تحقیق و پیگیری یک جرم، طبق قوانین و با توجه به دلایل مشروع قانونی، آغاز می‌شود و تا رسیدن به نتیجه نهایی، یعنی اجرای مجازات، ادامه می‌یابد. ضمناً، مجازات به معنای اجرای عدالت و تنبیه جنایتکار است که نوع و اندازه آن توسط قوانین و تشخیص قاضی تعیین می‌شود. با این حال، در قوانین مربوط به رسیدگی کیفری، مواردی وجود دارد که دیگر امکان پیگیری و حق داوری وجود ندارد و در این موارد، رسیدگی به طور کلی به پایان می‌رسد. این موارد به عنوان «موارد توقف اجرای مجازات» یا «موارد توقف رسیدگی» شناخته می‌شوند. در این مقاله، به بررسی موارد توقف اجرای مجازات، از جمله تسلیم شاکی، فوت متهم، عفو، باطل شدن قوانین، سپری شدن زمان، توبه متهم و اعتبار امر مختومه می‌پردازیم.

گذشت شاکی

"بسیاری از جرائمی که اتفاق می افتند، غیرقابل ببخشایی هستند و مجازات‌شان اجتناب‌ناپذیر است. اما در برخی موارد، قانون‌گذار به شاکی اجازه داده است تا بتواند مجرم را ببخشد. این امر بیشتر در جرائمی صدق می‌کند که با حقوق شخصی فرد و نه منافع عمومی جامعه سر و کار دارد. استفاده از تخفیفات مجازات و توقف در رسیدگی به جرم‌های قابل ببخشش و تخفیف در مجازات در جرم‌های غیرقابل ببخشش صورت می‌گیرد. برای اطلاعات بیشتر به موضوعات «دلایل تخفیف در مجازات» و «جرم قابل ببخشش» و «جرم غیر قابل ببخشش» مراجعه فرمایید."

فوت متهم

«در پیگیری مجازات‌ها نسبت به افراد مرتکب یک جرم، باید مورد توجه قرار دهیم که تنها متهم یا محکوم جرم می‌تواند مجازات ببیند و نه سایر افراد. به همین دلیل، در صورت فوت متهم یا محکوم، تمامی مجازات‌ها از جمله جریمه‌های مالی، منسوخ می‌شوند. تنها مجازاتی که حفظ می‌شود، دیه است.»

عفو

عفو و بخشش عبارتند از عملیاتی که موجب توقف اجرای مجازات می‌شوند. عفو می‌تواند به دو شکل خاص یا عام انجام پذیرد. عفو عام به معنای صدور فرمان عفو توسط رهبری است که پس از وقوع بحران‌های اجتماعی و سیاسی اعمال می‌شود. همچنین، عفو خاص با اعلام رهبر در مناسبت‌های مذهبی و عیدها صورت می‌گیرد.

باطل شدن قانون

اگر قانونی که جرمی را تنظیم می‌کند بطور کامل لغو یا باطل شود، اجرای هرگونه مجازات مرتبط با آن جرم نیز قطع خواهد شد. به این معنی که وجود قوانین قابل قبول، شرط ضروری برای محکومیت شخص می‌باشد.

مرور زمان

برخی از جرائم به منظور بررسی و پیگیری، دارای یک زمان مشخص است که به وسیلهٔ قانون تعیین شده است. اگر این مدت زمانی مشروع برای ارائه شکایت در مورد جرم سپری شود، دیگر امکان در پیگیری آن جرم وجود ندارد.

توبه متهم

در برخی از جرایم، توبه متهم می‌تواند منجر به لغو عمومی مجازات جرم شود. اما در هر حال، ضرر و زیان شنیده شده باید همچنان جبران شود.