیح داده شد که مفهوم "کفیل" به دو صورت استفاده می‌شود. یکی به معنای شخصی که به طور موقت وظایف دیگری را به عهده می‌گیرد و دیگری به معنای شخصی که با ارائه ضمانت‌نامه یا قراردادهای مالی، متعهد به حضور شخص سوم یا متهم در دادسرا می‌شود.

بنابراین، در پاسخ به این پرسش که معنای کفیل چیست؟ میتوان گفت که معرفی کفیل به شرح زیر می‌باشد: شخصی که به عنوان کفیل توسط متهم معرفی می‌شود، عمدتاً در موارد کیفری و زمان‌هایی که نیاز به ارائه وثیقه با تعیین مبلغی مشخص شده است، وظایف کفالت را دارد. وظیفه اصلی این شخص، ارائه وثیقه مالی و تعهد به تحویل متهم در زمان تعیین شده است تا متهم به صورت موقت آزاد شود و به پرونده او تعیین تکلیف شود.

وظایف کفیل

بعد از بحث درباره مفهوم کفیل، در این بخش از مقاله، می‌خواهیم در مورد وظایف کفیل صحبت کنیم و به سؤال "وظایف کفیل چیست؟" پاسخ دهیم. کفیل در واقع یک مفهوم چندگانه دارد، بنابراین، بر اساس مفهوم کفیل، در ادامه به وظایف کفیل خواهیم پرداخت:

وظیفه کفیل، هنگامی است که شخصی براساس قراردادهای تامین دادسرا، با تسلیم وجه الکفاله، به عنوان کفیل برای متهم معرفی می‌شود. تحویل به موقع متهم به دادسرا از جمله وظایف کفیل است و در غیر این صورت، با استفاده از ضمانت اجرای عدم ایفای وظیفه کفیل، مواجه خواهد شد.

وظیفه کفیل به این معناست که او در مواردی که به توافق کفالتی فرد سوم (مکفول) باشد، متعهد می‌شود که مکفول را به صورت کاملاً یا موقتی همیشه حاضر نموده و از او در زمان مقرر یا هر زمانی که مکفول آن را بخواهد، حضور بخشد.

فریضه‌ی کفیل به معنای برعهده‌گیری و تقبل مسئولیت انجام وظایف دیگری است، ساختار اداری و جایگزینی و یا پذیرش رهبری و یا ریاست جمهور در صورت مواردی مانند فوت یا بیماری به طور موقت؛ انجام امور مربوط به نگهداری و پرورش و همچنین انجام وظایفی که بر عهده کفیل برای مدتی قرار گرفته است.

ضمانت اجرای عدم تحویل متهم به دادسرا توسط کفیل

در بخش‌های قبل، توضیح داده شد که طبق ماده ۲۱۷ قانون آیین دادرسی مدنی، در موارد خاصی پس از صدور قرار تضمین توسط دادسرا، در صورتی که این قرار مربوط به "اخذ کفیل با تعیین وجه الکفاله" باشد، متهم می‌تواند با معرفی یک کفیل که بتواند وجه الکفاله مورد نظر دادگاه را تأمین کند، به طور موقت آزاد شود. در پاسخ به سؤالی که وظایف کفیل چیست، ذکر شد که وظیفه کفیل در این شرایط، تحویل به موقع متهم به دادسرا است.

یکی از دغدغه‌هایی که مطروح می‌شود، این است که در این شرایط، ضمانت عدم تحویل متهم به دادسرا توسط کفیل چگونه تعریف می‌شود و آیا کفیل می‌تواند از تحویل متهم به دادسرا خودداری کند یا خیر؟ برای پاسخ به این مسئله بایستی به ماده ۲۲۴ قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کرد. این ماده تعیین می‌کند:

برای "بازپرس" الزامی است، بلافاصله بعد از صدور سفتهٔ قبول ضمانت یا سرمایه، به "ضامن" یا "سرمایه‌گذار" ابلاغ کند که در صورت استدعای متهم و عدم حضور او بدون عذر موجه و عدم معرفی متهم از سوی "ضامن" یا "سرمایه‌گذار"، مبلغ ضمانت یا سرمایه مطابق مقررات این قانون ضبط خواهد شد. بنابراین، "ضمانت عدم تحویل متهم" باید به دادسرا ابلاغ شود و مبلغ ضمانت از "ضامن" وصول خواهد شد.

کفیل خانواده

یکی از مفاهیمی که قابل ذکر است، معنای قوی بر عهدۀ سرپرستی، حضانت، مراقبت و نگهداری را دارد. "کفیل" در واقع به فردی اشاره می‌کند که وظیفه سرپرستی، مراقبت و نگهداری از اعضای خانواده و فرزندان را به عهده دارد.

بیشتر موارد، زمانی که پدر خانواده به طور حیاتی زنده است و سلامتی بدنی او حفظ شده است، وظیفه کفیل خانواده به عهده پدر است. ولی در صورت فوت پدر یا بروز بیماری و یا عدم حضور او به هر دلیلی، وظیفه کفالت خانواده بر عهده مادر یا یکی از فرزندان بالغی که توانایی مدیریت امور مالی و سرپرستی خانواده را دارد، قرار می‌گیرد.

پس از توضیح مفهوم "کفیل" خانواده، در این مقاله قصد داریم درباره "وظایف کفیل مادر" صحبت کنیم و بیان کنیم که درباره مادر، وظایف کفیل چیستند. برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد کفالت رهبری، توصیه می‌شود که مقاله زیر را مطالعه کنید.

در بعضی شرایط که مادر به دلیل درگذشت همسر یا بستری بودن او یا جدایی، توانایی پرورش فرزندان را ندارد، یکی از فرزندان بالغ و سالم عقل که به سن بلوغ رسیده است، می تواند به صورت کفیل یا سرپرست، مسئولیت مادر را بر عهده بگیرد و برخی از وظایف را به نیابت از او انجام دهد.

در وظایف مادر به عنوان کفیل، امور مهمی از جمله سرپرستی و مراقبت از فرزند، انجام امور اداری و مدیریت مسایل مالی و غیره وجود دارد. به علاوه، در صورتی که مادر به فوت همسر یا از همسر جدا شدن، به تنهایی بیش از ۳۰ ماه باشد و سایر شرایط مقرر را نیز داشته باشد، پسر می تواند با استفاده از این وظایف، تقاضای معافیت از خدمت سربازی را داشته باشد.

در بسیاری از مواقع، یک رابطه تلفیقی بین کفیل و ضامن وجود دارد، اما عموماً باور می‌شود که کفیل وظیفه‌های متشابهی با ضامن دارند. اما این باور صحیح نیست.